قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای
ماده ۱
[ویرایش]حق نشر، عرضه، اجرا و حق بهرهبرداری مادی و معنوی نرم‌افزار رایانه‌ای متعلق به پدیدآورنده‌ی آن است. نحوه‌ی تدوین و ارائه‌ی داده‌ها در محیط قابل پردازش رایانه‌ای نیز مشمول احکام نرم‌افزار خواهد بود. مدت حقوق مادی سی (۳۰) سال از تاریخ پدید آوردن نرم‌افزار و مدت حقوق معنوی نامحدود است.
ماده ۲
[ویرایش]در صورت وجود شرایط مقرر در قانون ثبت علائم و اختراعات، نرم‌افزار به عنوان اختراع شناخته می‌شود، آیین‌نامه‌ی مربوط به این ماده به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
ماده ۳
[ویرایش]نام، عنوان و نشانه‌ی ویژهای که معرف نرم‌افزار است از حمایت این قانون برخوردار است و هیج کس نمی‌تواند آنها را برای نرم‌افزار دیگری از همان نوع یا مانند آن به ترتیبی که القای شبهه کند به کار برد در غیر این صورت به مجازات مقرر در ماده‌ی (۱۳) این قانون محکوم خواهد شد.
ماده ۴
[ویرایش]حقوق ناشی از آن بخش از نرم‌افزاری که به واسطه‌ی نرم‌افزارهای دیگر پدید میآید متعلق به دارنده‌ی حقوق نرم‌افزارهای واسط نیست.
ماده ۵
[ویرایش]پدید آوردن نرم‌افزارهای مکمل و سازگار با دیگر نرم‌افزارها با رعایت حقوق مادی نرم‌افزارهای اولیه مجاز است.
ماده ۶
[ویرایش]پدید آوردن نرم‌افزارها ممکن است ناشی از استخدام و یا قرارداد باشد در این صورت:
الف- باید نام پدید آورنده توسط متقاضی ثبت به مراجع یاد شده در این قانون به منظور صدور گواهی ثبت، اعلام شود.
ب- اگر هدف از استخدام یا انعقاد قرارداد، پدید آوردن نرم‌افزار مورد نظر بوده و یا پدید آوردن آن جزء موضوع قرارداد باشد، حقوق مادی مربوط و حق تغییر و توسعه نرم افزار متعلق به استخدام‌کننده یا کارفرما است، مگر این که در قرارداد به صورت دیگری پیش بینی شده باشد.
ماده ۷
[ویرایش]تهیه‌ی نسخه‌های پشتیبان و همچنین تکثیر نرم‌افزاری که به طریق مجاز برای استفاده‌ی شخصی تهیه شده است چنان چه به طور همزمان مورد استفاده قرار نگیرد، بلامانع است.
ماده ۸
[ویرایش]ثبت نرم‌افزارهای موضوع مواد (۱) و (۲) این قانون پس از صدور تأییدیه‌ی فنی توسط شورای عالی انفورماتیک حسب مورد توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یا مرجع ثبت شرکت‌ها انجام می‌پذیرد.
ماده ۹
[ویرایش]دعوای نقض حقوق مورد حمایت این قانون، در صورتی در مراجع قضایی مسموع است که پیش از اقامه‌ی دعوی، تأییدیه‌ی فنی یادشده در ماده‌ی (۸) این قانون صادر شده باشد. در مورد حق اختراع، علاوه بر تأییدیه‌ی مزبور، تقاضای ثبت نیز باید به مرجع ذی‌ربط تسلیم شده باشد.
ماده ۱۰
[ویرایش]برای صدور تأییدیه‌ی فنی موضوع ماده‌ی (۸) در مورد نرم‌افزارهایی که پدیدآورنده‌ی آن مدعی اختراع بودن آن است، کمیته‌ای به نامه «کمیته‌ی حق اختراع» زیر نظر شورای عالی انفورماتیک تشکیل می‌شود. اعضای این کمیته مرکب از سه کارشناس ارشد نرم‌افزار به عنوان نمایندگان شورای عالی انفورماتیک، نماینده‌ی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و یک کارشناس حقوقی به انتخاب شورای عالی انفورماتیک خواهد بود.
ماده ۱۱
[ویرایش]شورا مکلف است از صدور تأییدیه‌ی فنی برای نرم‌افزارهایی که به تشخیص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خلاف اخلاق اسلامی و عفت عمومی و سلامت شخصیت کودکان و نوجوانان باشند خودداری کند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید ظرف دو هفته راجع به استعلام کتبی شورای عالی انفورماتیک اعلام نظر کند.
ماده ۱۲
[ویرایش]به منظور حمایت عملی از حقوق یاد شده در این قانون، نظم‌بخشی و ساماندهی فعالیت‌های تجاری رایانه‌ای مجاز، نظام صنفی رایانه‌ای توسط اعضای صنف یاد شده تحت نظارت شورا به وجود خواهد آمد. مجازات‌های مربوط به تخلفات صنفی مربوط، برابر مجازات‌های جرایم یاد شده در لایحه‌ی قانونی امور صنفی - مصوب ۱۳۵۹/۴/۱۳ و اصلاحیه‌های آن - خواهد بود.
ماده ۱۳
[ویرایش]هر کس حقوق مورد حمایت این قانون را نقض نماید علاوه بر جبران خسارت به حبس از نود و یک روز تا شش ماه و جزای نقدی از ده میلیون (۰۰۰ر۰۰۰ر۱۰) تا پنجاه میلیون (۰۰۰ر۰۰۰ر۵۰) ریال محکوم می‌گردد.
تبصره: خسارات شاکی خصوصی از اموال شخص مرتکب جرم جبران می‌شود.
ماده ۱۴
[ویرایش]شاکی خصوصی می‌تواند تقاضا کند مفاد حکم دادگاه در یکی از روزنامه‌ها با انتخاب و هزینه‌ی او آگهی شود.
ماده ۱۵
[ویرایش]رسیدگی جرم مذکور در ماده‌ی (۱۳) با شکایت شاکی خصوصی آغاز و با گذشت او موقوف می‌شود.
ماده ۱۶
[ویرایش]حقوق مذکور در ماده‌ی (۱) در صورتی مورد حمایت این قانون خواهد بود که موضوع برای نخستین بار در ایران تولید و توزیع شده باشد.
ماده ۱۷
[ویرایش]آیین‌نامه‌ی اجرایی این قانون شامل مواردی از قبیل چگونگی صدور گواهی ثبت و تأییدیه‌ی فنی و هزینه‌های مربوط همچنین نحوه تشکیل نظام صنفی رایانه‌ای، به پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و با هماهنگی وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی و دادگستری به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
آیین نامه اجرایی
[ویرایش]ثبت نرم‌افزار
[ویرایش]بخش اول: تعاریف مربوط به ثبت نرم‌افزار
[ویرایش]ماده ۱- در این آیین نامه منظور از کلمه «قانون»، قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای (مصوب ۴/۱۰/۱۳۷۹) است.
ماده ۲- نرم‌افزار عبارتست از مجموعه برنامه‌های رایانه‌ای، رویه‌ها، دستورالعملها و مستندات مربوط به آنها و نیز اطلاعات مربوط به عملیات یک سیستم رایانه‌ای که دارای کاربری مشخص بوده و بر روی یکی از حاملهای رایانه‌ای ضبط شده باشد.
تبصره ۱- آثار و محصولات نرم‌افزاری نوشتاری، صوتی و تصویری که با کمک نرم‌افزار پردازش شده و به صورت یک پدیده مستقل تهیه و ارائه شود نیز مشمول قانون و این آیین نامه خواهد بود.
تبصره ۲- خلق عملیات نرم‌افزاری در ذهن یا بیان مخلوق ذهنی بدون اینکه برنامه‌های رایانه‌ای و مستندات و دستورالعملهای آن تدوین شده باشد، نرم‌افزار محسوب نمی‌شود و برای خالق آن حقوقی ایجاد نمینماید.
ماده ۳- پدیدآورنده نرم‌افزار شخص یا اشخاصی هستند که براساس دانش و ابتکار خود کلیه مراحل مربوط اعم از تحلیل، طراحی، ساخت و پیاده سازی نرم‌افزار را انجام داده و کلیه نظامهای نرم‌افزاری را در ایجاد و توسعه آن لحاظ کنند.
ماده ۴- حقوق معنوی موضوع قانون بدون اینکه منحصر به این تعبیر باشد عبارت است از حق انتساب نرم‌افزار به پدیدآورنده آن و محدود به زمان و مکان نیست و غیرقابل انتقال است.
ماده ۵- حقوق مادی موضوع قانون بدون اینکه منحصر به مصادیق زیر باشد عبارت از حق استفاده شخصی، حق نشر، حق عرضه، حق اجراء، حق تکثیر و هرگونه بهرهبرداری اقتصادی است و قابل نقل و انتقال است.
ماده ۶- نشر عبارت است از قراردادن نرم‌افزار در معرض استفاده عموم اعم از اینکه بر روی یکی از حاملهای رایانه‌ای، تکثیر شده یا به منظور فوق در محیطهای رایانه‌ای قابل استفاده برای دیگران قرار داده شود.
ماده ۷- عرضه عبارت است از ارائه نرم‌افزار برای استفاده شخص یا اشخاص معین دیگر در زمان یا مکان محدود و برای بهره برداری مشخص
ماده ۸- اجراء عبارت است از استفاده عملی و کاربردی از نرم‌افزار در محیطهای رایانه‌ای
بخش دوم: حقوق پدیدآورنده
[ویرایش]ماده ۹- حقوق مادی و معنوی نرم‌افزار به پدیدآورنده تعلق دارد. پدیدآورنده نرم‌افزار می‌تواند استفاده از تمام یا قسمتی از حقوق مادی موضوع قانون را برای مدت ۳۰ سال یا کمتر با قید شرط یا بدون شرط به اشخاص دیگر منتقل کند. اشخاصی که به ترتیب فوق اجازه نشر یا عرضه نرم‌افزاری را که دیگری پدید آورده‌است به دست آورده‌اند مکلفند نام پدیدآورنده را نیز در نسخ عرضه شده ذکر نمایند مگر اینکه با پدیدآورنده به گونه‌ای دیگر توافق شده باشد.
ماده ۱۰- نرم‌افزار ممکن است به سفارش شخصی حقیقی یا حقوقی پدید آمده باشد. حقوق مادی نرم‌افزارهایی که مطابق ماده (۶) قانون پدید میآید به مدت مقرر در ماده (۱) قانون (۳۰ سال) متعلق به سفارشدهنده‌است، مگر اینکه برای مدت کمتر یا ترتیب محدودتری توافق شده باشد ولی حقوق معنوی نرم‌افزارهای موضوع این ماده متعلق به پدیدآورنده‌است.
ماده ۱۱- هرگاه اشخاص متعدد در پدید آوردن نرم‌افزار مشارکت داشته باشند، چنانچه سهم مشارکت هر یک در پدید آوردن نرم‌افزار مشخص باشد، حقوق مادی حاصل از آن به نسبت مشارکت به هر یک متعلق می‌گیرد، در صورتی که کار یکایک آنان جدا و متمایز نباشد اثر مشترک نامیده می‌شود و حقوق ناشی از آن حق مشاع پدیدآورندگان است. تبصره- هر یک از شرکا به تنهایی یا همه آنها به اتفاق می‌توانند در مورد نقض حقوق موضوع قانون به محکمه مراجعه نمایند.
ماده ۱۲- استفاده از نرم‌افزارهای دیگر برای ایجاد نرم‌افزارهای سازگار و مکمل که قابلیتها و ظرفیتها یا کاربری جدید ایجاد کند بلامانع است و نقض حقوق پدیدآورنده نرم‌افزارهای دیگر محسوب نمی‌شود مشروط بر اینکه پدیدآورنده نرم‌افزار سازگار و مکمل با رضایت کتبی پدیدآورندگان نرم‌افزارهایی که برای نخستین بار در ایران تولید و توزیع شده‌است را گرفته باشد.
ماده ۱۳- حقوق مادی و معنوی نرم‌افزارهای جدید که به واسطه نرم‌افزارهای دیگر پدید میآید متعلق به پدیدآورنده نرم‌افزار جدید است.
ماده ۱۴- جوائزی که در مسابقات به نرم‌افزار مورد حمایت قانون داده می‌شود متعلق به پدیدآورنده آن است.
ماده ۱۵- اشخاصی که نرم‌افزاری را با تغییراتی که عرفاً نتوان آن را یک نرم‌افزار جدید به حساب آورد، به نام خود ثبت، تکثیر، منتشر، عرضه و یا بهره برداری نمایند، حقوق پدیدآورنده نرم‌افزار یاد شده را نقض کرده‌اند.
ماده ۱۶- اشخاصی که از نام، عنوان و نشان ویژهای که معرف نرم‌افزار خاصی است برای نام، عنوان و نشان نرم‌افزار خود بدون اخذ مجوز دارنده و یا نماینده حقوق مادی و معنوی نرم‌افزار سابق استفاده نمایند، ناقض حقوق پدیدآورنده محسوب می‌شوند.
(توضیح: ماده ۱۷ متن ابلاغیه حذف و مقرر شد از سوی آقای دکتر سپهری راد و وزارت ارشاد و سازمان مدیریت موضوع بررسی و متن جدید جایگزین گردد که علاوه بر عدم مغایرت قانونی حقوق پدیدآورنده نیز حفظ شود.)
ماده ۱۷- اشخاصی که با علم و اطلاع از عدم رعایت حقوق پدیدآورنده، نرم‌افزاری را که بدون اجازه پدیدآورنده منتشر یا عرضه شده‌است تهیه و مورد بهره برداری قرار دهند، ناقض حقوق پدیدآورنده محسوب می‌گردند.
ماده ۱۸- حق تکثیر تمام یا بخشی از نرم‌افزار بر روی حاملهای رایانه‌ای متعلق به پدیدآورنده‌است و سایر اشخاص حتی اگر قصد نشر یا عرضه یا بهره برداری نداشته باشند مجاز به تکثیر نیستند.
ماده ۱۹- خرید و بکارگیری نرم‌افزارهای کپی غیرمجاز توسط دستگاههای دولتی و دیگر دستگاهها و واحدها و سازمانهای تابعه آنها که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است ممنوع است. ذیحسابان دستگاههای یاد شده مجاز به پرداخت هزینه خرید نرم‌افزارهای کپی غیرمجاز نیستند.
بخش سوم: اختراع نرم‌افزار
[ویرایش]ماده ۲۰- به منظور صدور تأییدیه فنی برای نرم‌افزارهایی که پدیدآورنده، مدعی اختراع آن است، در اجرای ماده (۱۰) قانون، کمیته‌ای با ترکیب مقرر در ماده مذکور زیر نظر شورای عالی انفورماتیک تشکیل می‌شود. اعضای این کمیته به مدت سه سال منصوب می‌شوند و انتصاب مجدد آنان نیز بلامانع است. دستورالعمل مربوط به نحوه تشکیل جلسات و اتخاذ تصمیم در کمیته مذکور به تصویب شورای عالی انفورماتیک خواهد رسید.
ماده ۲۱- در صورتی که متقاضی، مدعی اختراع بودن نرم‌افزار باشد ابتدا با مراجعه به اداره مالکیت صنعتی، اظهارنامه مربوط را اخذ و تکمیل و همراه با مدارک و مستندات به این اداره تسلیم و رسید دریافت می‌نماید. اداره مالکیت صنعتی موظف است پس از انجام تشریفات قانونی یک نسخه از اظهارنامه به همراه مدارک و مستندات را به دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک ارسال نماید. دبیرخانه مزبور موضوع را در کمیته حق اختراع مطرح و در صورت تأیید یا عدم تأیید فنی اختراع، مراتب را به اداره مالکیت صنعتی اعلام تا مرجع مذکور براساس ترتیبات و تشریفات مقرر در قانون ثبت علائم و اختراعات و آییننامه‌های مربوط مبادرت به صدور ورقه اختراع نماید.
ماده ۲۲- حقوق دارنده ورقه ثبت اختراع نرم‌افزار همان است که در قانون ثبت علائم و اختراعات و اصلاحات بعدی آن مشخص شده‌است. تبصره- استفاده از حقوق مذکور در قانون ثبت علائم و اختراعات مانع از برخورداری پدیدآورنده نرم‌افزار از حقوق موضوع این قانون و مقررات این آیین نامه نخواهد بود.
بخش چهارم: چگونگی صدور گواهی ثبت
[ویرایش]ماده ۲۳- دبیرخانه با همکاری وزارت، فرمهای لازم برای تکمیل توسط متقاضی ثبت نرم‌افزار را تهیه تا از طریق دبیرخانه در اختیار متقاضی قرار گیرد.
ماده ۲۴- متقاضی ثبت نرم‌افزار پس از تکمیل فرمها، دو نسخه از نرم‌افزار را به دبیرخانه تحویل داده و رسید دریافت می‌دارد. علاوه بر آن متقاضی باید به ازای هر نرم‌افزار مبلغ یکصدهزار (۰۰۰/۱۰۰) ریال برای ثبت و یکصدهزار (۰۰۰/۱۰۰) ریال برای تأیید فنی به حساب خزانه واریز و رسید آن را نیز همراه تقاضای خود تحویل دهد.
ماده ۲۵- شورا پیش از تأیید فنی، باید با ارسال یک نسخه از نرم‌افزار و به وزارت، عدم مخالفت نرم‌افزار را با اخلاق اسلامی و عفت عمومی و سلامت شخصیت کودکان و نوجوانان استعلام کند. وزارت موظف است ظرف دو هفته نظر خود را به شورا اعلام کند. دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک مراتب تأیید یا عدم تأیید فنی را به اداره مالکیت صنعتی اعلام و از آن طریق به متقاضی ابلاغ خواهد شد. تبصره- چنانچه وزارت ظرف مدت دو هفته پاسخ استعلام شورا را ندهد، نرم‌افزار از نظر اخلاق اسلامی، عفت عمومی و سلامت شخصیت کودکان و نوجوانان مورد تأیید تلقی خواهد شد.
ماده ۲۶- شورا پس از دریافت تأییدیه وزارت موظف است حداکثر ظرف سه (۳) ماده نسبت به بررسی فنی نرم‌افزار اقدام و نظر خود را به وزارت اعلام نماید.
ماده ۲۷- وزارت موظف است در صورت دریافت تأییدیه فنی حداکثر ظرف یک هفته گواهی ثبت نرم‌افزار را صادر و به متقاضی بدهد.
ماده ۲۸- چنانچه پدیدآورنده مدعی باشد که نرم‌افزار وی اختراع است، همزمان با ارائه نسخ نرم‌افزار به شورا، نسخه‌ای از نرم‌افزار را مطابق با رویه‌های ثبت اسناد و املاک کشور به آن سازمان نیز تحویل و رسید دریافت دارد.
ماده ۲۹- چنانچه پدیدآورنده، مدعی اختراع نرم‌افزار باشد، پس از طی مراحل مذکور در ماده (۲۱)، نرم‌افزار در کمیته حق اختراع مذکور در ماده (۱۰) قانون مورد بررسی قرار گرفته و مراتب تأیید یا عدم تأیید در فرم مربوط درج می‌گردد. ابلاغ تأیید یا عدم تأیید اختراع توسط دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک کشور به اداره مالکیت صنعتی و از آن طریق به متقاضی صورت می‌گیرد.
ماده ۳۰- شورای عالی انفورماتیک و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلفند از نسخ نرم‌افزارهایی که جهت تأیید و ثبت در اختیار آنها قرار می‌گیرد به نحوی محافظت نمایند که مندرجات آن جز با رضایت پدیدآورنده در دسترس سایر اشخاص قرار نگیرد. اشخاصی که در دبیرخانه و وزارت مذکور متهم به اهمال و سوءاستفاده باشند، با شکایت پدیدآورنده به عنوان ناقض حقوق وی تحت تعقیب قرار خواهند گرفت. به علاوه تخلف این قبیل اشخاص حسب مورد در هیاتهای رسیدگی به تخلفات اداری یا هیاتهای انضباطی مشابه رسیدگی و مجازات اداری مقرر نیز در مورد آنان اعمال خواهد شد. تبصره- در موارد اختراع، موضوع تابع قوانین و مقررات مربوط خواهد بود.
ماده ۳۱- قبول تقاضای ثبت اختراع و نیز ثبت نرم‌افزار، مانع اعتراض و ادعای حق از ناحیه اشخاص دیگر نخواهد بود و افراد ذیحق می‌توانند به مراجع صالحه قضائی مراجعه نمایند.
ماده ۳۲- چنانچه متقاضی ثبت نرم‌افزار نسبت به تصمیم شورای عالی انفورماتیک و یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعتراض داشته باشد حسب مورد می‌تواند در شورای یاد شده و یا کمیته‌ای که توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تعیین می‌شود تقاضای تجدیدنظر و رسیدگی مجدد نماید.
قانون فوق مشتمل بر هفده ماده و یک تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ چهارم دی ماه یک‌هزار و سیصد و هفتاد و نه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۷۹/۱۰/۱۰ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.