معجم البلدان/ پاره نخست

الگو:رأسية

پاره نخست

1. گفتار أول: در مشخصات زمین و دریاها و انواع دریاها
2. گفتار دوم در مناطق هفتگانه زمین و تفاوتهای آنها

2.1 منطقه جغرافیایی أول 2.2 منطقه جغرافیایی ثانی 2.3 منطقه جغرافیایی رابع 2.4 منطقه جغرافیایی خامس 2.5 منطقه جغرافیایی سادس 2.6 منطقه جغرافیایی سابع

1. گفتار در تفسیر واژگان کتاب
2. گفتار
3. گفتار خامس فی جمل من أخبار بلدان

5.1 حرف همزه وف

1. بخش همزه وف و آنچه به آن مربوط است
2. بخش همزه وباء و آنچه به آن مربوط است
3. بخش همزه وتاء و آنچه به آن مربوط است
4. بخش همزه وثاء مثلثه و آنچه به آن مربوط است
5. بخش همزه وحاء و آنچه به آن مربوط است
6. بخش همزه وخاء و آنچه به آن مربوط است
7. بخش همزه ود و آنچه به آن مربوط است
8. بخش همزه وذ و آنچه به آن مربوط است
9. بخش همزه وراء و آنچه به آن مربوط است
10. بخش همزه وزای و آنچه به آن مربوط است
11. بخش همزه وسین و آنچه به آن مربوط است
12. بخش همزه وشین و آنچه به آن مربوط است
13. بخش همزه وصاد و آنچه به آن مربوط است
14. بخش همزه وضاد و آنچه به آن مربوط است
15. بخش همزه وطاء مهملة و آنچه به آن مربوط است
16. بخش همزه وغین و آنچه به آن مربوط است
17. بخش همزه وکاف و آنچه به آن مربوط است
18. بخش همزه ومیم و آنچه به آن مربوط است
19. بخش همزه ونون و آنچه به آن مربوط است
20. بخش همزه وهاء و آنچه به آن مربوط است
21. بخش همزه ویاء و آنچه به آن مربوط است

گفتار نخست: زمین و دریاها

یاقوت اولین نویسنده ای است که این احتمال را طرح کرده است که ممکن است زمین کروی باشد و ممکن است آنچه ما از حرکت ستارگان می بینیم در واقع حرکت زمین باشد.البته او خود این فرضیه را رد می کند و نتیجه می گیرد که زمین ثابت است.

فال الله عز وجل ألم نجعل الأرض مهادا، والجبال أوتادا النبأ: 6 و 7، وقال عز وجل: الذی جعل لکم الأرض قرارا والسماء بناء غافر: 64، وقال سبحانه: والله جعل لکم الأرض بساطا نوح: 19، قال المفسرون البساط والمهاد القرار والتمکن منها والتصرف فیها. واختلف القدماء فی هیئة الأرض وشکلها، فذکر بعضهم أنها مبسوطة التسطیح فی أربع جهات فی المشرق والمغرب والجنوب والشمال ومنهم من زعم أنها کهیئة الترس. ومنهم من زعم أنها کهیئة المائدة.

دریاها

• ترجمه به فارسی بزودی .............

دریاها

وأما کیفیة وضع البحار فی المعمورة فأحسن ما بلغنی فیه ما حکاه أبو الریحان البیروتی فقاد أما البحر الذی فی مغرب المعمورة وعلی ساحل بلاد طنجة والأند لس فإنه سمی البحر المحیط وسماه الیونانیون أوقیانوس ولا یلج فیه إنما یسلک بالقرب من ساحله وهو یمتد من عند هذه البلاد نحو الشمال علی محاذاة أرض الصقالبة ویخرج منه خلیج عظیم فی شمال الصقالبة ویمتد إلی قرب أرض بلغار بلاد المسلمین ویعرفونه بجرورنک وهم أمة علی ساحله ثم ینحرف وراءهم نحو المشرق وبین ساحله وبین أقصی أرض الترک أرضون وجبال مجهولة خربة غیر مسلوکة. وأما امتداد البحر المحیط الغربی من أرض طنجة نحر الجنوب فإنه ینحرف عن جنوب أرض سودان المغرب وراء الجبال المعروفة بجبال القمر التی تنبع منها عیون نیل مصر وفی سلوکه غرر لا تنجو منه سفینة. وأما البحر المحیط من جهة الشرق وراء أقاصی أرض الصین فإنه أیضا غیر مسلوک ویتشعب منه خلیج یکون منه البحر الذی یسمی فی کل موضع من الأرض التی تحاذیه فیکون ذلک أول بحر الصین ثم الهند وخرج منه خلجان عظام یسمی کل واحد منها بحرا علی حدة کبحر فارس والبصرة الذی علی شرقیه تیز ومکران وعلی غرب فی حیاله فرضة عمان فإذا جاوزها بلع بلاد الشحر التی یجلب منه الکندرومر إلی عدن وانشعب منه هناک خلیجان عظیمان أحدهما المعروف بالقلزم وهر ینعطف فیحیط بأرض العرب حتی تصیر به کجزیرة ولأن الحبشة علیه بحذاء الیمن فإنه یسمی بهما فیقال لجنوبیه بحر الحبشة وللشمالی بحر الیمن ولمجموعهما بحر القلزم وإما اشتهر بالقلزم لأن القلزم مدینة علی منقطعه فی أرض الشام حیث یستدق ویستدیر علیه السائر علی الساحل نحو أرضر البجة. والخلیج الأخر المقدم ذکره وهو المعروف ببحر البربر یمتد من عدن إلی سفالة الزنج ولا یتجاوزها مرکب لعظم المخاطرة فیه ویتصل بعدها ببحر أوقیانوس المغربی وفی هذا البحر من نواحی المشرق جزائر الزانج جزانر الدیجبات وقمیر ثم جزائر الزنج ومن أعظم هذه الجزائر الجزیرة المعروفة بسرند یب وبقال لها بالهندث سیلاند یب ومنها تجلب أنواع الیواقیت جمیعها ومنها یجلب الرصاص القلعی وسربزه ومنها یجلب الکافور. ثم فی وسط المعمورة فی أرض الصقالبة والروس بحر یعرف ببنطس عند الیونانیین وعندنا یعرف ببحر طرابزندة لأن فرضة علیه ویخرج منه خلیج یمر علی سور مدینة القسطنطینیة ولا یزال یتضایق حتی یقع فی بحر الشام الذی علی جنوبیه بلاد المغرب إلی الاسکندریة ومصر وبحذائها فی الشمال أرض الأندلس والروم وینصب إلی البحر المحیط عند الأندلس فی مضیق یذکر فی الکتب بمعبرة هیرقلس وبرف الان بالزقاق یجری فیه ماؤه إلی البحر المحیط وفیه من الجزائر المعروفة قبرس وسامس وردوس وصقلیة وأمثالها، وبالقرب من طبرستان بحر فرضة جرجار علیه مدینة آبسکون وبها یعرف ثم یمتد إلی طبرستان وأرض الدیلم وشروان وباب الأبواب وناحیة اللآن ثم الخزر ثم نهر أتل الافی إلیه ثم دیار الغزیة ثم یعود إلی آبسکون وقد سمی باسم کل بقعة حاذاها ولکن اشتهاره عندنا بالخزر وعند الأوائل بجرجان وسماه بطلی موسی بحر أرقانیا ولیس یتصل ببحر اخر. فأما سائر المیاه المجتمعة فی مواضع من الأرض فن مستنقحات ویطانح وربما سمیت بحیرات کبحیرة أفامیة وطبریة وزغر بأرض الشام وکبحیرة خوارزم وآبسکون بالقری من برسخان. وستری من هذه الدائرة فی الصورة الثانیة التالیة ما یدل علی صورة ما ذکرناه بالتقریب. المحیط الشمالی واختلفوا فی سبب ملوحة ماء البحر فزعم قوم أنه لما طال مکثه وألحت الشمس علیه بالإحراق صار مرا ملحا واجتذب الهواء ما لطف من أجزائه فهو بقیة ما صفته الأرض من الرطوبة فغلظ، وزعم آخرون أن فی الیحر عروقا تغیر ماء البحر فلذلک صار مرا زعاقا. وزعم بعضهم أن الماء من الاستح الاف فیطعم کل ماء علی طعم تربته. واختلفوا فی الجبال قال الله تعالی: وألقی فی الأرض رواسی أن تمید بکم النحل: 15، وقال: ألم یجعل الأرض مهادا والجبال أوتادا 11 النبأ: 6 و 7،. وحکی عن بعض الیونان أن الأرض کانت فی الابتداء تکفأ لصغرها وعلی طول الزمان تکانفت وثبتت وهذا القول یصدقه القرآن لو أنه زاد فیه أنها تثبت بالجبال، ومنهم من زعم أن الجبال عظام الأرض وعروقهه. واختلفوأ فیما تحت الأرض فزعم بعض القدماء أن الأرض یحیط بها الماء والماء یحیط به الهواء والهواء یحیط به النار والنار تحیط بها السماء الدنیا ثم الثانیة ثم الثالثة إلی السابعة ثم یحیط بها فلک الکواکب الثابتة ثم فوق ذلک الفلک الأعظم المستقیم ثم فوقه عالم النفس وفوق عالم النفس عالم العقل وفوق عالم العقل الباری جلت عظمته لیسی وراءه شیء فعلی هذا الترتیب أن السماء تحت الأرض کما هی فوقها، وفی أخبار قصاص المسلمین أشیاء عجیبة تضیق بها صدور العقلاء أنا أحکی بعضها غیر معتقد لصحتها. رووا أن الله تعالی خلق الأرض تکفأ کما تکفأ السفینمة فبعث الله ملکا حتی دخل تحت الأرض فوضع الصخرة علی عاتقه ثم أخرج یدیه إحداهما بالمشرق والأخری بالمغرب ثم قبض علی الأرضین السبع فضبطها فاستقرت ولم یکن لقدمه قرار فأهبط الله ثورا من الجنة له أربعون ألف قرن وأربعون ألف قائمة فجعل قرار قدمی الملک علی سنامه فلم تصل قدماه إلیه بعث الله یاقوتة خضراء من الجنة مسیرها کذا ألف عام فوضعها علی سنام الثور فاستقرت علیها قدماه وقرون الثور خارجة من أقطار الأرض مشبکة تحت العرش ومنخر الثور فی ثقبین من تلک الصخرة تحت البحر فهو یتنفس کل یوم نفسین فإذا تنفس مد البحر وإذا رده جزر ولم یکن لقوائم الثور قرار فخلق الله تعالی کمکما کغلظ سبع سموات وسبع أرضین فاستقرت علیها قوائم الثور ثم لم یکن للکمکم مستقر فخلق الله تعالی حوتا یقال له بلهوت فوضع الکمکم علی وبر ذلک الحوت والوبر الجناح الذی یکون فی وسط ظهر السمکة وذلک الحوت علی ظهر الریح العقیم وهو مزموم بسلسلة کغلظ السموات والأرضین معقودة بالعرش. قالوا: إن إبلیس انتهی إلی ذلک الحوت فقال له إن الله لم یخلق خلقا أعظم منک فلم لا تزلزل الدنیا فهم بشیء من ذلک فسلط الله علیه بقة فی عینیه فشغلته. وزعم بعضهم أن الله سلط علیه سمکة کالشطبة فهو مشغول بالنظر إلیها ویهابها. قالوا وأنبت الله تعالی من تلک الیاقوتة التی علی سنام الثور جبل قاف فأحاط بالدنیا فهو من یاقوتة خضراء فیقاد والله أعلم أن خضرة السماء منه ویقال إن بینه ویین السماء قامة رجل وله رأس ووجه ولسان وأنبت الله تعالی من قاف الجبال وجعلها أوتادا للأرض کالعروق للشجر فإذا أراد الله عز وجل أن یزلزل بلدا أوحی الله إلی ذلک الملک أن زلزل ببلد کذا فیحرک عرقا مما تحت ذلک البلد فیتزلزل وإذا أراد أن یخسف ببلد أوحی الله إلیه أن أقلب العرق الذی تحته فیقلبه فیخسف البلد. وزعم وهب بن منبه أن الثور والحوت یبتلعان ما ینصب من میاه الأرض فإذا امتلأت أجوافهما قامت القیامة. وقال آخرون: إن الأرض علی الماء والماء علی الصخرة والصخرة علی سنام الثور والثور علی کمکم من الرمل متلبد والکمکم علی ظهر الحوت والحوت علی الریح العقیم والریح علی حجاب من الظلمة والظلمة علی الثری وإلی الئری ینتهی علم الخلائق ولا یعلم ما وراء ذلک إلا الله قال الله تعالی: له ما فی السموات والأرض وما بینهما وما تحت الثری طه: 6. قال عبید الله الفقیر إلیه مؤلف الکتاب قد کتبنا قلیلا من کثیر مما حکی من هذا الباب وههنا اختلاف وتخلیط لا یقف عند حد غیر ما ذکرنا لا یکاد ذو تحصیل یسکن إلیه ولا ذو رأی یعول علیه وإنما هی أشیاء تکلم بها القصاص للتهویل علی العامة علی حسب عقولهم لا مستند لها من عقل ولا نقل ولیس فی هذا ما یعتمد علیه إلا خبر رواه أبو هریرة عن النبی وهو ما أخبرنا به حنبل بن عبد الله بن الفرج بن سعادة أبو علی المکبر البغدای إذ قال أخبرنا أبو الق اسم هبة الله بن الحصین قال حدثنا أبو علی الحسن بن علی بن محمد بن المذهب قال حدثنا أبو بکر أحمد بن جعفر بن حمدان بن مالک القطیعی قراءة علیه فاقرأ به فی سنة ست وستین وثلاثمائة قاک حدثنا أبو عبد الرحمن عبد الله بن أحمد بن محمد بن حنبل قال حدثنا أبی حدثنا شریح حدثنا الحکم بن عبد الملک عن قتادة عن الحسن عن أبی هریرة قال بینما نحن عند رسول الله إذا مرت سحابة فقال أتدرون ما هذه فوقکم قلنا الله ورسوله أعلم. قال هذه العنان وروایا الأرض یسوقه إلی من لا یشکره من عباده ولا یدعونه ربا أتدرون ما هذه فوقکم قلنا الله ورسوله أعلم قال الرقیع موج مکفوف وسقف محفوظ أتدرون کم بینکم وبینها قلنا الله ورسوله أعلم قال مسیرة خمسمانة عام ثم قال أتدرون الذی فوقها قلنا الله ورسوله أعلم قال سماء أخری أتدرون کم بینکم وبینها قلنا الله ورسوله أعلم قال مسیرة خمسمائة عام حتی عد سبع سموات ثم قال أتدرون ما فوق ذلک قلنا الله ورسوله أعلم قال العرشی ثم قال أتدرون کم بینه وبین السماء السابعة قلنا الله ورسوله أعلم قال مسیرة خمسمائة عام ثم قال أتدرون ما هذه تحتکم قلنا الله ورسوله أعلم قال الأرض أتدرون ما تحتها قلنا الله ورسوله أعلم قال أرض أخری أتدررن کم بینکم وبینها قلنا الله ورسوله أعلم قال مسیرة سبعمائة عام حتی عد سبع أرضین ثم قال وأیم الله لو دلیتم أحدکم بحبل إلی الأرض السابعة السفلی لهبط بکم علی الله ثم قرأ هو الأول والآخر والظاهر والباطن وهو بکل شیء علیم الحدید: 3، قلت وهذا حدیث صحیح أخرجه أبو عیسی محمد بن عیسی بن سورة الترمذی عن عبد بن حمید عن یونس عن شیبان بن عبد الرحمن عن قتادة عن الحسن البصری عن أبی هریرة رضی الله عنه وفی لفظ الخبر اختلاف والمعنی واحد انتهی.

بحر الخزر

بالتحریک، وهو بحر طبرستان وجرجان وآبسکون کلها واحد، وهو بحر واسع عظیم لا اتصال له بغیره ویسمی أیضا الخراسانی والجیلی وربما سماه بعضهم الدوارة الخرسانیة، وقال حمزة: اسمه بالفارسیة زراه أکفودة ویسمی أیضا أکفودة دریاو وسماه أرسطاطالیس أرقانیا وربما سماه بعضهم الخوارزمی ولیس به لأن بحیرة خوارزم غیر هذا تذکر فی موضعها إن شاء الله وعلیه باب الأبواب وهو الدربند کما وصفناه فی موضعه وعلیه من جهة الشرق جبال موقان وطبرستان وجبل جرجان ویمتد إلی قبالة دهستان وهناک آبسکون ثم یدور مشرقا إلی بلاد الترک وکذلک فی جهة شماله إلی بلاد الخزر وتصب إلیه أنهار کثیرة عظام منها الکر والرس وإتل، وقال: الإصطخری وأما بحر الخزر ففی شرقیه بعض الدیلم وطبرستان وجرجان وبعض المفازة التی بین جرجان وخوارزم وفی غربیه اللان من جبال القبق إلی حدود السریر وبلاد الخزر وبعض المفازة الغزیة وشمالیه مفازة الغزیة وهم صنف من الترک بناحیة سیاه کوه، وجنوبیه الجیل وبعض الدیلم، قال: وبحر الخزر لیس له اتصال بشیء من البحور علی وجه الأرض فلو أن رجلا طاف بهذا البحر لرجع إلی الموضع الذی ابتدأ منه لا یمنعه مانع إلا أن یکون نهر یصب فیه، وهو بحر ملح لا مد فیه ولا جزر وهو بحر مظلم قعره طین بخلاف بحر القلزم وبحر فارس فإن فی بعض المواضع من بحر فارس ربما یری قعره لصفاء ما تحته من الحجارة البیض ولا یرتفع من هذا البحر شیء من الجواهر لا لؤلؤ ولا مرجان ولا غیرهما ولا ینتفع بشیء مما یخرج منه سوی السمک ویرکب فیه التجار من أراضی المسلمین إلی أرض الخزر وما بین أران والجیل وجرجان وطبرستان ولیس فی هذا البحر جزیرة مسکونة فیها عمارة کما فی بحر فارس والروم و غیرهما بل فیه جزائر فیها غیاض ومیاه وأشجار ولیس بها أنیس، منها جزیرة سیاه کوه وقد ذکرت وبحذاء نهر الکر جزیرة أخری بها غیاض وأشجار ومیاه یرتفع منها الفوه. ویحملون إلیها فی السفن دواب فتسرح فیها حتی تسمن وجزیرة تعرف بجزیرة الروسیة وجزائر صغار ولیس من آبسکون إلی الخزر للآخذ علی یمنی یدیه علی شاطیء البحر قریة ولا مدینة سوی موضع من آبسکون علی نحو خمسین فرسخا یسمی دهستان وبناء داخل البحر تستتر فیه المراکب فی هیجان البحر ویقصد هذا الموضع خلق کثیر من النواحی فیقیمون به للصید وبه میاه ولا أعلم غیر ذلک، فأما عن یسار آبسکون إلی الخزر فإنه عمارة متصلة لأنک إذا أخذت من آبسکون یسارا مررت علی حدود جرجان وطبرستان والدیلم والجیل وموقان وشروان والمسقط وباب الأبواب ثم إلی سمندر أربعة أیام ومن سمندر إلی نهر أتل سبعة أیام مفاوز ولهذا البحر من ناحیة سیاه کوه رنقة یخاف علی المراکب إذا أخذتها الریح إلیها أن تنکسر فإذا انکسرت هناک لم یتهیأ جمع شیء منها من الأتراک لأنهم یأخذونه ویحیلون بین صاحبه وبینه ویقال: إن دوران هذا البحر ألف وخمسمائة فرسخ وقطره مائة فرسخ والله أعلم. بحر الزنج: هو بحر الهند بعینه وبلاد الزنج منه فی نحو الجنوب تحت سهیل وله بر وجزائر کثیرة کبار واسعة فیها غیاض کثیرة وأشجار لکنها غیر ذات أثمار وإنما هی نحو شجر الابنوس والصندل والساج والقنا ومن سواحلهم یلتقط العنبر ولا یوجد فی غیر سواحلهم،وهم أضیق الناس عیشا وحدثنی غیر واحد ممن شاهد تلک البلاد أنهم یرون القطب الجنوبی عالیا یقارب أن یتوسط السماء وسهیل کذلک ولا یرون الجدی قط ولا القطب الشمالی أبدا ولا بنات نعش وإنهم یرون فی السماء شینا فی مقدار جرم القمر کأنه طاقة فی السماء أو شبه قطعة غیم بیضاء لایغیب قط ولا یبرح مکانه وسألت عنه غیر واحد فاتفقوا علی ما حکیته بلفظه ومعناه وله عندهم اسم لم یحضرنی الآن وأنهم لا یدرون إیش هو ولهم هناک مدن أجلها مقدشو وسکانها غرباء واستوطنوا تلک البلاد وهم مسلمون طوائف لا سلطان لهم لکل طائفة شیخ یأتمرون له وهی علی بر البربر وهم طائفة من العربان غیر الذین هم فی المغرب بلادهم بین الحبشة والزنج وسنذکرهم بعد إن شاء الله تعالی ثم یمتد بر البربر علی ساحل بحر الزنج إلی قرابة عدن وأقصی هذا البحر یتصل بالبحر المحیط.

دریای پارس

بحر فارس هو شعبة من بحر الهند الأعظم واسمه بالفارسیة کما ذکره حمزة زراه کامسیر وحده من التیز من نواحی مکران علی سواحل بحر فارس إلی عبادان وهو فوه دجلة التی تصب فیه، وأول سواحله من جهة البصرة وعبادان أنک تنحدر فی دجلة من البصرة إلی بلیدة تسمی المحرزة فی طرف جریرة عبادان تتفرق دجلة عنده فرقتین إحداهما تأخذ ذات الیمین فتصب فی هذا البحر عند سواحل أرض البحرین وفیه تسافر المراکب إلی البحرین وبر العرب وتمتد سواحله نحو الجنوب إلی قطر وعمان والشحر ومرباط إلی حضرموت إلی عدن وتأخذ الفرقة الأخری ذات الشمال وتصب فی البحر من جهة بر فارس وتصیر عبادان لانصباب هاتین الشعبتین فی البحر جزیرة بینهما وعلی سواحل بحر فارس من جهة عبادان من مشهورات المدن مهروبان، قال حمزة: وههنا یسمی هذا البحر بالفارسیة زراه أفرنک قال: وهو خلیج منخلج من بحر فارس متوجها من جهة الجنوب صعدا إلی جهة الشمال حتی یجاوز جانب الأبلة فیمتزج بماء البطیحة آخر کلامه، ثم یمر من مهروبان نحو الجنوب إلی جنابة بلدة القرامطة ومقابلها فی وسط البحر جزیرة خارک ثم یمر فی سواحل فارس بسینیز وبوشهر ونجیرم وسیراف ثم بجزیرة اللار إلی قلعة هزو ومقابلها فی البحر جزیرة قیس بن عمیرة تظهر من بر فارس وهی فی أیامنا هذه أعمر موضع فی بحر فارس وبها مقام سلطان البحر والملک المستولی علی تلک النواحی ثم هرموز فی بر فارس ومقابلها فی اللجة جزیرة عظیمة تعرف بجزیرة الجاسک ثم تیز مکران علی الساحل فبحر فارس وبحر البحرین وعمان واحد علی ساحله الشرقی بلاد الفرس وعلی ساحله الغربی بلاد العرب وطوله من الشمال إلی الجنوب. بحر القلزم وهو أیضا شعبة من بحر الهند أوله من بلاد البربر والسودان الذین ذکرنا فی بحر الزنج وعدن ثم یمتد مغربا وفی أقصاه مدینة القلزم قرب مصر وبذلک سمی بحر القلزم ویسمی فی کل موضع یمر به باسم ذلک الموضع فعلی ساحله الجنوبی بلاد البربر والحبش وعلی ساحله الشرقی بلاد العرب فالداخل إلیه یکون علی یساره أواخر بلاد البربر ثم الزیلع ثم الحبشة ومنتهاه من هذه الجهة بلاد البجاء الذی قدمنا ذکرهم وعلی یمینه عدن ثم المندب وهو مضیق فی جبل کان فی أرض الیمن یحول بین البحر وامتداده فی أرض الیمن فیقال: إن بعض الملوک القدماء قد ذلک الجبل بالمعاول لیدخل منه خلیجا صغیرا یهلک به بعض أعدائه فقد من ذلک الجبل نحو رمیة سهمین أو ثلاث ثم أطلق البحر فی أراضی الیمن فطفا ولم یکن تدارکه فأهلک أمما کثیرة واستولی علی بلدان لا تحصی وصار بحرا عظیما فهو یمر بساحله الشرقی علی بلاد الیمن وجدة والجار وینبع ومدین مدینة شعیب النبی وأیلة إلی القلزم فی منتهاه وهو الموضع الذی غرق فیه قوم فرعون وفرعون أیضا. وبین هذا الموضع وفسطاط مصر سبعة أیام، ثم یدور تلقاء الجنوب إلی القصیر وهو مرسی للمراکب مقابل قوص بینهما خمسة أیام ثم یدور فی شبه الدائرة إلی عیذاب وأرض البجاء ثم یتصل ببلاد الحبش، فإذا تخیل الخلیج الضارب إلی البصرة والخلیج الداخل إلی القلزم کانت جزیرة العرب بین الخلیجین یحیطان بثلاثة أرباع بلاد العرب. البحر المحیط ومنها مادة سائر البحور المذکورة ها هنا غیر بحر الخزر وقد سماه أرسطاطالیس فی رسالته الموسومة ببیت الذهب، أوقیانوس وسماه آخرون البحر الأخضر وهو محیط بالدنیا جمیعها کإحاطة الهالة بالقمر ویخرج منه شعبتان إحداهما بالمغرب والأخری بالمشرق فأما التی بالشرق فهی بحر الهند والصین وفارس والیمن والزنج وقد مر ذکر ذلک. والشعبة الأخری فی المغرب تخرج من عند سلا فیمر بالزقاق الذی بین البر الأعظم من بلاد بربر المغرب وجزیرة الأندلس ویمر بإفریقیة إلی أرض مصر والشام إلی القسطنطینیة کما نذکره، وهذا البحر المحیط لا یسلک شرقا ولا غربا إنما المسلک فی خلیجیه فقط، واختلفوا هل الخلیجان ینصبان فی المحیط أم یستمدان منه فالأکثر أن الخلیجین یستمدان من المحیط ولیس فی الأرض نهر إلا وفضلته تصب إما فی الشرقی أو فی الغربی إلا فی مواضع تصب فی بحیرات منقطعة نحو جیحون وسیحون فإنهما یصبان فی بحریة تخصهما والأردن یصب فی البحیرة المنتنة کما نذکره إن شاء الله تعالی. بحر المغرب وهو بحر الشام والقسطنطینیة مأخذه من البحر المحیط ثم یمتد مشرقا فیمر من شمالیه بالأندلس کما ذکرنا ثم ببلاد الأفرنج إلی القسطنطینیة فیمر ببنطس المذکور آنفا ویمتد من جهة الجنوب علی بلاد کثیرة أولها سلا ثم سبتة وطنجة وبجایة ومهدیة وتونس وطرابلس والإسکندریة ثم سواحل الشام إلی أنطاکیة حتی یتصل بالقسطنطینیة وفیه من الجزائر المذکورة الأندلس ومیورقة وصقلیة وأقریطش وقبرص ورودس وغیر ذلک کثیرة، وقرأت فی غیر کتاب من أخبار مصر والمغرب أنه ملک بعد هلاک الفراعنة ملوک بنی دلوکة. منهم درکون بن ملوطس وزمطرة وکانا من ذوی الرأی والکید والسحر والقوة فأراد الروم مغالبتهم علی أرضهم وانتزاع الملک منهم فاحتالا أن فتقا البحر المحیط من المغرب وهو بحر الظلمات فغلب علی کثیر من البلدان العامرة والممالک العظیمة وامتد إلی الشام وبلاد الروم وصار حاجزا بین بلاد الروم وبلاد مصر وهذا هو البحر الذی وصفناه قبل، وعلی هذا فبحر الأندلس وبحر المغرب وبحر الاسکندریة وبحر الشام وبحر القسطنطینیة وبحر الأفرنج وبحر الروم جمیعه واحد لیس لهذا اتصال ببحر الهند إلا أن یکون من جهة المحیط وأقرب موضع بین البحر الهندی وهذا البحر عند الفرما وهی علی ساحل بحر المغرب والقلزم وهو علی ساحل بحر الیمن سوی أربعة أیام، ولو أراد مرید أن یسیر من سلا إلی إفریقیة ثم سواحل مصر والشام ثم الثغور إلی طرابزندة ویقطع جبل القبق ویدیر من أطراف بلاد الترک إلی القسطنطینة فیصیر البحر علی جهته الجنوبیة بعد أن کان من جهته الشمالیة ویمر بسواحل الأفرنج حتی یدخل الأندلس فیقابل سلا التی بدأ بها من غیر أن یقطع بحرا أو یرکب مرکبا ویمکنه ذلک إلا أن المسافة بعیدة والمشقة فی سلوکه صعبة ولمروره بین أمم مختلفة الأدیان والألسنة وجبال مشقة وبواد موحشة. بحر الهند وهو أعظم هذه البحار وأوسعها وأکثرها جزائر وأبسطها علی سواحله مدن ولا علم لأحد بموضع اتصاله المحیط محدودا لعظم اتصاله به وسعته وامتزاجه به ولیس کالمغربی لأن اتصال المغربی من المحیط ظاهر فی موضع یقال له: الزقاق بین ساحله الجنوبی الذی علیه بلاد البربر وساحله الشمالی الذی هو بلاد الأندلس أربعة فراسخ بین کل ساحل من الآخر ولیس کذلک الهندی ویتشعب من الهندی خلجان کثیرة إلا أن أکبرها وأعظمها بحر فارس والقلزم اللذین تقدم ذکرهما، وقد کنا ذکرنا أن أول بحر فارس التیز آخذا نحو الشمال فأما أخذه نحو الجنوب فی بلاد الزنج وینعطف من تیز الساحل مشرقا متسعا فتمر سواحله بالدیبل والقس وسومنات وهو أعظم بیوت العبادات التی بالهند جمیعه وهو عندهم بمنزلة مکة عند المسلین ثم کنبایة ثم خور تدخل منه إلی بروص وهی من أعظم مدنهم ثم ینعطف أشد من ذلک حتی یمر ببلاد ملیبار التی یجلب منها الفلفل، ومن أشهر مدنهم منجرور وفاکنور ثم خور فوفل ثم المعبر وهو آخر بلاد الهند ثم بلاد الصین فأولها الجاوة یرکب إلیها من بحر صعب المسلک سریع المهلک ثم إلی صریح بلاد الصین، وقد أکثر الناس فی وصف هذا البحر وطوله وعرضه وقالوا فیه أقوالا مفاوتة یقدح فی عقل ذاکرها، وفیه من الجزائر العظام مالا یحصیه إلا الله، ومن أعظمها وأشهرها جزیرة سیلان وفیها مدن کثیرة وجزیرة الزانج کذلک وجزیرة سرندیب کذلک وجزیرة سقطری، وجزیرة کولم وغیر ذلک وإنما أرسم لک صورة المحیط وکیف تشعب البحار منه فی الصورة السادسة المقابلة لتعرفه إن شاء الله تعالی. بحرة: موضع من أعمال الطائف قرب لیة. قال ابن إسحاق: انصرف رسول الله من حنین علی نخلة الیمانیة ثم علی قرن ثم علی الملیح ثم علی بحرة الرغاء من لیة فابتنی بها مسجدا فصلی فیه فأقاد ببحرة الرغاء بدم وهو أول دم أقید به فی الإسلام رجل من بنی لیث قتل رجلا من هذیل فقتله به، والبحرة أیضا من أسماء مدینة الرسول ، والبحیرة أیضا من أسمائها، والبحرة أیضا من قری البحرین لعبد القیس واشتقاقها یذکر فی البحیرة.

اصفهان

أصبهانات: جمع أصبهانة. وهی مدینة بأرض فارس. إصبهانک: بکسر أوله ویفتح وهو تصغیر أصبهان بلغة الفرس وهم إذا أرادوا التصغیر فی شیء زادوا فی آخره کافا. وهی بلیدة فی طریق أصبهان. أصبهان: منهم من یفتح الهمزة وهم الأکثر وکسره آخرون منهم السمعانی وأبو عبید البکری الأندلسی وهی مدینة عظیمة مشهورة من أعلام المدن وأعیانها ویسرفون فی وصف عظمها حتی یتجاوزوا حد الاقتصاد إلی غایة الإسراف وأصبهان اسم للإقلیم بأسره وکانت مدینتها أولا جیا ثم صارت الیهودیة وهی من نواحی الجبل فی آخر الإقلیم الرابع طول ست وثمانون درجة وعرضها ست وثلاثون درجة تحت اثنتی عشرة درجة من السرطان یقابلها مثلها من الجدی بیت ملکها مثلها من الحمل بیت عاقبتها مثلها من المیزان. طول أصبهان أربع وسبعون درجة وثلثان وعرضها أربع وثلاثون درجة ونصف، ولهم فی تسمیتها بهذا الاسم خلاف. قال أصحاب السیر: سمیت بأصبهان بن فلوج بن لنطی بن یونان بن یافث، وقال ابن الکلبی سمیت بأصبهان بن فلوج بن سام بن نوح علیه السلام. قال ابن درید أصبهان اسم مرکب لأن الاصب البلد بلسان الفرس وهان اسم الفارس فکأنه یقال بلاد الفرسان. قال عبید الله المستجیر بعفوه المعروف أن الأصب بلغة الفرس هو الفرس وهان کأنه دلیل الجمع فمعناه الفرسان والأصبهانی الفارس، وقال حمزة بن الحسن أصبهان اسم مشتق من الجندیة وذلک أن لفظ أصبهان إذا رد إلی اسمه بالفارسیة کان أصباهان وهی جمع أسباه وأسباه اسم للجند والکلب وکذلک سک اسم للجند والکلب وإنما لزمهما هذان الإسمان واشترکا فیهما لأن أفعالهما لفقت لأسمائهما وذلک أن أفعالهما الحراسة فالکلب یسمی فی لغة سک وفی لغة أسباه وتخفف فیقال أسبه فعلی هذا جمعوا هذین الاسمین وسموا بهما بلدین کان معدن الجند الأساورة فقالوا لأصبهان أسباهان ولسجستان سکان وسکستان. قال وذکر ابن حمزة: فی اشتقاق أصبهان حدیثا یلهج به عوائم الناس وهوامهم قال أصله أسباه آن أی هم جند الله قال وما أشبه قوله هذا إلا باشتقاق عبد الأعلی القاص حین قیل له لم سمی العصفور قال لأنه عصی وفر قیل له فالطفشیل قال لأنه طفا وشال. قالوا ولم یکن یحمل لواء ملوک الفرس من ال ساسان إلا أهل أصبهان. قلت: ولذلک سبب ربما خفی عن کثیر من أهل هذا الشأن وهو أن الضحاک المسمی بالازدهاق ویعرف ببیوراسب وذی الحیتین لما کثر جوره علی أهل مملکته من توظیفه علیهم فی کل یوم رجلین یذبحان وتطعم أدمغتهما للحیتین اللتین کانتا نبتتا فی کتفیه فیما تزعم الفرس فانتهت النوبة إلی رجل حداد عن أهل أصبهان یقال له کابی فلما علم أنه لا بد من ذبح نفسه أخذ الجلدة التی یجعلها علی رکبتیه ویقی النار بها عن نفسه وثیابه وقت شغله ثم إنه رفعها علی عصا وجعلها مثل البیرق ودعا الناس إلی قتل الضحاک وإخراج فریدون جد بنی ساسان من مکمنه وإظهاره أمره فأجابه الناس إلی ما دعاهم إلیه من قتل الضحاک حتی قتله وأزال ملکه وملک فریدون وذلک فی قصة طویلة ذات تهاویل وخرافات فتبرکوا بذلک اللواء إذ انتصروا به وجعلوا حمل اللواء إلی أهل أصبهان من یومئذ لهذا السبب. قال مسعر بن مهلهل وأصبهان صحیحة الهواء نفیسة الجو خالیة من جمیع الهوام لا تبلی الموتی فی تربتها ولا تتغیر فیها رائحة اللحم ولو بقیت القدر بعد أن تطبخ شهرا وربما حفر الإنسان بها حفیرة فیهجم علی قبر له ألوف سنین والمیت فیه علی حاله لم یتغیر وتربتها أصح تراب الأرض ویبقی التفاح فیها غضا سبع سنین ولا تسوس بها الحنطة کما تسوس فی غیرها. قلت أنا وسألت جماعة من عقلاء أهل أصبهان عما یحکی من بقاء جثه المیت بها فی مدفنها فذکروا لی أن ذلک بموضع منها مخصوص وهو فی مدفن المصلی لا فی جمیع أرضها. قال الهیثم بن عدی: لم یکن لفارس أقوی من کورتین واحدة سهلیة والأخری جبلیة أما السهلیة فکسکر وأما الجبلیة فأصبهان وکان خراج کورة اثنی عشر ألف ألف مثقال ذهب وکانت مساحة أصبهان ثمانین فرسخا فی مثلها وهی ستة عشر رستاقا کل رستاق ثلاثمائة وستون قریة قدیمة سوی المحدثة وهی جی وماربانان والنجان والبراآن وبزخوار ورویدشت وأردستان وکروان وبرزاباذان ورازان وفریدین وقهستان وقامندار وجرم قاشان والتیمرة الکبری والتیمرة الصغری ومکاهن الداخلة وزاد حمزة رستاق جابلق ورستاق التیمرة ورستاق أردستان ورستاق أنارباذ ورستاق ورانقان، ونهر أصبهان المعروف بزندروذ غایة فی الطیب والصحة والعذوبة، وقد ذکر فی موضعه وقد وصفته الشعراء. فقال بعضهم:ه وقد وصفته الشعراء. فقال بعضهم: لست آسی من أصبهان علی شی ** ء سوی ماءها الرحیق الزلال ونسیم الصبا ومنخرق الریح وجو صاف علی کل حال ولها الزعفران والعسل الما ** ذی والصافنات تحت الجلال وکذلک قال الحجاج لبعض من ولاه أصبهان قد ولیتک بلدة حجرها الکحل وذبابها النحل وحشیشها الزعفران، وقال آخر: لست آسی من أصبهان علی شی ** ء أنا أبکی علیه عند رحیلی غیر ماء یکون بالمسجد الجا ** مع صاف مروق مبذول وأرض أصبهان حرة صلبة فلذلک تحتاج إلی الطعم فلیس بها شیء أنفق من الحشوش فإن قیمتها عندهم وافرة، وحدثنی بعض التجار قال رأیت بأصبهان رجلا من الثناء یطعم قوما ویشرط علیهم أن یتبرزوا فی خربة له. قال ولقد اجتزت به مرة وهو یخاصم رجلا ویقول له کیف تستجیز أن تأکل طعامی وتفعل کذا عند غیری ولا یکنی وقد ذکر ذلک شاعر. فقال: بأصبهان نفر ** خشسوا وخاسوا نفرا إذا رأی کریمهم ** غرة ضیف نفرا فلیس للناظر فی ** أرجائها إن نظرا من نزهة تحیی القلو ** ب غیر أوقار الخرا ووجد فی غرفة بعض الخانات التی بطریق أصبهان مکتوب هذه الأبیات: قبح السالکون فی طلب الرز ** ق علی أیذج إلی أصبهان لیت من زارها فعاد إلیها ** قد رماه الإله بالخذلان ودخل رجل علی الحسن البصری فقال له من أین أنت فقال له من أهل أصبهان فقال: الهرب من بین یهودی ومجوسی واکل ربا، وأنشد بعضهم لمنصور بن باذان الأصبهانی: فما أنا من مدینة أهل جی ** ولا من قریة القوم الیهود وما أنا عن رجالهم براض ** ولا لنسائهم بالمسترید وقال آخر فی ذلک: لعن الله أصبهان بلدا ** ورماها بالسیل والطاعون بعت فی الصیف قبة الخیش فیها ** ورهنت الکانون فی الکانون وکانت مدینة أصبهان بالموضع المعروف بجی وهو الآن یعرف بشهرستان وبالمدینة فلما سار بخت نصر وأخذ بیت المقدس وسبی أهلها حمل معه یهودها وأنزلهم أصبهان فبنوا لهم فی طرف مدینة جی محلة ونزلوها وسمیت الیهودیة ومضت علی ذلک الأیام والأعوام فخربت جی وما بقی منها إلا القلیل وعمرت الیهودیة فمدینة أصبهان الیوم هی الیهودیة هذا قول منصور بن باذان. ثم قال: إنک لو فتشت نسب أجل من فیهم من الثناء والتجار لم یکن بد من أن تجد أصل نسبه حائکا أویهودیا، وقال بعض من جال البلدان إنه لم یر مدینة أکثر زان وزانیة من أهل أصبهان قالوا ومن کیموس هوائها وخاصیتها أنها تبخل فلا تر بها کریما. وحکی عن الصاحب أبی القاسم بن عباد أنه کان إذا أراد الدخول إلی أصبهان قال من له حاجة. فلیسألنیها قبل دخولی إلی أصبهان فإننی إذا دخلت وجدت بها فی نفسی شحا لا أجده فی غیرها، وفی بعض الأخبار أن الدجال یخرج من أصبهان. قال: و خرج من أصبهان من العلماء والأئمة فی کل فن ما یخرج من مدینة من المدن وعلی الخصوص علو الإسناد فإن أعمار أهلها تطول ولهم مع ذلک عنایة وافرة بسماع الحدیث وبها من الحفاظ خلق لا یحصر ولها عدة تواریخ وقد فشا فیها الخراب فی هذا الوقت وقبله فی نواحیها لکثرة الفتن والتعصب بین الشافعیة والحنفیة والحروب المتصلة بین الحربین فکلما ظهرا طائفة نهبت محلة الأخری وأحرقتها وخربت لا یأخذهم فی ذلک إل ولا ذمة ومع ذلک فقل أن تدوم بها دولة سلطان أو یقیم بها فیصلح فاسدها وکذلک الأمر فی رساتیقها وقراها التی کل واحدة من کالمدینة، وأما فتحها فإن عمر بن الخطاب رضی عنه فی سنة 19 للهجرة المبارکة بعد فتح نهاوند بعث عبد الله بن عبد الله بن عتبان وعلی مقدمته عبد الله بن ورقاء الریاحی وعلی مجنبته عبد الله ورقاء الأسدی. قال سیف الدین: لا یعلمون یرون أحدهما عبد الله بن بدیل بن ورقاه الخزاعی لذکر ورقاء فطنوا أنه نسب إلی جده وکان عبد الله بن بدیل بن ورقاء قتل بصفین وهو ابن أربعة وعشرین سنة فهو أیم صبی، وسار عبد الله بن عتبان إلی جی والملک یومئذ بأصبهان القاذوسقان ونزل بالناس علی جی فخرجوا إلیه بعد ما شاء الله من زحف فلما التقوا قال القاذوسقان لعبد الله لا تقتل أصحابی ولا أصحابک ولکن ابرز لی فإن قتلتک رجع أصحابک وإن قتلتنی سالمتک أصحابی فبرز له عبد الله فقال له إما أن تحمل علی وإما أن أحمل علیک فقال أنا أحمل علیک فأثبت لی فوقف له عبد الله وحمل علیه القاذوسقان فطعنه فأصاب قربوس السرج فکسره وقطع اللبب والحزام فأزال اللبب والسرج فوقف عبد الله قائما ثم استوی علی فرسه عریانا فقال له أثبت فحاجزه وقال له ما أحب أن أقاتلک فإنی رأیتک رجلا کاملا ولکنی أرجع معک إلی عسکرک فأصالحک وأدفع المدینه إلیک علی أن من شاء أقام وأدی الجزیة وأقام علی ماله وعلی أن یجری من أخذتم أرضه مجراهم ومن أبی أن یدخل فی ذلک ذهب حیث شاء ولکم أرضه قال ذلک لک، وقدم علیه أبو موسی الأشعری من ناحیة الأهواز وکان عبد الله قد صالح القاذوسقان فخرج القوم من جی ودخلوا فی الذمة إلا ثلاثین رجلا من أصبهان لحقوا بکرمان ودخل عبد الله وأبو موسی جیا وجی مدینة أصبهان، وکتب عبد الله بالفتح إلی عمر رضی الله عنه فرجع إلیه الجواب یأمره أن یلحق بکرمان مددا للسهیل بن عدی لقتال أهلها فاستخلف علی أصبهان السائب بن الأقرع ومضی، وکان نسخة کتاب صلح أصبهان بسم الله الرحمن الرحیم هذا کتاب من عبد الله للقاذوسقان وأهل أصبهان وحوالیها إنکم آمنون ما أدیتم الجزیة وعلیکم من الجزیة علی قدر طاقتکم کل سنة تؤدونها إلی من یلی بلدکم من کل حاکم ودلالة المسلم وإصلاح طریقه وقراه یومه ولیلته وحملان الراجل إلی رحله لا تسلطوا علی مسلم وللمسلمین نصحکم وأداء ما علیهم ولکن الأمان بما فعلتم فإن غیرتم شیئا أو غیره منکم مغیر ولم تسلموه فلا أمان لکم ومن سب مسلما بلغ منه فإن ضربه قتلناه وکتب وشهد عبد الله بن قیس وعبد الله بن ورقاء وعصمة بن عبد الله، وقال عبد الله بن عتبان فی ذلک. ألم تسمع وقد أوذی ذمیما ** بمنعرج السراة من اصبهان عمید القوم إذ ساروا إلینا ** بشیخ غیر مسترخی العنان وقال أیضا: من مبلغ الأحیاء عنی فإننی ** نزلت علی جی وفیها تفاقم حصرناهم حتی انسروا ثمت انتزوا ** فصدهم عتا القنا والصوارم وحادلها القاذوسقان بنفسه ** وقد دهدهت بین الصفوف الجماجم فثاورته حتی إذا ما علوته ** تفادی وقد صارت إلیه الحزائم وعادت لقوحا أصبهان بأسرها ** یدر لنا منها القری والدراهم وإنی علی عمد قبلت جزاءهم ** غداة تفادوا والعجاج فواقم لیزکوا لنا عند الحروب جهادنا ** إذا انتطحت فی المأزمین الهماهم هذا قول أهل الکوفة یرون أن فتح أصبهان کان لهم، وأما أهل البصرة وکثیر من أهل السیر فیرون أن أبا موسی الأشعری لما انصرف من وقعة نهاوند إلی الأهواز فاستقراها ثم أتی قم فأقام علیها أیاما ثم افتتحها ووجه الأحنف بن قیس إلی قاشاق ففتحها عنوة ویقال بل کتب عمر بن الخطاب رضی الله عنه إلی أبی موسی الأشعری یأمره بتوجیه عبد الله بن بدیل الریاحی إلی أصبهان فی جیش فوجهه ففتح عبد الله بن بدیل جیا صلحا علی أن یؤدی أهلها الخراج والجزیة وعلی أن یؤمنوا علی أنفسهم وأموالهم خلا ما فی أیدیهم من السلاح ونزل الأحنف بن قیس علی الیهودیة فصالحه أهلها علی مثل صلح أهل جی. قال البلاذری وکان فتح أصبهان ورساتیقها فی بعض سنة 23 وبعض 24 فی خلافة عمر رضی الله عنه، ومن نسب إلی أصبهان من العلماء لا یحصون إلا إننی أذکر من أعیان أئمتهم جماعة غلبت علی نسبهم فلا یعرفون إلا بالأصبهانی. منهم الحافظ الامام أبو نعیم أحمد بن عبد الله بن أحمد بن إسحاق بن موسی بن مهران سبط محمد بن موسی البناء الحافظ المشهور صاحب التصانیف منها حلیة الأولیاء وغیر ذلک مات یوم الاثنین لعشرین من محرم سنة 430 ودفن بمردبان ومولده فی رجب سنة 330 قاله ابن مندة یحیی. أصبهبذان: بسکون الهاء وضم الباء الثانیة وذال معجمة وألف ونون، والأصبهبذان فی أصل کلام الفرس لغة لکل من ملک طبرستان کما نعت ملک الفرس بکسری وملک الترک بخاقان وملک الروم بقیصر، وهی مدینة فی بلاد الدیلم کان یسکنها ملک تلک الناحیة وبینها وبین البحر میلان. الأصدار: کأنه جمع الصدر ضد الورد. مواضع بنعمان الأراک قرب مکة یجلب منها العسل والمراد بها صدور الوادی عن الأصمعی. أصطاذنة: ناحیة بالمغرب غزاها عابس بن سعد وجهه مسلمة بن مخلد أمیر مصر من قبل معاویة إلیها قبیل سنة 57 إصطخر: بالکسر وسکون الخاء المعجمة والنسبة إلیها إصطخری وإصطخرزی بزیادة الزای. بلدة بفارس من الإقلیم الثالث طولها تسع وسبعون درجة وعرضها اثنتان وثلاثون درجة وهی من أعیان حصون فارس ومدنها وکورها. قیل کان أول من أنشأها اصطخر بن طهمورث ملک الفرس وطهمورث عند الفرس بمنزلة آدم. قال جریر بن الخطفی یذکر أن فارس والروم والعرب من ولد إسحاق بن إبراهیم الخلیل علیه السلام ویجمعنا والغر أبناء سارة ** أب لا نبالی بعده من تعذرا وأبناء إسحاق اللیوث إذا ارتدوا ** حمائل موت لابسین السنورا إذا افتخروا عدوا الصبهبذ منهم ** وکسری وعدوا الهرمزان وقیصرا وکان کتاب فیهم ونبوة ** وکانوا باصطخر الملوک وتسترا قال الإصطخری، وأما إصطخر فمدینة وسطة وسعتها مقدار میل وهی من أقدم مدن فارس وأشهرها وبها کان مسکن ملک فارس حتی تحول اردشیر إلی جور، وفی بعض الأخبار أن سلیمان بن داود علیه السلام کان یسیر من طبریة إلیها من غدوة إلی عشیة، وبها مسجد یعرف بمسجد سلیمان علیه السلام وزعم قوم من عوام الفرس أن جم الملک الذی کان قبل الضحاک سلیمان بن داود قال وکان فی قدیم الأیام علی مدینة إصطخر سور فتهدم وبناؤه من الطین والحجارة والجص علی قدر یسار البانی وقنطرة خراسان خارجة عن المدینة علی بابها مما یلی خراسان ووراء القنطرة أبنیة ومساکن لیست بقدیمة ولازال باصطخر وباء، إلا أن خارج المدینة صحیح الهواء وبین اصطخر وشیراز اثنا عشر فرسخا قال ویرتفع من جبال اصطخر حدید وبقریة من کورة إصطخر تعرف بدار أبجرد معدن الزیبق ویقولون أن کور فارس خمس وقیل سبع أکبرها وأجلها کورة إصطخر وبها کانت قبل الإسلام خزائن الملوک، وکان إدریس بن عمران یقول أهل اصطخر أکرم الناس أحسابا ملوک وأبناء ملوک، ومن مشهور مدن کورتها البیضاء ومائین ونیریز وابرقویه ویزد وغیر ذلک وطول ولایتها اثنا عشر فرسخا فی مثلها والمنسوب إلیها جماعة وافرة من أهل العلم. منهم أبو سعید الحسن بن أحمد بن یزید بن عیسی المفضل الإصطخری القاضی أحد الأئمة الشافعیة وصاحب قول فیهم مولده سنة 244 ووفاته فی جمادی الآخرة سنة 328، وأبو سعید عبد الکریم بن ثابت الإصطخری ثم الجزری مولی بنی أمیة وهو ابن حصیف أصله من اصطخر سکن حران، وأحمد الحسین بن داناج أبو العباس الزاهد الإصطخری سکن مصر وسمع إبراهیم بن دحیم ومحمد بن صالح عصمة بدمشق وعبد الله بن محمد بن سلام المقدسی ومحمد بن عبید الله بن فضیل الحمصی وعبدان أحمد الأهوازی وجعفر الفریابی وعبد الله بن أحمد حنبل والحسن بن سهل بن عبد العزیز المجوز بالبصرة و علی بن عبد العزیز البغوی بمکة وأبا علی الحسن أحمد بن المسلم الطبیب بصنعاء وغیرهم روی أبو بکر محمد بن أحمد بن علی بن إبراهیم بن جابر التنیسی وأبو محمد بن النحاس وغیرهما ومات بمصر لعشرین لیلة خلت من شهر ربیع الأول سنة 336. أصطفانوس: بالفتح والفاء وألف ونون مضمومة وواو ساکنة وسین مهملة. محلة بالبصرة مسماة باسم کاتب نصرانی قدیم کان فی أیام زیاد أو ما قاربها. اصطنبول: بسکون النون وضم الباء الموحدة وسکون الواو ولام. هو اسم لمدینة القسطنطینیة وهناک یبسط القول فیها إن شاء الله تعالی. أصفون: بضم الفاء وسکون الواو ونون. قریة بالصعید الأعلی علی شاطیء غربی النیل تحت إشنی وهی علی تل عال مشرف. أور: بالضم ثم السکون وراء من أصقاع رامهرمز بخوزستان فیه قری وبساتین.

اهواز

الأهواز: آخره زای وهی جمع هوز وأصله حوز فلما کثر استعمال الفرس لهذه اللفظة غیرتها حتی أذهبت أصلها جملة لأنه لیس فی کلام الفرس حاء مهملة وإذا تکلموا بکلمة فیها حاء قلبوها هاء فقالوا فی حسن هسن وفی محمد مهمد ثم تلقفها منهم العرب فقلبت بحکم الکثرة فی الاستعمال وعلی هذا یکون الأهواز اسما عربیا سمی به فی الإسلام وکان اسمها فی أیام الفرس خوزستان وفی خوزستان مواضع یقال لکل واحد منها خوز کذا منها خوز بنی أسد وغیرها، فالأهواز اسم للکورة بأسرها وأما البلد الذی یغلب علیه هذا الاسم عند العامة الیوم فإنما هو سوق الأهواز. وأصل الحوز فی کلام العرب مصدر حاز الرجل الشیء یحوزه حوزا إذا حصله وملکه. قال أبو منصور الأزهری الحوز فی الأرضین أن یتخذها رجل ویبین حدودها فیستحقها فلا یکون لأحد فیها حق فذلک الحوز هذا لفظه حکاه شمر بن حمدویه، وقرأت بعد ما أثبته عن التوزی أنه قال الأهواز تسمی بالفارسیة هر مشیر وإنما کان اسمها الأخواز فعربها الناس فقالوا الأهواز. وأنشد الأعرابی: لا ترجعن إلی الأخواز ثانیة ** وقعیقعان الذی فی جانب السوق ونهر بط الذی أمس یؤرقنی ** فیه البعوض بلسب غیر تشفیق وقال أبو زید الأهواز اسمها هرمزشهر وهی الکورة العظیمة التی ینسب إلیها سائر الکور، وفی الکتب القدیمة أن سابور بنی بخوزستان مدینتین سمی إحداهما باسم الله عز وجل والأخری باسم نفسه، ثم جمعهما باسم واحد وهی هرمزداد سابور ومعناه عطاء الله لسابور وسمتها العرب سوق الأهواز یریدون سوق هذه الکورة المحوزة أو سوق الأخواز بالخاء المعجمة لأن أهل هذه البلاد بأسرها یقال لهم الخوز وقیل إن أول من بنی الأهواز أردشیر وکانت تسمی هرمز أردشیر، وقال صاحب کتاب العین الأهواز سبع کور بین البصرة وفارس لکل کورة منها اسم ویجمعهن الأهواز ولا یفرد الواحد منها بهوز. وأما طالعها فقال بطلیموس بلد الأهواز طوله أربع وثمانون درجة وعرضه خمس وثلاثون درجة وأربع دقائق تحت إحدی عشرة درجة من السرطان وست وخمسین دقیقة یقابلها مثلها من الجدی وبیت عاقبتها مثلها من المیزان لها جزء من الشعری الغمیضاء ولها سبع عشر دقیقة من الثور من أول درجة منه قال صاحب الزیج الأهواز فی الإقلیم الثالث طولها من جهة المغرب خمس وسبعون درجة وعرضها من ناحیة الجنوب اثنتان وثلاثون درجة. والأهواز کورة بین البصرة و فارس وسوق الأهواز من مدنها کما قدمناه، وأهل الأهواز معروفون بالبخل والحمق وسقوط النفس ومن أقام بها سنة نقص عقله وقد سکنها قوم من الأشراف فانقلبوا إلی طباع أهلها وهی کثیرة الحمی ووجوه أهلها مصفرة مغبرة ولذلک قال مغیرة بن سلیمان أرض الأهواز نحاس تنبت الذهب وأرض البصرة ذهب تنبت النحاس، وکور الأهواز سوق الأهواز ورامهرمز وإیذج وعسکر مکرم وتستر وجندیسابور وسوس وسرق ونهر تیری ومناذر وکان خراجها ثلاثین ألف ألف درهم وکانت الفرس تقسط علیها خمسین ألف ألف درهم. وقال مسعر بن المهلهل سوق الأهواز تخترقها میاه مختلفة منها الوادی الأعظم وهو ماء تستر یمر علی جانبها ومنه یأخذ واد عظیم یدخلها وعلی هذا الوادی قنطرة عظیمة علیها مسجد واسع وعلیه أرحاب عجیبة ونواعیر بدیعة وماؤه فی وقت الممدود أحمر یصب إلی الباسیان والبحر ویخترقها وادی المسرقان وهو من ماء تستر أیضا ویخترق عسکر مکرم ولون مائه فی جمیع أوقات نقصان المیاه أبیض ویزداد فی أیام المدود بیاضا وسکرها أجود سکر الأهواز وعلی الوادی الأعظم شاذروان حسن عجیب متقن الصنعة معمول من الصخر المهندم یحبس الماء علی أنهار عدة وبإزائه مسجد لعلی بن موسی الرضا رضی الله عنه بناه فی اجتیازه به وهو مقبل من المدینة یرید خراسان وبها نهر آخر یمر علی حافاتها من جانب الشرق یأخذ من وراء واد یعرف بشوراب وبها آثار کسرویة. قال وفتحت الأهواز فیما ذکر بعضهم علی ید حرقوس بن زهیر بتأمیر عتبة بن غزوان أیام سیره إلیها فی أیام تمصیره البصرة وولایته علیها، وقال البلاذری غزا المغیرة بن شعبة سوق الأهواز فی ولایته بعد أن شخص عتبة بن غزوان من البصرة فی اخر سنة 15 أو أول سنة 16 فقاتله البیروان دهقانها ثم صالحه علی مال ثم نکث فغزاها أبو موسی الأشعری حین ولاه عمر البصرة بعد المغیرة ففتح سوق الأهواز عنوة وفتح نهر تیری عنوة وولی ذلک بنفسه فی سنة 17 وسبی سبیا کثیرا فکتب إلیه عمر أنه لاطاقة لکم بعمارة الأرض فخلوا ما بأیدیکم من السبی واجعلوا علیهم الخراج قال فرددنا السبی ولم نملکهم ثم سار أبو موسی ففتح سائر بلاد خوزستان کما نذکره فی مواضعه إن شاء الله تعالی. وقال أحمد بن محمد الهمدانی أهل الأهواز ألأم الناس وأبخلهم و هم أصبر خلق الله علی الغربة والتنقل فی البلدان وحسبک أنک لا تدخل بلدا من جمیع البلدان إلا ووجدت فیه صنفا من الخوز لشحهم وحرصهم علی جمع المال ولیس فی الأرض صناعة مذکورة ولا أدب شریف ولا مذهب محمود لهم فی شیء منه نصیب وإن حسن أو دق أو جل ولا تری بها وجنة حمراء قط وهی قتالة للغرباء علی أن حماها فی وقع انکشاف الوباء ونزوع الحمی عن جمیع البلدان وکل محموم فی الأرض فإن حماه لا تنزع عنه ولا تفارقه وفی بدنه منها بقیة فإذا نزعت فقد وجد فی نفسه منها البراءة إلا أن تعود لما یجتمع فی بطنه من الأخلاط الردیئة والأهواز لیست کذلک لأنها تعاود من نزعت عنه من غیر حدث لأنهم لیس یؤتون من قبل التخم والإکثار من الأکل وإنما یؤتون من عین البلدة ولذلک کثرت بسوق الأهواز الأفاعی فی جبلها الطاعن فی منازلها المطل علیها والجرارات فی بیوتها ومنازلها ومقابرها ولو کان فی العالم شیء شر من الأفاعی والجزارات وهی عقارب قتالة تجر ذنبها إذا مشت لاترفعه کما تفعل سائر العقارب لما قصرت قصبة الأهواز عنه وعن تولیده. ومن بلیتها أن من ورائها سباخا ومناقع میاه غلیظة وفیها أنهار تشقها مسایل کنفهم ومیاه أمطارهم ومتوضاتهم فإذا طلعت الشمس طال مقامها واستمر مقابلتها لذلک الجبل قبل تشبب الصخریة التی فیها تلک الجرارات فإذا امتلأت یبسا وحرا وعادت جمرة واحدة قذفت ما قبلت من ذلک علیهم وقد أنجرت تلک السباخ والأنهار فإذا التقی علیهم ما أفجرت من تلک السباخ وما قذفه ذلک الجبل فسد الهواء وفسد بفساده کل شیء یشتمل علیه ذلک الهواء وحکی عن مشایخ الأهواز أنهم سمعوا القوابل یقلن أنهن ربما قبلن الطفل المولود فیجدنه محموما فی تلک الساعة یعرفون ذلک ویتحدثون به. ومما یزید فی حرها أن طعام أهلها خبز الأرز ولا یطیب ذلک إلا سخنا فهم یخبزون فی کل یوم من منازلهم فیقدر أنه یشجر بها فی کل یوم خمسون ألف تنور فما ظنک ببلد یجتمع فیه حر الهواء وبخار هذه النیران، ویقول أهل الأهواز إن جبلهم إنما هو من غثاء الطوفان تحجر وهو حجر ینبت ویزید فی کل وقت وسکرها جید وثمرها کثیر لابأس به وکل طیب یحمل إلی الأهواز فإنه یستحیل وتذهب رائحته ویبطل حتی لا یتتفع به، وقد نسب إلیها خلق کثیر لیس فیهم أشهر من عبد الله بن أحمد بن موسی بن زیاد أبی محمد الجوالیقی الأهوازی القاضی المعروف بعبدان أحد الحفاظ المجودین المکثرین ذکره أبو القاسم وقال قدم دمشق نحو سنة 240 فسمع بها هشام بن عمار ودحیما وهشام بن خالد وأبا زرعة الدمشقی وذکر غیرهم من أهل بغداد وغیرها وروی عنه یحیی بن صاعد والقاضی الحسین بن إسماعیل الضبی وإسماعیل بن محمد بن الصفار وذکر جماعة حفاظا أعیانا وکان أبو علی النیسابوری الحافظ یقول عبدان یفی بحفظ مائة ألف حدیث وما رأیت من المشایخ أحفظ من عبدان وقال عبدان دخلت البصرة ثمان عشرة مرة من أجل حدیث أیوب السختیانی کلما ذکر لی حدیث من حدیثه رحلت إلیها بسببه وقال أحمد بن کامل القاضی مات عبدان بعسکر مکرم فی أول سنة 306 ومولده سنة 210 وکان فی الحدیث إماما.الأفاعی فی جبلها الطاعن فی منازلها المطل علیها والجرارات فی بیوتها ومنازلها ومقابرها ولو کان فی العالم شیء شر من الأفاعی والجزارات وهی عقارب قتالة تجر ذنبها إذا مشت لاترفعه کما تفعل سائر العقارب لما قصرت قصبة الأهواز عنه وعن تولیده. ومن بلیتها أن من ورائها سباخا ومناقع میاه غلیظة وفیها أنهار تشقها مسایل کنفهم ومیاه أمطارهم ومتوضاتهم فإذا طلعت الشمس طال مقامها واستمر مقابلتها لذلک الجبل قبل تشبب الصخریة التی فیها تلک الجرارات فإذا امتلأت یبسا وحرا وعادت جمرة واحدة قذفت ما قبلت من ذلک علیهم وقد أنجرت تلک السباخ والأنهار فإذا التقی علیهم ما أفجرت من تلک السباخ وما قذفه ذلک الجبل فسد الهواء وفسد بفساده کل شیء یشتمل علیه ذلک الهواء وحکی عن مشایخ الأهواز أنهم سمعوا القوابل یقلن أنهن ربما قبلن الطفل المولود فیجدنه محموما فی تلک الساعة یعرفون ذلک ویتحدثون به. ومما یزید فی حرها أن طعام أهلها خبز الأرز ولا یطیب ذلک إلا سخنا فهم یخبزون فی کل یوم من منازلهم فیقدر أنه یشجر بها فی کل یوم خمسون ألف تنور فما ظنک ببلد یجتمع فیه حر الهواء وبخار هذه النیران، ویقول أهل الأهواز إن جبلهم إنما هو من غثاء الطوفان تحجر وهو حجر ینبت ویزید فی کل وقت وسکرها جید وثمرها کثیر لابأس به وکل طیب یحمل إلی الأهواز فإنه یستحیل وتذهب رائحته ویبطل حتی لا یتتفع به، وقد نسب إلیها خلق کثیر لیس فیهم أشهر من عبد الله بن أحمد بن موسی بن زیاد أبی محمد الجوالیقی الأهوازی القاضی المعروف بعبدان أحد الحفاظ المجودین المکثرین ذکره أبو القاسم وقال قدم دمشق نحو سنة 240 فسمع بها هشام بن عمار ودحیما وهشام بن خالد وأبا زرعة الدمشقی وذکر غیرهم من أهل بغداد وغیرها وروی عنه یحیی بن صاعد والقاضی الحسین بن إسماعیل الضبی وإسماعیل بن محمد بن الصفار وذکر جماعة حفاظا أعیانا وکان أبو علی النیسابوری الحافظ یقول عبدان یفی بحفظ مائة ألف حدیث وما رأیت من المشایخ أحفظ من عبدان وقال عبدان دخلت البصرة ثمان عشرة مرة من أجل حدیث أیوب السختیانی کلما ذکر لی حدیث من حدیثه رحلت إلیها بسببه وقال أحمد بن کامل القاضی مات عبدان بعسکر مکرم فی أول سنة 306 ومولده سنة 210 وکان فی الحدیث إماما.

ترجمه از عربی

• بطور موقت ترجمه گوگل : تا برگردم و ترجمه کنم .

برخی زمین را مانند سفره و بعضی مانند سینی و بعضی آنرا مانند گنبد می دانند.بعضی از آنها آن را به عنوان یک میز مدعی است. برخی از آنها آن را به عنوان یک طبل درام ادعا کرد. او ادعا کرد که آنها دوست دارند هر نیمکره Khenh گنبد آسمان و در لبه آن نصب شده است. او گفت برخی از آنها عبارتند از سنگ Kalostoana مستطیل شکل یا ستون، و گفت: مردم از زمین می آیند بی پایان و آسمان را تا پایان. او گفت که افرادی که چرخش سیارات نقش زمین است اما نه نقش نجوم است. دیگران گفت: برخی از زمین نگه می دارد برخی از .. او گفت: مردم در صحرا پایان از توالت نیست. او ادعا کرد که Erstatalis خارج از جهان از توالت چقدر تنفس آسمان در آن است. بسیاری از آنها استدلال می کنند که گردش نجوم در مرکز همه جنبه های آن نگهداری می شده است. سخنرانان یا Vmokhtlfon، هشام بن-Hakam ادعا کرد که بدن زیرزمینی افزایش خواهد یافت و برجستگی مانند آتش و باد و که ضد شیب زمین به خودی خود نیاز به عمد به دلیل آن است که مورد نیاز نمی باشد ولی که فرود آمد به افزایش است. ابو Hudhayl ​​او ادعا کرد که خداوند بدون رابطه عمدا متوقف است. برخی از آنها گفت: زمین از دو جسم همراه با Valkhviv سنگین و سبک، بالا و فرود های سنگین جلوگیری از هر یک از دو صاحب از رفتن در این قسمت از Tdafhma پاداش. و که بر اساس آن هواداران خود که به زمین دور توپ Ktdoar در میانه نجوم Kmahh در وسط تخم مرغ و نسیم به دور زمین قرار داده شده جذاب است در تمام جنبه های آن به نجوم، با ایجاد بر روی زمین و نسیم جذاب است چرا که بدن آنها از روشنایی و زمین، جذاب، چرا که بدن آنها وزن، زیرا زمین مانند اهن ربا، که را جذب آهن از حیوانات و آنچه که آنها و دیگران مانند آهن است. دیگران گفت: از زمین Oaaanam در مرکز نجوم توسط کولیس در مقدار وسط یکی از بالا و پایین احاطه شده و از هر طرف و قطعات نجوم را به خود جلب از هر صورت در نتیجه تمایلی به دست بیرون کشتی را بدون دست، به دلیل نیروی قسمت برابر، به عنوان مثال، اهن ربا، که را جذب آهن چرا که در چاپ نجوم است که جذب زمین است. و درست آنچه که من در آن و Osdh در نظر از آنچه که توسط محمد بن احمد خوارزمی نقل گفت که زمین در وسط آسمان و مرکز حق است تحتانی و به دور زمین کالج Mdharsh Paljzih از یک سو را دیدم، کوه های برجسته کاورنو Lwahdat و آن را تا توپ را پرداخت نمی کند اگر حس از جمله وجود دارد، زیرا مقدار از کوه ها، هر چند کوچک Hmokht به همه زمین در مقایسه با شما فکر می کنید که توپ قطر بازو یا دو بازو اگر کودکان Kgaursat و برگ غار که نشان افتخار بوده است که مانند او مفاد بخشنامه های تقریبی جلوگیری نمی کند، اما نه برای این Altdharas به آب در همه طرف احاطه شده و غوطه ور شما نشان می دهد آنها را به چیزی، آب و زمین که همکاری در وزن و در از هاوا به سمت تحتانی دو در آن دیفرانسیل توسط آب علاوه بر به زمین و این زمین Termsp را در آب کاهش یافته و قطعنامه Alcdorh آب را کاهش داده، آن را به زمین اما Asuch با پوکی استخوان آنها با شیرجه رفتن نیست و با هوا مخلوط شده و آب، اگر در آب هوا پایین هوا و خارج آنها را به عنوان پایین قطر از ابر آن و چه از سطح زمین پدیدار تراز خودم را با آب به عمق به پوکی استخوان به تصویب رسید ملوانان شد و در مجموع شد آب و زمین توپ و یک طول می کشد آن را به هوا از کلیه مشارکتهای شما به مقصد و سپس از هوا چه مدار میسی ماه به دلیل از جنبش و Anshaj Almtmasan گرم است اگر آتش اطراف Mtsagrh هوا بسیار در فک به قطب حرکت آرام و در نزدیکی آنها تصویر است که تصویر اول در بالای صفحه است. ابو Rayhan: متوسط ​​نرخ روز Bnsfin زمینی که بر روی یک دایره به نام خط استوا خواهد بود یکی از نیمی از کره ای ها و و Jnoaba دیگر قطع اگر Tohmt دایره بزرگ بر روی زمین در قطب از خط استوا عبور تقسیم هر یک از نیمه زمین Bnsfin، Vanksm از جمله Erbaa Jnobian و Hmalian چه منصوب پدربزرگ خود بود تجاوز نمی پایان دادن شمال سه ماهه است به نام Mamora چهارم یا نقطه عطفی جزیره مسکونی توسط دریا و در سه ماهه در همان شامل چه می شود شناخته می شود و نمایشگاه از دریا، الجزایر، احاطه شده کوه ها و رودخانه ها و Mufaoz شناخته شده پس از آن که کشور و روستاها، از جمله این که باقی مانده، که قطب قطعه شمال از سرما بیش از حد و تجمع برف ساخته شده است. Engohm گفت: اگر توهم حفاری در روی زمین به طرف دیگر منجر به سوراخ، حتی اگر انجام داده، از جمله Bfushnj به سرزمین چین. آنها گفتند: مردم بر روی زمین مانند مورچه ها در Bhaggag تخم مرغ برای گفتن بسیاری از آنها، از جمله مدارک من را قانع نه چندان دور از زمین به دلیل به احتمال زیاد چیزی Ncz ساده بر روی این زمین را برای کسانی که در زیر میز هستند و اعتراض به چه کسی است آن را پوشش میدهد. آنها در مساحت متفاوت، به یاد می آورد محمد بن موسی خوارزمی را به زمین شهرنشینی در نظر گرفته شده 9000 لیگ زمین 1/2 Sdsha شاقول و بقیه است ساختمان و یا گیاه و یا حیوانی و دریاها را از ساخت و ساز و Mufaoz اندازه گیری نیست که ساخت و ساز معماری. سعید ابو Rayhan: طول قطر زمین Balafrasch، دو هزار و یک صد و شصت و سه لیگ و دو سوم لیگ و نقش آن Balafrasch 6800 لیگ، و این فضا بر روی سطح خارج Mteixra چهارده هزار هفت صد و چهل هزار Eraah دو صد و چهل و دو، پنج لیگ لیگ. سن گیلان بن ادعا می کند که تمام جهان، بیست و هفت هزار فرسنگ کشور سودان دوازده هزار فرسنگ و کشور از هشت هزار رومی لیگ و کشور ایران سه هزار فرسنگ ها و هزاران نفر از سرزمین عرب، 4 لیگ است. و روایت Ozdhir او گفت که زمین چهار قسمت بخشی از سرزمین ترک و بین Mgarb هند به بیش از رومیها و بخشی از مراکش، بین رم Mgarb به قبطی، بربر، بخشی از سرزمین سودان، بین بربرها به هند و بخشی از این سرزمین، که به ایران میان رود بلخ منسوب به قطع فارسی جمهوری آذربایجان و ارمنستان را به فرات، و سپس فرود به اعراب عمان و مکران و پس از آن به کابل و Tkharsinan. Drotheos گفت که زمین پنج و بیست هزار فرسنگ از ترک و چین دوازده هزار فرسنگ و پنج هزار رومی لیگ، بابل هزار فرسنگ است. و گفت که بطلمیوس در Almagest خشن حران و ادعا کرد بالاترین زمین و تعداد زیاد یافت و پس از آن اندازه گیری کوه از کوههای Amed و بازگشت و محو شده است اندازه گیری 1 جایگاه سطح 2 اندازه گیری از زمین او را در بر داشت شصت و شش مایل او را در نقش نجوم، شش و شصت درجه رسیده است که بیست و چهار هزار مل هشت هزار لیگ ادعا کرد که نقش زمین های اطراف هزار و لیگ 8. او بطلمیوس، که به نظر می کرد که زمین تقسیم شده است Bnsfin بین خط استوا است که از شرق تا مراکش در طولانی ترین خط در زمین فوتبال و زودیاک طولانی ترین خط در ستاره شناسی و مشاهده زمین از قطب جنوب، که به دلیل Lederer اطراف سهیل به شمال است که در اطراف آن دختران تابوت Fastdarh موقعیت زمین از خط استوا سه صد و شصت درجه درجه پنج و 20 لیگ به طوری که نه هزار فرسنگ و Khtalastewae و هر یک از قطب 90 درجه و چرخش یک پیشنهاد می خواهم که چرا که معماری از زمین بین خط استوا و هر یک از بیست و چهار درجه و بقیه آب دریا، موجودات در شمال سه ماهه از زمین و تخریب سه ماهه جنوبی مستغرق بود و 1/2 در زیر آن، که ثابت نیست و رودخانه ها قابل مشاهده هستند Eraah Rabaan استان دهم و هفت و هفت پر از لذت بردن به گرمای شدید. و وال برخی از آنها گفته شده است که ساخت و ساز در سمت شمال زمین از در Aljnos می باشد، در شمال چهار هزار شهرستان و هر یک از نیمی از زمین 2/4 Achammalian Valravan نیمی از جهان، عراق را به این جزیره و شرق مدیترانه، مصر و رومی ها و فرانکها و رومیان، و شیرین بیان جزیره سعادت آنها را در این سه ماهه، غرب، شمال و عراق به مرداب و کوه و خراسان و تبت به چین به بازارهای WA S شرق چهارم از شمال و نیمه جنوبی 2/4 در شرق جنوب کشور حبشه و Zinj و Nubia درآمد حاصل از غرب است یکی از کسانی که در برابر از زمین است که در مجاورت به سودان Itah که بربرها Itakhmun مانند کوکو و مانند آن. او به دیگران می گفتند که بطلمیوس، پادشاه یونانی و من فکر می کنم این است Almagest ملک بود و نه در روز از پادشاهان وابسته به بطلمیوس جغرافیدان و منجم بود، اما بعد از آنها به سه ماهه فرستاده می شود، مردم عاقلانه طالع Fbgesoa کشور و Olotfoa را مورد توجه قرار و هوش را از علمای آن دسته از کشورهایی که همگرایی و در مرز آنها را به او ترک است به او گفت که او را خراب جسی زمین های بایر، پادشاه و نه شهرستان و نه معماری نامیده می شود و این سه ماهه سوزش و نیز نامیده می شود در سه ماهه خراب پس از آن که بطلمیوس می خواستند بدانند او قدر از زمین و توسعه آن و تخریب آن به نظر می رسید او آن را در زمان از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب از تعداد و روز و شب، سپس به بخش در ساعت 24 تخت 15 بخش و چهار و بیست در پانزده ضربه و سیصد و Stien بخش شد او می خواستند بدانند او چگونه بسیاری مایل به او آن را از گرفتگی ماه در زمان خورشید نگاه کیلومتر بین شهرستان به شهر از یک ساعت و چقدر از شهر به طرف دیگر تقسیم مسافت پیموده شده در بخش هایی از زمان و در بر داشت قسمت اول که هفتاد و پنج سال میا smote هفتاد و پنج سه صد و شصت بخش هایی از زودیاک که رسیده است بیست و هفت هزار مایل، او گفت: یک دور در زمین باید به هوا چه می گذرد بر مسافت پیموده شده بیست و هفت هزار مایل است. پس از آن ساخت و ساز و در نظر گرفتن یافت شهری جزیره که در مراکش به دریا سبز به حداکثر عمران چین اگر خورشید در الجزایر، که ما در چین وجود ندارد، اگر وجود ندارد در این Almdzanr طلعت چین و نیم چرخش زمین و به 13 هزار افزایش می یابد مایل مایل Khmsmana و در طول ساخت و ساز است. پس از آن نیز در نظر گرفته ساخت و ساز و عمران زمین به جنوب به سمت شمال منظورم چرخش زمین، جایی که او روز و شب در CIF تا بیست ساعت تبدیل شده و شب چهار SAA T. در فصل زمستان، در غیر این صورت شب یک ساعت یک روز بیستم و چهار ساعت، به او گفت که روز صاف و شب در جزیره ای بین هند و اتیوپی به جنوب است که از زمان، بخش 60 به چهار هزار و پنج هزار مایل در صورتی ششم در نیمه است که نیمی از کره زمین چرخش ضربه تبدیل روز و شب برای پیدا کردن ساخت و ساز شناخته شده نصف یک ششم زمین است. بطلمیوس، که با توجه به نظر که زمین شده توسط Bnsfin بین خط استوا تقسیم شده است از شرق تا مراکش در طولانی ترین خط در زمین فوتبال و زودیاک طولانی ترین خط در ستاره شناسی و مشاهده زمین از قطب جنوب است، که Lederer در سراسر سهیل به سمت شمال که در اطراف تابوت دختر Fastdarh موقعیت زمین از خط استوا در سطح درجه سه صد و شصت و پنج، بیست و لیگ به طوری که نه هزار فرسنگ و Khtalastewae و هر یک از قطب 90 درجه و یک پیشنهاد است که چرخش به دلیل معماری از زمین بین استوا و هر یک از بیست و چهار درجه و بقیه ممکن است با آب دریا، مخلوقات در شمال سه ماهه از زمین و جنوب ربع تباهی و نیمه غرق شده که در زیر ایستا نیست و رودخانه ها قابل مشاهده هستند Eraah Rabaan استان دهم و هفت و هفت پر از لذت بردن به گرمای شدید. و وال برخی از آنها گفته شده است که ساخت و ساز در سمت شمال زمین از در Aljnos می باشد، در شمال چهار هزار شهرستان و هر یک از نیمی از زمین 2/4 Achammalian Valravan نیمی از جهان، عراق را به این جزیره و شرق مدیترانه، مصر و رومی ها و فرانکها و رومیان، و شیرین بیان جزیره سعادت آنها را در این سه ماهه، غرب، شمال و عراق به مرداب و کوه و خراسان و تبت به چین به بازارهای WA S شرق چهارم از شمال و نیمه جنوبی 2/4 در شرق جنوب کشور حبشه و Zinj و Nubia درآمد حاصل از غرب است یکی از کسانی که در برابر از زمین است که در مجاورت به سودان Itah که بربرها Itakhmun مانند کوکو و مانند آن. او به دیگران می گفتند که بطلمیوس، پادشاه یونانی و من فکر می کنم این است Almagest ملک بود و نه در روز از پادشاهان وابسته به بطلمیوس جغرافیدان و منجم بود، اما بعد از آنها به سه ماهه فرستاده می شود، مردم عاقلانه طالع Fbgesoa کشور و Olotfoa را مورد توجه قرار و هوش را از علمای آن دسته از کشورهایی که همگرایی و در مرز آنها را به او ترک است به او گفت که او را خراب جسی زمین های بایر، پادشاه و نه شهرستان و نه معماری نامیده می شود و این سه ماهه سوزش و نیز نامیده می شود در سه ماهه خراب پس از آن که بطلمیوس می خواستند بدانند او قدر از زمین و توسعه آن و تخریب آن به نظر می رسید او آن را در زمان از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب از تعداد و روز و شب، سپس به بخش در ساعت 24 تخت 15 بخش و چهار و بیست در پانزده ضربه و سیصد و Stien بخش شد او می خواستند بدانند او چگونه بسیاری مایل به او آن را از گرفتگی ماه در زمان خورشید نگاه کیلومتر بین شهرستان به شهر از یک ساعت و چقدر از شهر به طرف دیگر تقسیم مسافت پیموده شده در بخش هایی از زمان و در بر داشت قسمت اول که هفتاد و پنج سال میا smote هفتاد و پنج سه صد و شصت بخش هایی از زودیاک که رسیده است بیست و هفت هزار مایل، او گفت: یک دور در زمین باید به هوا چه می گذرد بر مسافت پیموده شده بیست و هفت هزار مایل است. پس از آن ساخت و ساز و در نظر گرفتن یافت شهری جزیره که در مراکش به دریا سبز به حداکثر عمران چین اگر خورشید در الجزایر، که ما در چین وجود ندارد، اگر وجود ندارد در این Almdzanr طلعت چین و نیم چرخش زمین و به 13 هزار افزایش می یابد مایل مایل Khmsmana و در طول ساخت و ساز است. پس از آن نیز در نظر گرفته ساخت و ساز و عمران زمین به جنوب به سمت شمال منظورم چرخش زمین، جایی که او روز و شب در CIF تا بیست ساعت تبدیل شده و شب چهار SAA T. در فصل زمستان، در غیر این صورت شب یک ساعت یک روز بیستم و چهار ساعت، به او گفت که در روز صاف و شب در جزیره بین هند و اتیوپی به سمت جنوب، از آن زمان، بخش 60 به چهار هزار و پنج هزار مایل در صورتی ششم در نیمه است که نیمی از زمین چرخش ضربه بصورتی پایدار و محکم در شب و روز به منظور پیدا کردن نیمه عمران، می داند که یک ششم زمین است. و دیگران را در میزان و مقدار زمین برای Makhoul خزدار متفاوت گفت که راهپیمایی بین زمین پایین تر به حداکثر دو صد پانصد سال است که آب گرفتگی دریا و ساکنان یک صد و هشتاد و یاجوج و ماجوج و بیست که در آن موجودات دیگر. Qatada. گفت: حداقل 24،000 لیگ های حاکم در سودان، از جمله لیگ 12،000 ایرانیان و پادشاه سه هزار فرسنگ و پادشاه رومی هشت هزار فرسنگ و پادشاه عرب ها هزار فرسنگ. یکی دیگر از حساب را برای مقدار از بطلمیوس است که او از این دنیا آمد و Assadartha Almagest چرخش تقریبی زمین، گفت: یک صد هزار و هشتاد و هزار از منطقه Alasitadion Asitadion از چهار صد و از بازوی هزار و بیست و چهار مایل خواهد بود 8 هزار فرسنگ، از جمله کوه ها، دریاها و اقیانوس ها، بیابان ها و بیشه. ضخامت گفت: زمین، قطر از 7630 مایل را به دو هزار و چهل و لیگ Akhmsmaúh لیگ ها لیگ و دو سوم گفت Vtxeir تمام زمین، 132،600 هزار و دو صد هزار مایل هزار و هشت هزار و هشتاد و لیگ. آنها همچنین در بسیاری از خاکی، گفت: خدا متفاوت است: هفت آسمان و زمین مانند آنها طلاق: 12، Vaanml در تعداد و ظروف خزدار در برخی از اخبار که بر روی یکدیگر و غلیظ شدن تمام زمین از ماه مارس از پنج صد سال به یک عدد برای هر وضعیت زمین خوش آمدید شده است و فوق العاده و به نام تمام این سرزمین از طرف خاص به نام های ویژه ای که تمام آسمان و در سمت چپ بن به عبارت مناقصه از خداوند متعال که آسمانها و زمین Mihin گفت: در تمام زمین از آدم و نوح Kadamkm Knugm Cabrahimkm، ابراهیم و خدا داناتر است. او گفت که سرزمین باستانی هفت منطقه مجاور مجاور به Vafteraq مربوط و Isolationists Almkaash و مسلمانان تمایل به این و برخی از آنها بر این باورند که زمین هفتم بر روی انعطاف پذیری بالا و پایین با این سو و ان سو حرکت کردن ارزشمند است. آنها در دریاها و آبها و رودخانه ها او می گوید مسلمانان که خدا ایجاد Zaaaca دریا تلخ و از آسمان، آب شیرین ارسال شده همان طور که خدا می گوید متفاوت است: و ما آب را از آسمان به عنوان به عنوان Vosknah در مؤمنان زمین: 18 و تمام آب شیرین از چاه یا رودخانه که در صورت نزدیک شدن به زمان ملک خدا را با آب حوضه فرستاده بازگشت که آن را به آسمان جمع شده بودند. ادعا شده است که مردم از رودخانه Eraah کتاب از بهشت ​​و Sihon و فرات و دجله و جیحون، آنها ادعا می کنند که بهشت ​​در شرق است. چگونه به قرار دادن دریا در جهان طوری به خوبی آنچه من کرده اند شنیده چه آن توسط ابو Rayhan Beiruti نقل شد سوار دریا که در مراکش جهان و در ساحل طنجه کشور و آند شورای آن دریا اقیانوس به نام شد و او را به نام اقیانوسیه یونانیان و می رود که در آن نمایشگاه در نزدیکی ساحل که توسعه در این کشور به سمت شمال در تراز دلخواه برای زمین Alsqalbh و از خلیج بزرگ در شمال Alsqalbh و گسترش نزدیک به سرزمین بلغارها کشورهای مسلمان و آنها می دانند که ملت Bjrornk آنها در سواحل و سپس veers پشت سر آنها را نسبت به سواحل شرق و بین حداکثر و زمین و کوه ها از تجربه ناشناخته ترک Erdon است Msloch. دریا در امتداد غرب اقیانوس آرام از سرزمینی که در جنوب از کشتار طنجه آن را انحراف از زمین را از جنوب سودان، مراکش و کوه ها فراتر از کوه ها، معروف به ماه، که ناشی از چشم از رود نیل در مصر فریب رفتار خود را به زنده ماندن نیست کشتی اش. اقیانوس دریا از شرق به فراتر از به پایان می رسد سرزمین چین، آن را نیز ناشناخته و شاخه از خلیج فارس است از دریا، که در هر موقعیتی از زمین که Thave به طوری که اولین دریای چین و هند به نام، و سمت چپ استخوان خلیج هر یک از آنها از طریق دریا به وحدت دریایی ایران و بصره که تس شرقی و مکران و غرب در مورد آن ترمینال امان اگر Jaozha بلع شهر کشور است که به ارمغان می آورد او را Alkndromr عدن به نام و تقسیم آن Khalijan دو بزرگ یکی شناخته شده Bakulzm Loehr زمین Faihat اعراب را می چرخاند به جزیره و به دلیل حبشه یمن کفش تبدیل وجود دارد، نام آنها را به دریای جنوب حبشه و شمال یمن گفت: بالغ بر دریای دریای خزر و یا به دلیل Qulzum شهرستان Bakulzm معروف در سرزمین شام، بریده شده که در آن Istdq را روشن کنید و آن را در ساحل در مورد پله Erdhar Beja. و خلیج فارس، گزارش های دیگر ذکر شده به عنوان بربر دریای شناخته شده از عدن به Zinj تباهی نیز گسترش یافته است و نه فراتر از یک ترکیب از این خطر بزرگ که مربوط به دریای اقیانوسیه مراکش در این دریا از جنبه های از شرق الجزایر Alzhang Dzanr Aldegbat و Comair، و الجزایر Zinj یکی از بزرگترین این جزیره الجزایر شناخته شده بر بقال Bsrnd شده Bahindt Sealand بر آنها آورد و همه انواع Aliwaqat و آنها را به ارمغان می آورد منجر ارگ به ارمغان می آورد و آنها را Serbzh و کافور. سپس در وسط جهان را که در سرزمین Alsqalbh و روسی دریای شناخته شده Bbnts یونانیان و دانسته ایم که دریای Tarabzndh به دلیل ترمینال در داخل و خارج از خلیج عبور بر روی دیوار شهر قسطنطنیه بود هنوز هم حتی اذیت واقع در دریای لوانت، که در جنوب مغرب به اسکندریه، مصر، Bhmaiha در شمال، سرزمین اندلس و روم تمرکز به دریا اقیانوس در اندلس در تنگه کمی Hergls جاده کتاب و قفسه Balzakkak بودن آب به دریا و اقیانوس که در آن از الجزایر قبرس شناخته شده، و کتاب و Rdos و سیسیل و مانند، و در نزدیکی دریای Tabaristan ترمینال Jrjar توسط شهرستان Abiskun و آن شناخته شده است، سپس به Tabaristan و زمین گسترش درها و درب بر روی رودخانه آلن و دریای خزر و سپس تلاوت آن، و خانه Gazan علوی و سپس به Abiskun بازگشت Daylam و Shirwan از طرف همه کسانی که در نقطه خط می آیند نامگذاری شد، اما ما Balkhozr Achtharh در Bjrjan اول و او نام قهرمان موسی Erghania دریا و دریا خود را به دیگری مرتبط است. همانطور که برای بقیه ترکیبی از آب در نقاط مختلف زمین و هنر از Mstnqahat Itanh و دریاچه ها احتمالا نام دریاچه Tiberias، و Owamyh Zgr سرزمین شام و الگوریتم به عنوان دریاچه و از روستاهای Abiskun Barskhan به. و شما از این حوزه در تصویر دوم نشان می دهد آنچه را که تصویر زیر را از ما تقریبا. اقیانوس منجمد شمالی آنها در علت از شوری آب دریا متفاوت است و ادعا کرد که مردم تا زمانی که منتظر و فشرده خورشید Balahrac آن نمک تلخ شد و جذب هوا به عنوان مهربانی یک از اجزاء آن است که بقیه از او به نام سرزمین رطوبت Vgz، و دیگران ادعا می کنند که در آب دریا تغییر Yahar نژادها در نتیجه تبدیل به یک Zaaaca تلخ. او ادعا کرد که برخی از آب از هزاران از Alasth را پس از آن تغذیه آب طعم و مزه خاک. آنها در کوه ها متفاوت است، گفت: خدا: و در زمین انداخت تا مبادا با شما تکان نحل: 15، و گفت: آیا زمین گستره و کوه ها را به عنوان بر اساس فکت بوک 11 اخبار: 6 و 7. و گفت: در مورد برخی از یونان بود که زمین در Tikva کاراموزی به دوران کودکی او و مدت زمان و Tkanaft ثابت و معتقدند که او می گویند که قرآن اگر او ثابت می کند که کوه ها را افزایش داده است، و برخی از آنها ادعا کرد که استخوان ها از زمین و کوه ها Aroukha. و با توجه به زیرزمینی متفاوت ادعا کرد که برخی از مردم باستان که زمین با آب و آب احاطه شده است هوا و هوا می باشد، احاطه توسط آتش و آتش احاطه شده توسط آسمان اول و دوم و سوم را احاطه هفتم و سپس توسط مدار سیارات ثابت شده و پس از آن در بالا از آن نجوم احاطه بزرگترین راست و سپس آن را روانشناس و بالاتر از جهان روانشناس ذهن و ذهن بالاتر باری جهان خالی عظمت خود را به جسی در پشت هر چیز، این ترتیب که در آسمان تحت زمین آن را به عنوان بالا، و در قصاص اخبار مسلمانان چیزهای فوق العاده محدود کردن صدور خردمندان برخی می گویند که من معتقد به اصالت. گفته شده که خدا خلق Tikva زمین به عنوان Tikva Ambassnma او فرستاده خدا ملک حتی وارد زیرزمینی او سنگ را روی شانه هایش ریخته و پس از آن انجام شد و دست های خود را، روشن و از سوی دیگر در مراکش، و سپس هفت خاکی Villtha فرود نمی گرفتن برای تصمیم خود را برای تو گاو از آسمان به او چهل هزار یک قرن و چهل هزار

متن کامل عربی[۱]