آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی
آیین‌نامه‌ی راهنمایی و رانندگی مصوب ۱۸ اردیبهشت ۱۳۴۷ با اصلاحات بعدی
فصل اول - تعاریف
ماده ۱
اصطلاحات و کلماتی که در این آیین‌نامه به کار برده شده دارای معانی ذیل می‌باشند:
۱- ابطال گواهینامه: سلب اعتبار قانونی آن.
۲- اتوبوس: هر نوع وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری مسافربری که ظرفیت آن با راننده و کمک راننده ۲۲ نفر یا بیشتر باشد.
۳- اتوبوس برقی: اتوبوسی که به وسیله باتری یا نیروی برقی که از سیم‌های هوایی دریافت می‌دارد حرکت نماید ولی روی ریل نباشد.
۴- اتومبیل: هر نوع وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری که لااقل دارای دو چرخ جلو و دو چرخ دیگر در عقب بوده و برای حمل بار یا انسان به کار رود.
۵- اتومبیل آموزشی: اتومبیلی که برای تعلیم رانندگی اختصاص داده شده و باید دارای دو کلاج و دو ترمز و دو آیینه بوده و متعلق به یکی از آموزشگاه‌های مجاز تعلیم رانندگی باشد.
۶- اتومبیل سواری: اتومبیلی که برای حمل انسان ساخته شده و ظرفیت آن با راننده حداکثر شش نفر است.
۷- اتومبیل مدارس: اتومبیلی که برای رفت و آمد شاگردان آموزشگاه‌ها اختصاص داده شده.
۸- ارتفاع چراغ: فاصله مرکز چراغ با وسیله‌ی نقلیه بدون بار یا مسافر تا کف راه.
۹- استیشن: اتومبیل سواری که ظرفیت آن با راننده حداقل هفت نفر و حداکثر نه نفر باشد.
۱۰- بارکش: هر نوع وسیله‌ی نقلیه‌ای که برای حمل بار ساخته شده.
۱۱- پارک‌متر: دستگاهی که با انداختن سکه تعیین‌شده در آن اجازه توقف وسیله‌ی نقلیه را در زمان معینی می‌دهد.
۱۲- پارکینگ ممنوع: ایست وسیله‌ی نقلیه جز برای سوار و پیاده کردن آن هم به شرط وجود راننده در پشت فرمان ممنوع است.
۱۳- پیاده: شخصی که بدون استفاده از هیچ نوع وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری یا غیرموتوری حرکت می‌نماید.
۱۴- پیاده رو: قسمتی از خیابان که در امتداد آن واقع شده و برای عبور و مرور پیادگان اختصاص یافته است.
۱۵- پیچ: انحراف مسیر مستقیم راه.
۱۶- ترافیک: عبور و مرور وسایل نقلیه و اشخاص و حیوانات در راه‌ها.
۱۷- تراموای: وسیله‌ی نقلیه‌ای که در شهر و حومه برای حمل مسافر به کار می‌رود و با نیروی برق روی ریل حرکت می‌نماید.
۱۸- تراکتور بارکش: وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری که جهت کشیدن یدک‌های بارکش ساخته شده.
۱۹- تراکتور کشاورزی: وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری که برای کارهای کشاورزی یا برای کشیدن ماشین‌ها و آلات دیگر کشاورزی یا شخم زدن به کار رود.
۲۰- توقف مطلقاً ممنوع: ایست وسیله‌ی نقلیه در هر مدت ممنوع است.
۲۱- توقیف گواهینامه (ضبط): اخذ و نگهداری موقت گواهینامه.
۲۲- جاده: راه خارج شهر برای عبور و مرور وسایل نقلیه.
۲۳- جاده اصلی: جاده‌ای که در برخورد با جاده دیگر پهن‌تر است یا با نصب علایم راهنمایی اصلی تلقی شود.
۲۴- جاده فرعی: جاده‌ای که از جاده اصلی منشعب شده و از آن تنگتر است یا با نصب علایم راهنمایی فرعی به شمار می‌رود.
۲۵- جاده خصوصی: جاده‌ای که اشخاص یا مؤسسات برای استفاده شخصی ساخته‌اند و استفاده دیگران از آن منوط با اجازه‌ی مالک است.
۲۶- چرخ فلزی: چرخی است که محل تماس آن با کف زمین فلزی باشد.
۲۸- حق تقدم: حق عبور وسیله‌ی نقلیه‌ای زودتر از وسایل نقلیه دیگر یا از پیاده‌ها و بالعکس.
۲۸- خیابان: راه عبور و مرور در مناطق مسکونی.
۲۹- خیابان اصلی: خیابانی که در برخورد با خیابان دیگر پهن‌تر است یا با نصب علایم راهنمایی اصلی تلقی شود.
۳۰- خیابان فرعی: خیابانی که از خیابان اصلی تنگتر است یا با نصب علایم راهنمایی فرعی شناخته شود.
۳۱- دستگاه تهویه: دستگاهی که به وسیله گاز یا بخار متراکم هوای داخل اتاق وسیله‌ی نقلیه را خنک می‌نماید.
۳۲- دوچرخه موتوردار (گازی): دوچرخه‌ای که به وسیله موتوری که نیروی آن متجاوز از پنج اسب نباشد حرکت نماید.
۳۳- راه: اعم است از خیابان و جاده و کوچه.
۳۴- راننده: کسی که هدایت وسیله‌ی نقلیه را توسط فرمان یا به وسایل دیگر به عهده داشته باشد.
۳۵- راه‌آهن: ریل‌های آهنی موازی ثابتی که لکوموتیوها و قطارها بر روی آن حرکت می‌نمایند.
۳۶- روز: از طلوع تا غروب آفتاب.
۳۷- سازنده وسایل نقلیه: شخص یا مؤسسه یا کارخانه‌ای که وسایل نقلیه‌ای را که مطابق این آیین‌نامه باید شماره‌گذاری شوند می‌سازد، یا قطعات ساخته‌ی آن‌ها را سوار (مونتاژ) می‌نماید.
۳۸- شب: از غروب تا طلوع آفتاب.
۳۹- شماره غیر مجاز:
- الف: شماره‌ای که به موجب آگهی قبلی شهربانی باید تجدید گردد.
- ب: شماره‌ای که در کشور خارجی روی وسیله‌ی نقلیه نصب شده و پس از ورود به ایران با وجود انقضای مدت اعتبار آن عوض نشده باشد.
- ج: شماره‌ی ترانزیت که در کشور ایران برای مسافرت به خارج داده شده و استفاده از آن در داخل کشور ممنوع است.
- د: شماره‌های موضوع قانون مجازات استفاده‌کنندگان از پلاک‌های تقلبی مصوب سال ۱۳۴۵.
۴۰- شماره وسیله‌ی نقلیه: عدد یک یا چند رقمی که از طرف متصدیان مربوط روی پلاک‌های مخصوص منقوش و به وسیله‌ی نقلیه منصوب می‌گردد.
۴۱- ظرفیت اتومبیل: وزن بار با تعداد مسافر که از طرف افسر کاردان فنی شماره‌گذاری شهربانی برای وسیله‌ی نقلیه تعیین می‌شود.
۴۲- علایم: هر نوع علامت مانند تابلو، نوشته، خط‌کشی، چراغ، سوت، حرکت دست و غیره که به وسیله مقامات صلاحیت‌دار یا رانندگان برای کنترل و تنظیم عبور و مرور به کار می‌رود.
۴۳- قطعات اصلی: کلیه‌ی قسمت‌های اساسی وسیله‌ی نقلیه که طبق این آیین‌نامه باید شماره‌گذاری شود مانند موتور و شاسی و اتاق که تعویض آن‌ها باعث تغییر مشخصات اساسی وسیله‌ی نقلیه می‌گردد.
۴۴- کارت مشخصات: کارتی که مشخصات مالک و وسیله‌ی نقلیه شماره‌گذاری‌شده در آن ثبت و به مالک وسیله‌ی نقلیه تسلیم می‌گردد.
۴۵- کارت شهری: کارتی که مجوز رانندگی وسایل نقلیه عمومی در شهر و حومه می‌باشد.
۴۶- کوچه: راهی در مناطق مسکونی که عرض آن حداکثر شش متر باشد.
۴۷- گذرگاه پیاده: در تقاطع راه‌ها امتداد پیاده‌روها در سواره رو یا هر محل دیگری از سواره‌رو که به وسیله خط‌کشی یا میخ‌کوبی یا سایر علایم جهت عبور پیادگان اختصاص داده شده.
۴۸- گواهینامهی رانندگی: اجازه‌نامه برای رانندگی وسایل نقلیه که از طرف مقامات صلاحیت‌دار به نام اشخاص صادر شود.
۴۹- منطقه ممنوعه: منطقه و محلی که عبور و مرور وسایل نقلیه در آن‌ها به وسیله علایم خاص ممنوع شده باشد.
۵۰- مواد خطرناک: هر نوع مواد منفجره یا محترقه یا مایعات آتش‌زا و گازهای فشرده و امثال آن‌ها.
۵۱- موتور سیکلت: وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری که دارای دو یا سه چرخ است و نیروی آن متجاوز از پنج اسب می‌باشد.
۵۲- مینی بوس: هر نوع وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری مسافربری که ظرفیت آن با راننده حداقل ده نفر و حداکثر بیست و یک نفر باشد.
۵۳- وزن با بار: وزن وسیله‌ی نقلیه به اضافه وزن بار آن.
۵۴- وسیله‌ی نقلیه امدادی: وسیله‌ی نقلیه مخصوص خدمات پلیسی، بهداشتی آتش‌نشانی و امثال آن‌ها که وسیله شهربانی تعیین و یا علایم مخصوص مشخص می‌شود.
۵۵- وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری: وسیله‌ی نقلیه‌ای که با نیروی موتور بر روی چرخ‌های خود حرکت کند.
۵۶- وسیله‌ی نقلیه غیرموتوری: وسیله‌ی نقلیه‌ای که نیروی محرک آن از موتور نباشد.
۵۷- وسیله‌ی نقلیه کشاورزی: به وسیله‌ی نقلیه‌ای که جهت امور کشاورزی ساخته شده مادام که در مزارع کار کند اطلاق می‌شود.
۵۸- وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری ویژه: وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری که مخصوص انجام کارهای فنی و ساختمانی و جاده‌سازی و امثال آن است.
۵۹- یدک: وسیله‌ی نقلیه چرخدار با موتور یا بی‌موتور که توسط وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری دیگری کشیده شود.
۶۰- یدک‌کش: وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری که یدک یا یدک‌هایی را به دنبال خود می‌کشد.
۶۱- یدک متصل (شبه یدک) یدک بدون نیروی محرک (بی‌موتور).
فصل دوم - شماره‌گذاری و کارت مشخصات
ماده ۲
هر وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری و غیر موتوری و یدک متصل که در راه‌های عمومی حرکت می‌کند باید دارای شماره باشد. رانندگی با وسایل نقلیه‌ای که شماره‌گذاری نشده یا شماره آن‌ها غیر مجاز است و همچنین گذاردن این قبیل وسایل نقلیه برای رانندگی در اختیار اشخاص دیگر ممنوع است مگر آن که قبلاً اجازه‌ی حرکت از شهربانی دریافت کرده و در دست داشته باشد. مأموران انتظامی از حرکت وسایل نقلیه مذکور جلوگیری خواهند کرد.
ماده ۳
مالک وسیله‌ی نقلیه موظف است جهت شماره‌گذاری و اخذ کارت مشخصات وسیله‌ی نقلیه خود به شهربانی محل مراجعه و فرم‌های مربوطه را تنظیم و امضا نماید و به ضمیمه‌ی مدارکی که از طرف شهربانی اعلام خواهد شد تسلیم کند. هر گاه اشخاص دیگری در مالکیت وسیله‌ی نقلیه شرکت یا نسبت به آن حق عینی داشته باشند نام و آدرس دقیق آنان نیز باید در درخواست قید شود.
ماده ۴
شهربانی پس از دریافت درخواست شماره‌گذاری و مدارک لازم با رعایت مقررات مذکور در ماده ۵ برای شماره‌گذاری وسیله‌ی نقلیه اقدام می‌نماید.
ماده ۵
در موارد زیر شهربانی می‌تواند از انجام عمل شماره‌گذاری خودداری نماید:
۱- در صورتی که وسیله‌ی نقلیه معیوب بوده یا به جهات فنی به کار افتادن آن در راه‌ها خطرناک باشد.
۲- چنان چه مشخصات وسیله‌ی نقلیه با آن چه در اسناد مربوط ذکر شده مطابق نباشد.
۳- اگر شماره‌گذاری وسیله‌ی نقلیه قبلاً به جهاتی ممنوع اعلام گردیده باشد.
۴- هر گاه حقوق دولتی و عوارضی که به موجب مقررات به وسیله‌ی نقلیه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد مگر با اجازه رئیس کل شهربانی.
۵- چنان چه وسیله‌ی نقلیه دارای علایم و تجهیزات پیش‌بینی‌شده در این آیین‌نامه نباشد.
ماده ۶
شماره‌گذاری بر روی وسیله‌ی نقلیه از طریق نصب پلاکی که به وسیله شهربانی تهیه می‌گردد انجام خواهد شد. انواع پلاک‌ها و ابعاد و رنگ‌های آن‌ها برای وسایل نقلیه مختلف از طرف شهربانی معین و اعلام می‌شود. دارندگان وسایل نقلیه مکلفند در مواقعی که شهربانی لزوم تجدید و تعویض شماره‌ها را آگهی می‌نماید برای تجدید و تعویض شماره‌ی وسیله‌ی نقلیه خود اقدام نمایند.
ماده ۷
نصب پلاک به طریق زیر به عمل می‌آید:
اگر وسیله‌ی نقلیه دارای سه چرخ یا بیشتر باشد یک پلاک در جلو و پلاک دیگر در عقب آن نصب می‌گردد. در یدک‌ها و وسایل نقلیه‌ای که دارای دو چرخ هستند فقط یک پلاک در عقب آن نصب می‌گردد. پلاک عقب باید در محلی نصب گردد که با نور چراغ عقب وسیله‌ی نقلیه قابل خواندن باشد. پلاک‌های منصوب باید همیشه در جای خود قرار داشته باشند.
ماده ۸
شهربانی پس از شماره‌گذاری و ثبت مشخصات وسیله‌ی نقلیه، کارتی که حاوی مشخصات و ظرفیت آن باشد صادر و به مالک تسلیم می‌نماید . این کارت باید همیشه همراه راننده وسیله‌ی نقلیه مربوط باشد. به علاوه ظرفیت وسایل نقلیه مسافربری در داخل آن‌ها طوری نوشته می‌شود که قابل خواندن باشد.
ماده ۹
وسیله‌ی نقلیه عمومی که در هر شهر شماره‌گذاری می‌شود باید فقط در همان شهر و منطقه‌ای که شهربانی تعیین می‌کند به کار پردازد، مگر این که موافقت شهربانی‌های مربوط با تغییر محل کار جلب شده باشد و الا از کار کردن آن جلوگیری خواهد شد.
ماده ۱۰
هر گاه کارت مشخصات یا پلاک اتومبیل مفقود یا ضایع گردد مالک وسیله‌ی نقلیه موظف است ضمن اعلام مراتب به مقامات صلاحیت‌دار حداکثر ظرف ۴۸ ساعت شخصاً یا به وسیله نماینده‌ی خود جهت اخذ المثنای کارت یا پلاک جدید به شهربانی مراجعه نماید.
ماده ۱۱
سازندگان و فروشندگان و حمل‌کنندگان وسایل نقلیه فقط جهت عرضه نمودن یا نقل آن‌ها از محلی به محل دیگر بدون انجام تشریفات شماره‌گذاری از شهربانی پلاک ویژه یا موقت دریافت خواهند کرد.
ماده ۱۲
هر سازنده یا فروشنده وسیله‌ی نقلیه موظف است دفتری برای ثبت سابقه‌ی استفاده از شماره‌های ویژه و تعیین این که در چه مدت و چه تاریخی شماره‌ی ویژه بر روی چه وسیله‌ای نصب و به وسیله چه کسانی از آن استفاده شده، داشته باشد. این دفتر در مواقع مراجعه مأموران شهربانی باید ارائه شود.
ماده ۱۳
در مواردی که مالک وسیله‌ی نقلیه آدرس خود را تغییر می‌دهد باید ظرف ۴۸ ساعت اداره‌ی شهربانی را کتباً از آدرس جدید خود مطلع سازد.
ماده ۱۴
مالک وسیله‌ی نقلیه در صورتی که بخواهد موتور یا هر یک از قطعات اصلی یا رنگ آن را را تغییر دهد، موظف است قبلاً مدارک مربوط را به شهربانی جهت کسب اجازه تسلیم نماید تا پس از تغییر آن‌ها کارت مشخصات جدید صادر گردد.
ماده ۱۵
در صورت انتقال مالکیت وسیله‌ی نقلیه، فروشنده موظف است فوراً کارت مشخصات را به شهربانی محل تسلیم نماید. به اضافه مالک جدید پس ازانتقال باید برای دریافت کارت مشخصات به نام خود به شهربانی مراجعه نماید. شهربانی پس از وصول درخواست خریدار فتوکپی یا رونوشت مصدق سند انتقال کارت مشخصات جدیدی به نام او صادر و به وی تسلیم خواهد نمود.
ماده ۱۶
شخصی که وسیله‌ی نقلیه در اختیار و تصرف او است (اعم از این که مالک باشد یا نباشد) موظف است در صورتی که وسیله‌ی نقلیه مورد تصرف غیرمجاز واقع شود و همچنین پس از رفع تصرف غیرمجاز حداکثر ظرف ۴۸ ساعت مراتب را به مقامات انتظامی محل اعلام دارد.
ماده ۱۷
شهربانی در موارد زیر پلاک شماره را پس می‌گیرد:
۱- هر گاه پلاک اشتباهاً به وسیله‌ی نقلیه‌ای نصب شده باشد.
۲- در مورد مذکور در ماده ۴۳ اصلاحی این آیین‌نامه.
۳- وقتی که وسیله‌ی نقلیه اوراق شده باشد.
ماده ۱۸
پس از رفع اشتباه یا فراهم شدن موجبات استرداد پلاک مذکور در بند ۲ پلاک به صاحب وسیله‌ی نقلیه مسترد خواهد شد.
ماده ۱۹
شهربانی می‌تواند پلاک شماره ویژه یا موقت متعلق به سازندگان و فروشندگان یا حمل کنندگان وسایل نقلیه را به علت عدم لزوم استعمال یا استعمال بر خلاف مقررات آن یا به علت تقلب در آن‌ها پس بگیرد.
ماده ۲۰
کلیه دارندگان وسایل نقلیه موظفند ظرف دو ماه از تاریخ تصویب این آیین‌نامه نشانی دقیق خود و مشخصات کامل وسیله‌ی نقلیه خویش را به شهربانی محل شماره‌گذاری اعلام دارند.
فصل سوم - گواهینامهی رانندگی و کارت شهری
ماده ۲۱
هرکس بخواهد با هر نوع وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری زمینی رانندگی کند باید دارای گواهینامهی رانندگی مربوط به آن نوع وسیله‌ی نقلیه باشد.
ماده ۲۲
شرایط لازم برای صدور انواع گواهینامههای رانندگی به شرح زیر است:
الف- گواهینامهی رانندگی موتور سیکلت:
- ۱- سن ۱۸ سال تمام.
- ۲- قبول شدن در آزمایشهای آیین‌نامه‌ی راهنمایی و رانندگی با اتومبیل‌های سواری: استیشن، وانت، آمبولانس و مینی‌بوس به ظرفیت با بار تا ۳۵۰۰ کیلوگرم.
ب- گواهینامهی رانندگی پایه ۲ برای رانندگی با وانت و کامیونت تا ظرفیت ۳۵۰۰ کیلوگرم و اتومبیل‌های سواری و استیشن:
- ۱- سن ۱۸ سال تمام.
- ۲- قبول شدن در آزمایشهای آیین‌نامه‌ی راهنمایی و رانندگی با اتومبیل سواری.
ج- گواهینامهی رانندگی پایه ۱ برای رانندگی با کلیه‌ی وسایل نقلیه‌ی موتوری زمینی به استثنای موتور سیکلت:
- ۱- سن ۲۳ سال تمام.
- ۲- قبول شدن در آزمایشهای آیین‌نامه‌ی راهنمایی و رانندگی و رانندگی با اتومبیل‌های بزرگ اعم از کامیون به ظرفیت بیش از ۳۵۰۰ گیلوگرم و اتوبوس.
- ۳- داشتن اطلاعات فنی لازم.
- ۴- گذشتن ۲ سال تمام از تاریخ اخذ گواهینامهی رانندگی پایه ۲.
د- گواهینامهی رانندگی ویژه برای رانندگی با وسایل نقلیه سنگین، جاده‌سازی و ساختمانی و مخصوص حمل اشیا سنگین و جراثقال اسکله‌ها:
- ۱- سن ۲۳ سال تمام.
- ۲- قبول شدن در آزمایشهای آیین‌نامه‌ی راهنمایی و رانندگی و روشن کردن موتور و راندن وسایل نقلیه مورد نظر در جهات مختلف – ترمز کردن و دور زدن با آن‌ها در گواهینامهی رانندگی ویژه نوع وسیله‌ی نقلیه‌ای که دارنده می‌تواند با آن رانندگی کند قید می‌شود. برای رانندگی با وسایل نقلیه ویژه‌ای که سرعت آن‌ها از ۳۰ کیلومتر در ساعت تجاوز می‌کند در شهرها و راه‌های عمومی علاوه بر داشتن گواهینامه ویژه، داشتن گواهینامهی پایه ۱ نیز ضروری است.
هـ- گواهینامهی رانندگی با تراکتور چرخ لاستیکی در مزارع:
- ۱- سن ۱۸ سال تمام.
- ۲- قبول شدن در آزمایش آیین‌نامه‌ی راهنمایی و رانندگی.
- ۳- قبول شدن در امتحان رانندگی با تراکتور.
- ۴- گواهی صلاحیت استفاده از ماشین‌های کشاورزی از طرف وزارت کشاورزی و منابع طبیعی.
و- گواهینامهی رانندگی دوچرخه موتوردار (گازی):
- ۱- سن ۱۵ سال تمام.
- ۲- قبول شدن در آزمایش شفاهی آیین‌نامه‌ی راهنمایی و رانندگی.
- ۳- قبول شدن در امتحان رانندگی با دوچرخه موتوردار (گازی).
تبصره ۱: کسانی که سن آنان از ۲۵ سال تمام کمتر نباشد برای اخذ هر گونه گواهینامهی رانندگی از شرط سواد معاف می‌باشند.
تبصره ۲: دارندگان گواهینامهی رانندگی پایه ۲ در صورتی می‌توانند با وسایل نقلیه عمومی باری که ظرفیت بارگیری آن مطابق مشخصات ساخت کارخانه سازنده بیش از ۳۵۰۰ کیلوگرم نباشد همچنین با اتومبیل‌های سواری عمومی و استیشن عمومی و مینی‌بوس و آمبولانس رانندگی نمایند که سن آنان از ۲۳ سال تمام کمتر نباشد و یک سال تمام از تاریخ اخذ گواهینامه گذشته باشد.
تبصره ۳: کلیه‌ی گواهینامههای رانندگی با تراکتورهای زراعتی که تا تاریخ ۱۳۵۱/۱۱/۲۴ از طرف شهربانی صادر شده است همچنان معتبر می‌باشد.
ماده ۲۳
در موارد زیر صدور گواهینامهی رانندگی ممنوع است:
۱- هر گاه متقاضی به بیماری صرع یا جنون مبتلا باشد.
۲- در صورتی که متقاضی کور باشد مگر برای متقاضیان گواهینامههای موتور سیکلت و تراکتور زراعی و پایه دوم اتومبیل (بدون آن که اجازه رانندگی وسایل نقلیه عمومی و اتومبیل‌های آموزشگاه‌های رانندگی را داشته باشد) که فاقد یک چشم بوده و میزان دید چشم سالم آنان نیز کمتر از نباشد و به علاوه دارندگان گواهینامه پایه دوم اتومبیل فاقد یک چشم باید نقص میدان دید خود را با نصب آینه مخصوص در اتومبیل جبران نمایند.
۳- هر گاه میزان دید متقاضیان گواهینامه‌ها کمتر از حد مقرر بوده و با استفاده از عینک قابل جبران نباشد، حد مقرر میزان دید بر حسب موارد به شرح زیر است:
- الف- برای گواهینامههای پایه دوم اتومبیل و تراکتور و ویژه و موتورسیکلت با یک چشم و یا چشم دیگر با میدان دید طبیعی یا در صورتی که میزان دید یک چشم کمتر از باشد مجموع دید دو چشم با میدان دید طبیعی.
- ب- برای گواهینامه پایه یک و کارت مخصوص رانندگی با وسایل نقلیه عمومی و اتومبیل‌های آموزشگاه‌های رانندگی با یک چشم و چشم دیگر با میدان دید طبیعی یا در صورتی که میدان دید یک چشم کمتر از باشد مجموع دید دو چشم با میدان دید طبیعی.
۴- برای کر مطلق و گوژپشت به جز گواهینامه پایه دوم رانندگی بدون آنکه اجازه رانندگی با وسایل نقلیه عمومی و اتومبیل‌های آموزشگاه‌های رانندگی را داشته باشد.
۵- هر گاه متقاضی فاقد انگشتان دست یا پا باشد به نحوی که فقدان انگشتان مانع انجام اعمال طبیعی و لازم برای رانندگی باشد.
۶- اگر متقاضی به علت فقدان دست یا پا و یا ضعف بعضی از عضلات دست یا پا که به مناسبت ابتلا به فلج یا امراض دیگری حاصل شده نتواند مستقلاً یا با استفاده از دست و پای مصنوعی و یا به کمک ماشین‌هایی که وسایل مخصوص برای تسهیل رانندگی در آنجا تعبیه شده به راحتی از عهده‌ی رانندگی برآید.
ماده ۲۴
هر گاه پزشک و افسر کاردان فنی شهربانی تشخیص دهد که اشخاص مبتلا به ضعف بینایی یا شنوایی و همچنین اشخاص مذکور در بندهای ۵ و ۶ ماده‌ی قبل به کمک عینک یا سمعک یا سایر وسایل مصنوعی به طور طبیعی قادر به رانندگی می‌باشند صدور گواهینامه به نام آنان در صورت جمع شرایط لازم دیگر مانعی ندارد. لکن در متن گواهینامه باید تصریح شود که فقط با عینک یا سمعک یا چه نوع وسیله‌ای می‌تواند رانندگی نمایند. آزمایش از داوطلبان نامبرده در بندهای ۵ و ۶ باید منحصراً در پایتخت و به وسیله سه نفر افسر کاردان فنی آزمایش رانندگی با وسیله‌ی نقلیه مخصوص انجام گیرد.
ماده ۲۵
درخواست کننده هر نوع گواهینامهی رانندگی باید مدارکی را که از طرف راهنمایی و رانندگی اعلام می‌شود به مراجع آگهی شده ارائه کند.
ماده ۲۶
از متقاضی اخذ گواهینامهی رانندگی قبل از سایر آزمایشها باید آزمایش پزشکی به وسیله پزشکانی که شهربانی معرفی می‌نماید یا افسرانی که به وسایل و تجهیزات فنی مخصوص آزمایش مزبور مجهز خواهند بود به عمل آید.
ماده ۲۷
هرگاه درخواست کننده گواهینامه رانندگی در آزمایشهای مربوط موفق گردد گواهینامه رانندگی پس از مشاهده مدارک لازم صادر و باو تسلیم خواهد شد.
ماده ۲۷ الف: هرگاه در خواست کننده به تصدیق آزمایش کنندگان در کلیه آزمایشها موفق شود گواهی نامه مورد تقاضا پس از اخذ مدارک مقرر به نام او صادر و تسلیم می‌گردد.
ماده ۲۸
مدت اعتبار هر گواهینامه در متن آن درج می‌شود. دارنده‌ی آن ملزم است که ظرف یک ماه پس از پایان مدت مقرر برای تمدید مدت اعتبار یا تعویض آن به گواهینامه هم‌ارز به شهربانی مراجعه نماید. شهربانی می‌تواند هنگام تمدید یا تعویض گواهینامه از متقاضی آزمایش پزشکی مجددی به عمل آورد. هر گاه کسانی که مدت اعتبار گواهینامه آنان منقضی شده قبل از اخطار مأمورین برای تمدید یا تعویض آن به شهربانی مراجعه نمایند از پرداخت جریمه معاف خواهند بود.
تبصره: گواهینامههای رانندگی سیاسی احتیاج به تمدید مدت اعتبار ندارد.
ماده ۲۹
رانندگی با هر نوع تاکسی علاوه بر گواهینامهی رانندگی (اعم از پایه ۱ یا ۲) مستلزم داشتن کارت مخصوص رانندگی تاکسی است که از طرف راهنمایی و رانندگی صادر می‌شود. برای صدور این کارت راننده باید دارای شرایط زیر باشد:
۱- داشتن حداقل ۲۳ سال تمام.
۲- انقضای ۱ سال تمام از تاریخ اخذ گواهینامهی رانندگی (در مورد گواهینامهی رانندگی پایه ۲).
۳- داشتن سواد خواندن و نوشتن.
۴- قبول شدن در آزمایش شهرشناسی.
۵- نداشتن سابقه محکومیت از حیث ارتکاب جنایات عمدی، سرقت، خیانت در امانت، اخذ مال به عنف و جنحه‌های مربوط به منافیات عفت.
ماده ۳۰
اگر گواهینامهی رانندگی یا کارت شهری مفقود شود یا از بین برود دارنده آن می‌تواند تقاضای صدور المثنی کند. شهربانی پس از احراز صحت ادعای درخواست‌کننده با دریافت مدارک لازم، المثنی صادر و به وی تسلیم خواهد نمود .
ماده ۳۱
افراد زیر از داشتن گواهینامهی رانندگی ایرانی معاف می‌باشند:
۱- خارجیانی که گواهینامهی رانندگی کشورهای خارجی دارند به شرط معامله متقابله.
۲- دارندگان گواهینامه بین‌المللی در صورتی که مدت اعتبار آن نگذاشته باشد.
ماده ۳۲
تبدیل گواهینامهی رانندگی صادرشده از کشورهای خارج به گواهینامهی رانندگی ایرانی منوط به مشاهده‌ی گواهینامهی رانندگی خارجی و ترجمه رسمی آن و سایر مدارک لازم با توجه به کیفیت و نحوه‌ی صدور گواهینامه خارجی در کشور صادرکننده‌ی آن خواهد بود.
ماده ۳۳
ایرانیانی که از کشورهای خارجی گواهینامهی رانندگی گرفته‌اند در صورتی که بخواهند در ایران رانندگی کنند باید ظرف سه ماه پس از ورود به ایران با تسلیم مدارک لازم و گذراندن آزمایش کتبی آیین‌نامه، گواهینامهی خارجی خود را به گواهینامهی ایرانی تبدیل نمایند. هر گاه کشور صادرکننده‌ی گواهینامهی خارجی نسبت به گواهینامههای صادره از ایران، معامله متقابل ننماید در این صورت گواهینامهی مزبور در ایران اعتبار ندارد.
ماده ۳۴
برای کسانی که گواهینامهی رانندگی آنان توقیف شده نباید مجدداً گواهینامه صادر شود و به فرض صدور از درجه‌ی اعتبار ساقط است و به وسیله شهربانی اخذ و ابطال خواهد شد.
ماده ۳۵
شهربانی می‌تواند:
۱- در صورتی که گواهینامهی رانندگی اشتباهاً یا ناقص صادر شده باشد آن را مسترد دارد و پس از رفع اشتباه یا نقص گواهینامه صحیح صادر و تسلیم کند.
۲- هر گاه گواهینامههای متعددی جهت رانندگی یک نوع وسیله‌ی نقلیه به نام یکنفر صادر شود، یکی از آن‌ها را به انتخاب او به وی تسلیم و بقیه را اخذ و ابطال نماید. هر گاه صاحب گواهینامه مشمول تبصره ماده ۱۹۳ این آیین‌نامه باشد، تمام محکومیت‌ها و تخلفات مورد نظر که در گواهی مأخوذ ثبت بوده باید در گواهینامه‌ای که به وی تسلیم می‌شود درج گردند.
ماده ۳۶
هر گاه دارنده‌ی گواهینامه یکی از شرایط پزشکی مذکور در این آیین‌نامه را از دست بدهد، شهربانی می‌تواند از او دعوت نماید که ظرف یک ماه برای انجام آزمایشهای ضروری حاضر شود. در صورتی که فقدان شرط و صلاحیت رانندگی ضمن آزمایش جدید محرز گردد، گواهینامه از وی اخذ و ابطال خواهد شد. اگر نقضی در شرایط مذکور وجود داشته باشد گواهینامه تا تکمیل شرایط، توقیف و سپس به صاحب آن مسترد خواهد گردید.
فصل چهارم - معاینه وسایل نقلیه
ماده ۳۷
راندن کلیه‌ی وسایل نقلیه عمومی بدون در دست داشتن برگ معاینه‌ی معتبر ممنوع است. این برگ که مدت اعتبارش در متن آن قید می‌گردد باید همیشه بر سطح داخلی شیشه‌ی جلوی وسیله‌ی نقلیه به نحوی که برای مأمورین انتظامی قابل رؤیت باشد نصب گردد.
ماده ۳۸
شهربانی می‌تواند از کلیه‌ی وسایل نقلیه هر سال یک یا چند نوبت معاینه به عمل آورد. در این صورت مالکین و رانندگان مکلفند وسایل نقلیه خویش را جهت معاینه در تاریخ و محلی که شهربانی قبلاً اعلام می‌نماید حاضر سازند.
ماده ۳۹
هیچ کس مجاز به صدور برگ معاینه نیست مگر آن که اجازه‌ی این کار کتباً از طرف شهربانی به او داده شده باشد.
ماده ۴۰
شهربانی می‌تواند به بنگاه‌های باربری یا مسافربری یا تعمیرگاه‌ها یا امثال آن‌ها که مجهز به وسایل نقلیه و همچنین صدور برگ معاینه آن‌ها را بدهد. این قبیل بنگاه‌ها باید دفتری برای ثبت مشخصات وسایل نقلیه مورد معاینه و برگ‌های معاینه داشته باشند.
ماده ۴۱
شهربانی پس از معاینه‌ی وسیله‌ی نقلیه در صورت وجود تجهیزات مقرر در این آیین‌نامه و فقدان نقص فنی، برگ معاینه صادر و به آورنده‌ی وسیله تسلیم می‌نماید.
ماده ۴۲
رانندگان یا مالکین وسیله‌ی نقلیه‌ای که ضمن معاینه، معیوب یا ناقص تشخیص داده شده فقط می‌توانند آن را در تاریخ و مسیری که در برگ اجازه‌نامه‌ی صادره از طرف مأمور معاینه‌کننده مشخص می‌شود تا تعمیرگاه یا گاراژ منتقل سازند.
ماده ۴۳
در مواردی که حرکت وسیله‌ی نقلیه در راه‌های عمومی طبق نظر کارشناس فنی شهربانی یا ژاندارمری به واسطه‌ی معایب و نواقص مکانیکی، خطرناک باشد، پلاک آن اخذ و پس از رفع معایب و نواقص و معاینه‌ی مجدد مسترد می‌شود.
ماده ۴۴
شهربانی موظف است در مواقع ضروری بنگاه‌ها و تعمیرگاه‌های مذکور در ماده ۴۰ را بازرسی کند و چنان چه به هر جهتی از جهات صلاحیت معاینه‌کنندگان وسائط نقلیه را مورد تردید قرار دهد اجازه‌ی صادره را لغو نماید.
ماده ۴۵
در شهرهایی که شهربانی محل فاقد افسر کاردان فنی باشد رانندگان وسایل نقلیه عمومی باید اقلاً هر سه ماه یک بار برای معاینه‌ی وسیله‌ی نقلیه خود و دریافت برگ معاینه به نزدیکترین شهربانی که دارای کاردان فنی است یا محلی که از طرف شهربانی تعیین و اعلام شده است مراجعه نمایند.
فصل پنجم - تجهیزات
قسمت اول - تجهیزات وسایل نقلیه‌ی موتوری
ماده ۴۶
اشخاص حق ندارند هیچ نوع وسیله‌ی نقلیه‌ای را که فاقد لوازم و تجهیزات مذکور در این فصل یا دارای لوازم و تجهیزات مخالف مقررات باشد در راه‌های عمومی برانند و یا برای رانندگی در اختیار دیگری بگذارند.
ماده ۴۷
کلیه‌ی اتومیبل‌ها و یدک‌کش‌ها و تراکتورهای بارکش لااقل باید دارای چراغ‌هایی به شرح زیر باشند:
۱- دو چراغ بزرگ با دو استپ و نور سفید در طرفین جلو.
۲- دو چراغ کوچک با نور زرد یا سفید برای تشخیص عرض اتومبیل در منتهی‌الیه هر یک از دو قسمت جلو.
۳- دو چراغ کوچک با نور قرمز جهت تشخیص عرض اتومبیل در منتهی‌الیه هر یک از دو سمت عقب.
۴- دو چراغ کوچک با نور قرمز یا نارنجی بریا ترمز (ایست) در عقب که به محض گرفتن ترمز روشن شده و از فاصله ۳۵ متری دیده شود.
۵- یک چراغ کوچک با نور سفید در عقب برای تشخیص شماره‌ی پلاک. نور این چراغ باید برای قرائت شماره پلاک از فاصله ۲۵ متری کافی باشد.
۶- یک چراغ کوچک به رنگ زرد یا سفید جهت نشان دادن حرکت با دنده‌ی عقب. این چراغ باید طوری نصب گردد که فقط موقع راندن به عقب روشن شود.
۷- دو چراغ راهنمایی الکتریکی یا مکانیکی با نور سفید یا زرد در طرفین جلو و دو تای دیگر از آن با رنگ قرمز در طرفین عقب برای اعلام قصد گردش به چپ یا به راست. نور این چراغ‌ها در روز باید از فاصله ۳۵ متری قابل رؤیت باشد.
۸- یدک و شبه‌یدک متصل باید اقلاً یک چراغ خطر قرمز در عقب داشته باشند. اگر وسیله‌ی نقلیه‌ای دارای چند یدک زنجیری باشد نصب چراغ مذکور باید در عقب آخرین یدک به عمل آید.
ماده ۴۸
نور چراغ‌های کوچک جلو و خطر عقب باید در شرایط جوی معمولی از فاصلة ۱۵۰ متری دیده شود. نور چراغ‌های گردش و ایست نبایستی خیره‌کننده باشد.
ماده ۴۹
سیم‌کشی چراغ‌ها باید طوری به عمل آید که هر وقت راننده چراغ‌های کمکی را روشن می‌نماید چراغ‌های عقب نیز روشن شوند.
ماده ۵۰
ارتفاع چراغ‌های جلو نباید از ۱۳۵ سانتی‌متر بیشتر و از ۷۰ سانتی‌متر کمتر باشد. ارتفاع چراغ‌های عقب نیز نباید از یک متر بیشتر و از ۵۰ سانتی‌متر کمتر باشد.
ماده ۵۱
چراغ‌های بزرگ جلو بایستی دارای تکمه تبدیل نور باشند که تابش نور را به بالا یا پایین به ترتیب زیر عوض کند:
۱- نور بالا (استپ بالا) باید طوری میزان گردد که به وسیله‌ی آن وجود اشخاص یا اشیا از فاصله ۱۵۰ متری تشخیص داده شوند.
۲- نور پایین (استپ پایین) باید به نحوی میزان گردد که به وسیله‌ی آن اشخاص یا اشیا از فاصله ۳۵ متری مشخص شوند.
ماده ۵۲
کلیه‌ی وسایل نقلیه‌ی امدادی بایستی در مرتفع‌ترین نقطه‌ی خود دارای یک چراغ خطر گردان یا زنگ یا بوقی که تولید صدای مشخص نماید باشند. نور قرمز چراغ باید از فاصله ۱۵۰ متری قابل رؤیت باشد.
ماده ۵۳
وسایل نقلیه‌ی موتوری به داشتن تجهیزات زیر مجازند:
۱- دو عدد نورافکن در طرفین با اجازه‌ی مخصوص شهربانی مشروط بر این که در شهرها و جاده‌های عمومی مورد استفاده قرار نگیرد.
۳- دو چراغ رانندگی اضافی با نور سفید در جلو (چراغ کمکی) که ارتفاع آن نباید از یک متر و نیم بیشتر و از چهل سانتی‌متر کمتر باشد. این چراغ ممکن است توأم با چراغ‌های بزرگ جلو مورد استفاده قرار گیرد.
۴- دو چراغ کوچک با نور زرد یا سفید روی گلگیر طرفین که خیره‌کننده نباشد.
۵- چراغ‌های کوچک اضافی در جلو با نور سفید یا زرد و در عقب با نور قرمز که هنگام استفاده باید مرتباً روشن و خاموش شده و از فاصله‌ی ۱۵۰ متری دیده شوند.
۶- دو عدد چراغ ویژه مه با نور زرد در طرفین قسمت جلو، ارتفاع این چراغ‌ها نباید از یک متر بیشتر و از چهل سانتی‌متر کمتر باشد. نور این چراغ‌ها باید طوری میزان گردد که در طول ده متر از سطح افقی محل نصب چراغ بالاتر نیاید. هنگام استعمال چراغ‌های مه بایستی از نور پایین چراغ‌های بزرگ نیز استفاده شود.
ماده ۵۴
تمام اتومبیل‌ها و یدک‌کش‌ها و تراکتورهای بارکش و انواع یدک‌ها که در جاده‌های عمومی عبور می‌نمایند بایستی دارای دو شیشه نور تاب (رفلکتور) به رنگ قرمز یا شبرنگ در طرفین قسمت عقب خود باشند. هر گاه نورتاب‌هایی در قسمت جلو نصب شوند باید به رنگ زرد باشند. ارتفاع نورتاب‌ها بیشتر از یک متر و نیم و کمتر از شصت سانتی متر نخواهد بود مگر آنکه بلندی خود وسیله‌ی نقلیه از کف زمین کمتر از شصت سانتی‌متر باشند. نورتاب‌های عقب یدک‌های مستقل ممکن است در دو طرف آن یا در دو طرف بار نصب شود. در تمام موارد مذکور باید نورتاب‌ها کاملاً قابل رؤیت بوده و شیشه‌های آن‌ها دارای اندازه و خصوصیاتی باشد که موقع شب در مقابل نور چراغ‌های وسایل نقلیه دیگر از فاصله ۱۵۰ متری کاملاً مشهود گردد.
ماده ۵۵
هر وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری باید مجهز به دو نوع ترمز پایی و دستی مجزا از هم با قدرت‌های مذکور در ماده ۵۷ باشد که هر یک به تنهایی بتواند آن را از حرکت باز دارد.
ماده ۵۶
یدک‌ها و شبه‌یدک‌هایی که ظرفیت آن‌ها از ۱۴۰۰ کیلوگرم زیادتر است بایستی دارای ترمزی باشند که راننده بتواند به وسیله‌ی آن، یدک را متوقف سازد. طرز ساختمان این ترمز باید طوری باشد که در صورت قطع ناگهانی وسیله اتصال یدک، ترمز خود به خود گرفته شود و یدک را متوقف نماید.
ماده ۵۷
قدرت ترمز پایی باید به قدری باشد که در راه‌های مختلف طبق جدول‌های بین‌المللی که ملاک عمل کارشناسان تصادفات راهنمایی و رانندگی است بتواند با شتاب معین از ادامه‌ی حرکت وسیله‌ی نقلیه جلوگیری نماید. حداقل شتاب ترمز پایی نباید از سه و نیم کمتر باشد. قدرت ترمز دستی باید به قدری باشد که بتواند به تنهایی در سرعت قدم انسانی (پنج کیلومتر در ساعت) بدون بار و مسافر در سطح آسفالته و مستقیم حداکثر پس از طی یک متر مسافت وسیله‌ی نقلیه را کاملاً از حرکت باز دارد.
ماده ۵۸
رانندگی با وسایل نقلیه‌ای که قدرت ترمز آن‌ها طبق مشخصات مذکور نباشد ممنوع است.
ماده ۵۹
کلیه‌ی وسایل نقلیه‌ی موتوری باید مجهز به بوق یا وسیله‌ی اخبار صوتی دیگری باشند که تولید صدای غیر عادی و ناهنجار ننماید و صدا از فاصله هفتاد متری شنیده شود. به علاوه نصب کیلومتر شمار (سرعت سنج) و درجه بنزین و چراغ نشان دهنده‌ی نور بالا که کاملاً سالم و قابل استفاده باشد الزامی است.
تبصره ۱: کلیه‌ی وسایل نقلیه شامل انواع خودروهای سواری، وسائط نقلیه بارکش (وانت، کامیونت، کامیون، تریلی) و اتوبوس و مینی‌بوس اعم از پلاک (شخصی، عمومی، دولتی) باید به کمربند ایمنی استاندارد مجهز باشند (به استثنای اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌های شرکت واحد).
تبصره ۲: راننده و سرنشین ردیف جلو کلیه وسائط نقلیه مندرج در تبصره ۱ راننده و سرنشینان اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌ها (به استثنای اتوبوس‌های شرکت واحد) موظفند هنگام حرکت در راه‌ها (معابر درون شهری برون شهری) از کمربند ایمنی استفاده نمایند.
ماده ۶۰
هر وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری بایستی مجهز به لوله اگزوز باشد که مانع خروج صداهای ناهنجار گردد. برداشتن تمام یا قسمتی از این دستگاه ممنوع است. به هر نوع وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری که توسط شهربانی اعلام خواهد شد باید تاخوگراف (ثبت کننده سرعت) نصب شود. این دستگاه باید کاملاً قابل استفاده باشد و کاغذ ثبت‌کننده آن روزانه تجدید گردد.
ماده ۶۱
کلیه‌ی وسایل نقلیه‌ی موتوری باید دارای آیینه‌هایی در داخل باشند به نحوی که راننده بتواند به وسیله‌ی آن‌ها لااقل تا فاصله هفتاد متری پشت سر خویش را ببیند. نصب آیینه در دو طرف خارج وسیله‌ی نقلیه مجاز است.
ماده ۶۲
هر وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری که دارای شیشه جلو است باید مجهز به دو برف پاک کن باشد. برف پاک‌کن‌ها باید همیشه سالم و حاضر به کار باشد تا در مواقع لزوم برای پاک کردن شیشه‌ی جلو از آن استفاده گردد.
ماده ۶۳
دستگاه تهویه وسایل نقلیه باید طوری نصب گردد که به هیچ وجه تولید خطر برای سرنشینان آن نکند و محتوی گازهای مسموم و آتش زا نباشد.
ماده ۶۴
روی چرخ‌های وسایل نقلیه یا کنار آن‌ها نباید اجسام اضافی و زاید مانند میخ و پیچ‌های بلند یا هر شیئی که از محازات لاستیکها تجاوز کند وجود داشته باشد مگر آنکه در تراکتورهای زراعتی و انواع کمباین لازم باشد.
ماده ۶۵
اتوبوس‌ها و کامیون‌ها شب‌ها هنگام حرکت در جاده‌ها باید لوازم زیر را همیشه همراه داشته باشند تا در مواقع ضرورت بر حسب مورد از آن‌ها استفاده نمایند:
۱- سه چراغ با سه مشعل الکتریکی یا سه فانوس و یا سه شیشه نورتاب یا تابلوی شبرنگ با نور قرمز که در شرایط جوی معمولی از فاصله ۱۵۰ متری قابل رؤیت باشند.
۲- در صورت فقدان لوازم مذکور لااقل سه چراغ الکتریکی با نور قرمز.
۳- دو پرچم قرمز به ابعاد لااقل یک متر با چوب پرچم.
ماده ۶۶
وسایل نقلیه‌ای که مواد خطرناک حمل می‌کنند باید فقط سه چراغ ترمز الکتریکی همراه داشته باشند. حمل فانوس برای آن‌ها ممنوع است. به اضافه وسایل نقلیه مزبور باید دارای دستگاه پمپ آتش‌نشانی آماده به کار باشند. این پمپ‌ها بایستی در محل‌هایی نصب شوند که هنگام ضرورت بتوان فوراً آن‌ها را مورد استفاده قرار داد.
قسمت دوم - تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه
ماده ۶۷
موتور سیکلت و دوچرخه‌های موتوردار باید دارای حداقل یک و حداکثر دو چراغ با نور سفید در جلو و یک چراغ خطر با شیشه نورتاب قرمز درعقب و یک آیینه روی فرمان باشد. نصب راهنمای الکتریکی برای موتورهای سه چرخ نیز ضروری است. راکبین موتور سیکلت باید به کلاه کاسک مخصوص مجهر باشند.
ماده ۶۸
هر دوچرخه باید دارای تجهیزات زیر باشد:
۱- یک چراغ با نور سفید در جلو که تا مسافت ۱۵۰ متری جلوی آن را به قدر کافی روشن سازد.
۲- یک چراغ با نور قرمز در عقب که از فاصله ۱۵۰ متری دیده شود.
۳- یک چراغ قرمز شب‌نما در عقب که نور وسایل نقلیه پشت سر را از فاصله بیست متری منعکس نماید.
۴- یک زنگ یا بوق که صدای آن از فاصله سی متری شنیده شود. نصب و استعمال زنگ‌های صوتی یا آژیر یا بوق خطر برای دوچرخه‌ها ممنوع است.
۵- ترمز که به محض گرفتن آن، دوچرخه متوقف گردد.
فصل ششم - مقررات محل بار
ماده ۶۹
طول و عرض وسایل نقلیه باربری همان است که بر طبق مشخصات (کاتولوگ) سازنده معین گردیده ولی ظرفیت آن مطابق نظر افسر کاردان فنی شهربانی تعیین می‌شود. ارتفاع هیچ وسیله‌ی نقلیه‌ای به انضمام بار آن از سطح راه نباید از چهار متر تجاوز کند.
ماده ۷۰
وسایل نقلیه مسافربری حق ندارند بارهایی را که از داخل اتاق آن‌ها یا گلگیرها به اطراف تجاوز کرده باشد حمل کنند.
ماده ۷۱
بارهای وسایل نقلیه بارکش نبایستی از قسمت جلوی اتاق بیش از یک متر و از قسمت عقب اتاق بیش از دو متر باشد. به هر حال باید علایم لازم و چراع قرمز خطر در ابتدا و انتهای بار نصب شود.
ماده ۷۲
محدودیت طول بار وسایل نقلیه که در ماده‌ی فوق تصریح شده درباره بارهایی که بنا بر وضع و طبیعت یا ساختمان مخصوص قابل تفکیک و تجزیه نیستند رعایت نمی‌شود مشروط بر این که اینگونه بارها روی یدک‌های طولانی گذارده شوند. در هر حال اگر طول بار از بیست متر تجاوز کند برای حمل آن باید پروانه‌ی مخصوص از مقامات صلاحیت‌دار اخذ گردد.
ماده ۷۳
مقامات صلاحیت‌دار می‌توانند جهت محمولاتی که قابل تجزیه نبوده و بیش از ظرفیت یا بزرگتر از حجم معین است پروانه مخصوصی که حاوی مشخصات و ظرفیت وسیله‌ی نقلیه حمل کننده و حجم بار و مسیر و تعداد دفعات رفت و آمد یا مدت حمل مستمر است صادر کنند. این پروانه باید تا پایان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه مأموران انتظامی ارائه گردد.
ماده ۷۴
وسایل نقلیه‌ای که در حدود مواد ۷۰، ۷۱ و ۷۲ حمل باری کنند باید:
۱- شب‌ها دو چراغ یا دو فانوس قرمز رنگ در آخرین نقطه طرفین عقب بار نصب نمایند به طوری که از فاصله یکصد و پنجاه متری طرفین و عقب وسیله مزبور دیده شود.
۲- روزها دو پرچم یا دو پارچه قرمز رنگی که سطح آن لااقل نیم متر مربع باشد در انتهای بار آویزان کنند به نحوی که رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله مذکور در بند یک این ماده ببینند.
ماده ۷۵
حمل مواد خطرناک فقط با وسایل نقلیه مخصوص مجاز است و با وسایل مسافری یا باربری معمولی جز با اجازه شهربانی ممنوع است.
ماده ۷۶
بنگاه‌ها باید بارهای وسایل نقلیه را طوری بارگیری نمایند و محکم ببندند که هیچ گونه خطر افتادن یا چکه کردن یا باز شدن و یا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد.
ماده ۷۷
یدک یا هر نوع وسیله‌ی نقلیه‌ای که توسط وسیله‌ی نقلیه دیگری کشیده می‌شود باید با سیم‌های آهنی یا میله‌های محکم به وسیله‌ی کشنده متصل شود به طوری که هیچ گونه خطر گسیختن نداشته و تحمل کشش وسیله‌ی نقلیه را بنماید. طول وسیله اتصال نباید از پنج متر زیادتر باشد. هر گاه وزن یدک با بار آن از دو هزار کیلوگرم زیادتر باشد باید با دو رشته اتصال محکم بسته شود.
ماده ۷۸
رانندگان موظفند به دستور مأموران صلاحیت‌دار وسیله‌ی نقلیه را جهت توزین به روی قپان ببرند. هر گاه ضمن توزین معلوم شود که بیش از ظرفیت مقرر بارگیری شده بار اضافی تخلیه می‌شود. دراین صورت مسئولیت انبار کردن و حفظ آن به عهده‌ی مالک و راننده است.
فصل هفتم - تصادفات
ماده ۷۹
راننده‌ی هر وسیله‌ی نقلیه‌ای که مرتکب تصادف منجر به جرح یا فوت گردد، موظف است بلافاصله وسیله‌ی نقلیه را در محل تصادف متوقف سازد و مادام که تشریفات مربوط به رسیدگی به وسیله کارشناسان شهربانی یا ژاندارمری خاتمه نیافته مطلقاً از تغییر وضع اتومبیل یا صحنه تصادف خودداری نماید. لکن هر گاه تصادف فقط منجر به خسارت مالی شود به نحوی که امکان حرکت از وسیله‌ی نقلیه سلب نشده باشد راننده موظف است وسیله‌ی نقلیه را در نزدیکترین محلی که موجب سد معبر نگردد برای رسیدگی و معاینه متوقف سازد مگر این که در مورد خسارات از طرف بیمه مقرراتی وضع و اعلام شده باشد که در این صورت توقف در محل به شرط انجام مقررات بیمه از طرف رانندگان اجباری نخواهد بود.
تبصره: در نقاطی که کارشناس شهربانی یا ژاندارمری وجود ندارد یا حضور به موقع آنان مقدور نباشد در این صورت مسئولان امر از نظریات مستدل سه نفر از رانندگان پایه یکم استفاده خواهند کرد.
ماده ۸۰
رانندگان وسایل نقلیه‌ای که به هر ترتیب تصادف نموده‌اند در صورت وقوع جرح موظفند کمک‌های لازم را به مجروحین نموده و در اعزام آنان به بیمارستان مساعدت نمایند.
ماده ۸۱
رانندگان مذکور مکلفند در موارد تصادف منجر به جرح یا فوت نام و نشان صحیح و مشخصات گواهینامهی رانندگی و وسیله‌ی نقلیه خود را بلافاصله به مأمورین انتظامی اعلام دارند.
ماده ۸۲
رانندگانی که با وسیله‌ی نقلیه متوقف فاقد سرنشین تصادف می‌نمایند باید در محل وقوع تصادف صاحب یا راننده وسیله متوقف و مأمورین انتظامی را از هویت و نشانی کامل خود آگاه سازند و در صورت عدم دسترسی به ایشان نام و نام خانوادگی و نشانی دقیق خویش و شماره و سایر مشخصات وسیله‌ی نقلیه خود را روی کاغذی بنویسند و در محل قابل رؤیتی در وسیله‌ی نقلیه متوقف الصاق نمایند.
ماده ۸۳
رانندگانی که با اشیا یا حیوانات تصادف نموده و باعث خسارت یا اتلاف آن‌ها می‌شوند مکلفند که در محل مالک یا حافظ اشیا یا حیوانات مورد تصادف را طبق دستور ماده فوق مطلع سازند.
ماده ۸۴
هر گاه راننده‌ی وسیله‌ی نقلیه‌ای در اثر تصادف توانایی اجرای مقررات مندرج در مواد ۸۲ و۸۳ را نداشته باشد در این صورت مالک آن وسیله‌ی نقلیه موظف است در اولین فرصت پس از آگاهی از واقعه مراتب را به مأمورین مربوط اعلام دارد.
ماده ۸۵
اتوسرویس‌ها (تعمیرگاه‌ها) و توقف‌گاه‌ها (پارکینگ‌ها) موظفند ظرف ۲۴ ساعت پس از رؤیت وسیله‌ی نقلیه‌ای که آثار تصادف یا جای گلوله در آن وجود دارد مراتب را با ذکر مشخصات اتومبیل و در صورت امکان با ذکر نام و نشانی راننده به شهربانی یا ژاندارمری محل اعلام دارند.
فصل هشتم - علایم راهنمایی و رانندگی
قسمت اول - علایمی که مقامات و مأموران انتظامی به کار می‌برند
ماده ۸۶
علایم راهنمایی و رانندگی که برای کنترل و تنظیم عبور و مرور در راه‌ها به کار می‌رود به وسیله شهربانی تعیین می‌شود. انتخاب محل نصب آن‌ها در شهرها با شهربانی و تهیه و نصب آن‌ها با شهرداری است. در خارج از شهرها انتخاب محل نصب با ژاندارمری و تهیه و نصب آن‌ها با وزارت راه خواهد بود.
ماده ۸۷
رانندگان کلیه وسایل نقلیه و اشخاص اعم از پیاده یا سوار بر حیوانات موظفند از علایم راهنمایی و رانندگی تبعیت نمایند مگر این که مأموران انتظامی به جهاتی عدم رعایت آن‌ها را در محل مجاز اعلام کنند.
ماده ۸۸
کنترل و تنظیم عبور و مرور ممکن است به وسیله چراغ‌ها یا خطوط یا تابلوها یا نوشته‌ها با مأموران انتظامی و یا به هر وسیله دیگری که بر حسب مورد مقتضی باشد به عمل آید. در هر حال فرمان پلیس بر تمام علایم دیگر مقدم است.
ماده ۸۹
در محل‌هایی که عبور و مرور به وسیله چراغ راهنمایی کنترل می‌شود رنگ‌های زیر برای مقاصدی که معین شده است به کار می‌روند:
۱- چراغ سبز برای حرکت: وسایل نقلیه‌ای که با چراغ سبز رو به رو می‌شوند حق عبور یا گردش را دارند مگر آن که گردش به وسیله علامت دیگری ممنوع شده باشد. در هر حال وسایل نقلیه در حال گردش باید حق تقدم وسایل نقلیه‌ای را که مستقیم می‌روند و حق تقدم پیادگانی را که از گذرگاه در حرکتند رعایت نمایند.
۲- چراغ زرد برای احتیاط: وسایل نقلیه‌ای که با این چراغ رو به رو می‌گردند نباید به تقاطع یا گذرگاه پیاده نزدیک شوند و در صورت ورود قبلی موظفند به حرکت خود ادامه بدهند و از تقاطع یا گذرگاه عبور کنند.
۳- چراغ قرمز برای ایست کامل: وسایل نقلیه‌ای که با چراغ قرمز برخورد می‌کنند باید قبل از خط مخصوص ایست توقف کامل نمایند و در صورت فقدان خط ایست در فاصله پنج متری چراغ راهنمایی بایستند و تا روشن شدن چراغ سبز منتظر بمانند.
۴- چراغ چشمک زن زرد برای عبور یا احتیاط: وسایل نقلیه مکلفند با مشاهده این چراغ از تقاطع و گذرگاه پیاده با احتیاط کامل و سرعت کم عبور نمایند.
۵- چراغ چشمک زن قرمز برای ایست و عبور: وسایل نقلیه در صورت برخورد با این چراغ باید قبل از ورود به تقاطع یا گذرگاه پیاده توقف کامل کنند و پس از اطمینان از عدم وجود تصادف حرکت نمایند.
ماده ۹۰
انواع خطوطی که روی راه‌ها باید کشیده شود مطابق نمونه‌های منضم به این آیین‌نامه است.
ماده ۹۱
تابلوها باید مطابق نمونه‌ی بین‌المللی که ضمیمه این آیین‌نامه است تهیه و نصب شود.
ماده ۹۲
در محل‌هایی که چراغ قرمز یا هر نوع علایم ایست دیگر وجود دارد ممکن است به وسیله پیکان سبزی که در کنار چراغ قرمز تعبیه می‌شود یا با نصب تابلو به وسایل نقلیه اجازه داده می‌شود که در مسیر معینی حرکت نمایند. در این مورد رعایت حق تقدم پیادگان و وسایل نقلیه‌ای که با چراغ سبز جهت دیگر اجازه عبور داشته‌اند الزامی است.
ماده ۹۳
نصب آگهی یا علامت یا تابلو یا وسایلی که دارای شباهت با علایم و یا تابلوهای راهنمایی و رانندگی باشند یا از آن‌ها تقلید شود و یا منظور از آن هدایت و کنترل وسایل نقلیه باشد و یا به طریقی باعث جلوگیری از رؤیت علایم و تابلو و وسایل راهنمایی و رانندگی گردد و همچنین نصب چراغ‌های رنگی تبلیغاتی در مجاورت چراغ‌های راهنمایی به طوریکه موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است. مقامات انتظامی می‌توانند در صورت مشاهده‌ی چنین اشیایی جهت برداشتن آن‌ها اقدام کنند. با این وصف ممکن است از طرف مؤسسات یا اشخاص با اجازه مقامات صلاحیت‌دار علایمی جهت هدایت مراجعین یا اماکن اطراف راه نصب گردد.
ماده ۹۴
هیچ کس حق ندارد بدون اجازه مقامات شهربانی تغییراتی در علایم راهنمایی و رانندگی و دیگر وسایل تنظیم عبور و مرور وسایل نقلیه و راه‌آهن بدهد و یا در متن آن تصرفاتی نماید.
قسمت دوم - علایمی که رانندگان باید به کار برند
ماده ۹۵
رانندگانی که قصد گردش به راست یا به چپ یا توقف را دارند مکلفند از فاصله یکصد متری محل گردش یا توقف وسیله چراغ راهنما به ترتیب زیر علامت دهند:
۱- برای گردش به راست چراغ راهنمای سمت راست وسیله‌ی نقلیه را روشن کنند.
۲- برای گردش به چپ چراغ راهنمای سمت چپ را روشن کنند.
۳- برای توقف چراغ راهنمای سمت راست را روشن کنند.
ماده ۹۶
رانندگان وسایل نقلیه‌ی موتوری فاقد چراغ راهنما و همچنین وسایل نقلیه غیر موتوری و موتور سیکلت‌ها و دوچرخه‌ها باید با دست به شرح زیر علامت بدهند:
۱- برای گردش به راست دست چپ را به طرف بالا نگاه دارند.
۲- برای گردش به چپ دست چپ را به طور افقی نگاه دارند.
۳- برای توقف دست چپ را به طرف پایین نگاه دارند.
۴- برای کاستن سرعت دست چپ را به طور افقی از بالا به پایین متناوباً حرکت دهند.
ماده ۹۷
علایم اخبار و همچنین علایم سبقت گرفتن به شرح ذیل است:
۱- در روز بوق کوتاه.
۲- در شب چند بار خاموش و روشن کردن چراغ بزرگ جلوی وسیله‌ی نقلیه یا تعویض استپ. هنگام سبقت گرفتن، اعم از این که روز باشد یا شب برای جلب توجه وسایل نقلیه پشت سر استفاده از چراغ راهنما ضروری است.
قسمت سوم - علایم اختصاصی و استثنایی بعضی از وسایل نقلیه
ماده ۹۸
اتومبیل‌های امدادی و مدارس باید دارای دستگاه اخبار قابل رؤیت مندرج در ماده ۵۲ این آیین‌نامه باشند و روی بدنه اتومبیل هم مطابق دستور شهربانی عبارات و علایم ممیزه به طور خوانا نقش گردد.
ماده ۹۹
رانندگان وسایل نقلیه‌ای که مواد خطرناک حمل می‌کنند یاید در طرفین و عقب وسیله‌ی نقلیه تابلویی که روی آن کلمه (خطر) با حروف درشت به رنگ قرمز نوشته شده باشد نصب کنند.
ماده ۱۰۰
هر گاه وسیله‌ی نقلیه‌ای هنگام شب در کنار راه توقف نماید و نور کافی در آن محل برای تشخیص اشیا یا اشخاص از فاصله ۱۵۰ متری وجود نداشته باشد، راننده (اعم از این که داخل وسیله‌ی نقلیه باشد یا خارج از آن) مکلف است چراغ‌های کوچک جلو و خطر عقب وسیله‌ی نقلیه را روشن نگهدارد. چنان چه چراغ کوچک جلو خراب شده باشد لااقل چراغ‌های بزرگ را با نور پایین روشن سازد.
ماده ۱۰۱
هر گاه در راه‌ها خرابی غیرقابل پیش‌بینی برای هر نوع وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری ایجاد شود راننده مکلف است آن را از مسیر عبور و مرور خارج و در محل مناسبی که موجب سد راه و مزاحمت سایر وسایل نقلیه و عابرین پیاده نباشند متوقف سازد. در این مورد و در سایر مواردی که وسیله مزبور قادر به حرکت نباشد و انتقال آن‌ها به محل مناسبی مقدور نگردد در صورت فقدان نور کافی در راه باید به منظور اخبار به سایر رانندگان علایم ایمنی به ترتیب زیر در محل قرار دهد:
۱- در وسط راه یک فانوس یا یک چراغ یا یک مشعل نورانی قرمز در فاصله هفتاد متری جلو و یکی در فاصله هفتاد متری عقب و یکی دیگر در پهلوی وسیله‌ی از کار افتاده بگذارد.
۲- هر گاه وسیله‌ی نقلیه سر پیچ یا تپه‌ای از کار بیفتد، فانوس‌ها یا چراغ‌ها یا مشعل‌ها را باید در فواصل مناسبی قرار دهد تا وسایل نقلیه دیگر از فاصله دویست متری متوجه خطر بشوند.
ماده ۱۰۲
هر گاه وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری در راه‌های خارج شهر از کار بیفتد و به علت کفایت روشنایی احتیاجی به استفاده از چراغ یا مشعل نباشد راننده باید در وسط جاده یک مثلث شبرنگ قرمز متساوی‌الاضلاع از نوع علامت احتیاط به ابعاد سی سانتی‌متر در فاصله هفتاد متری جلو و مثلث دیگری در فاصله هفتاد متری عقب آن به نحوی که کاملا قابل رؤیت باشد قرار دهد.
ماده ۱۰۳
اگر وسیله‌ی نقلیه‌ای که مواد خطرناک حمل می‌کند در ساعات و شرایط مندرج در ماده ۱۰۰ در راه‌های خارج شهر از کار بیفتد راننده موظف است که در وسط جاده یک چراغ الکتریکی قرمز با باتری در فاصله هفتاد متری جلو و یکی در فاصله هفتاد متری عقب و یکی دیگر در پهلوی وسیله از کار افتاده بگذارد. استفاده از فانوس یا چراغ با مشعل برای این قبیل وسایل نقلیه ممنوع است.
ماده ۱۰۴
روی یدک و هر نوع وسیله‌ی نقلیه‌ای که توسط وسیله‌ی نقلیه دیگر کشیده شود باید یک پرچم سفید به طول و عرض لااقل نیم متری، طوری نصب شود تا سایر رانندگان از فاصله دور و از طرفین جاده آن را مشاهده کنند.
فصل نهم - مقررات رانندگی
قسمت اول- مسیر و جهت عبور
ماده ۱۰۵
رانندگان کلیه‌ی وسایل نقلیه موظفند که از منتهی‌الیه سمت راست راه حرکت نمایند مگر در موارد زیر:
الف- در موقع سبقت گرفتن از وسیله‌ی نقلیه جلو.
ب- موقعی که سمت راست جاده به هر علتی مسدود و غیر قابل عبور باشد.
ج- هنگام گردش به چپ.
ماده ۱۰۶
در راه‌هایی که خط‌کشی شده، وسایل نقلیه باید در مسیر بین خطوط حرکت کنند و از آن خارج نشوند مگر این که احتیاط کامل را رعایت کنند و قبلاً با دادن علامت وسایل نقلیه دیگر را از قصد خود آگاه سازند.
ماده ۱۰۷
رانندگی در قسمت وسطی راه‌هایی که به وسیله خط‌کشی یا علایم دیگر به سه قسمت تقسیم شده ممنوع است مگر بر یا سبقت گرفتن یا گردش به چپ.
ماده ۱۰۸
در راه‌هایی که به وسیله موانع مخصوص یا سکو به دو قسمت تقسیم شده رانندگان موظفند از قسمت راست حرکت کنند و حق ندارند از روی موانع بگذرند.
ماده ۱۰۹
در راه‌های یک طرفه راننده وسایل نقلیه باید در جهت مجازعبور کنند و حرکت خلاف جهت مزبور ممنوع است.
ماده ۱۱۰
در میدان‌های سکودار رانندگان وسایل نقلیه موظفند از طرف راست سکو گردش نمایند.
ماده ۱۱۱
در معابری که عبور وسایل نقلیه کندرو مجاز اعلام گردیده رانندگان این قبیل وسایل در هر حال مکلفند که از منتهی‌الیه سمت راست یا محل‌هایی که بریا عبور آن‌ها تعیین شده حرکت نمایند.
ماده ۱۱۲
در مواقعی که وسیله‌ی نقلیه‌ای از روبروی وسیله‌ی نقلیه دیگری در جهت مخالف حرکت می‌کند راننده هر یک از آن‌ها بایستی حتی‌المقدور در طرف راست خود حرکت نمایند و مخصوصاً در راه‌هایی که از هر طرف فقط یک وسیله‌ی نقلیه می‌تواند عبور کند رانندگان باید سعی نمایند که در هنگام عبور فاصله‌ی کافی بین دو وسیله وجود داشته باشد.
قسمت دوم- سرعت
ماده ۱۱۳
در راه‌ها و مناطقی که میزان سرعت رانندگی به وسیله‌ی تابلو یا علایم دیگر راهنمایی معین نگردیده، حداکثر سرعت مجاز برای رانندگان وسایل نقلیه به قرار ذیل می‌باشد:
اول- در شهرها:
- ۱- در خیابان‌ها، پنجاه کیلومتر در ساعت.
- ۲-' در کوچه‌ها و میدان‌ها و پیچ‌ها، بیست کیلومتر در ساعت.
دوم- در راه‌های خارج شهر و مناطق غیر مسکونی، روزها ۹۰ کیلومتر و شب‌ها ۸۰ کیلومتر درساعت.
ماده ۱۱۴
اداره راهنمایی و رانندگی می‌تواند در مواقع یا محل‌های ضروری از طریق نصب تابلو یا علایم دیگر حداقل سرعت را نیز معین اعلام نماید. در این صورت رانندگی با سرعت کمتر از حداقل مجاز نخواهد بود.
ماده ۱۱۵
رانندگان حق ندارند در راه‌ها آن قدر با سرعت کم حرکت نمایند که باعث کندی عبور و مرور یا اختلال در آن بشوند مگر آنکه برای احتراز از خطر و تصادف ضروری باشد.
ماده ۱۱۶
رانندگان وسایل نقلیه موظفند در تقاطع‌هایی که فاقد چراغ راهنما یا مأمور انتظامی یا تابلوی ایست می‌باشد در سر پیچ‌ها، جاده‌های تنگ و تپه‌ها و به طور کلی در محل‌هایی که موانعی در مسیر حرکت آنان وجود داشته باشد و همچنین در مواقع بارندگی (برف، باران) یا مه یا کولاک و امثال آن‌ها از سرعت وسیله‌ی نقلیه تا حدی که بر حسب مورد برای احتراز از خطر یا تصادف ضرورت دارد بکاهند.
ماده ۱۱۷
رانندگی با انواع دوچرخه‌های موتوردار در شب با سرعتی بیش از ۴۰ کیلومتر در ساعت مجاز نیست مگر این که نور چراغ جلوی آن‌ها برای تشخیص اشیا و انسان از فاصله یکصد متری کافی باشد که در این صورت هم نمی‌توانند از حداکثر سرعت مقرر تجاوز نمایند.
قسمت سوم- سبقت
ماده ۱۱۸
رانندگانی که قصد سبقت گرفتن از وسایل نقلیه‌ای را که در جهت آنان حرکت می‌نمایند دارند باید پس از دادن علایم لازم فقط از سمت چپ آن‌ها سبقت گیرندو پس از سبقت و طی مسافت کافی مجدداً به طرف راست خود متوجه شوند. به نحوی که راه وسیله‌ی نقلیه‌ای که از آن سبقت گرفته شده مسدود نگردد یا موجب تصادف نشود. مع‌ذلک سبقت گرفتن از طرف راست وسیله‌ی نقلیه‌ای که در حال گردش به چپ می‌باشد مجاز است.
ماده ۱۱۹
رانندگان وسایل نقلیه‌ای که از آن‌ها سبقت گرفته می‌شود بایستی راه را برای وسیله‌ی نقلیه‌ای که در حال سبقت گرفتن است باز کنند و بر سرعت خود نیفزاید.
ماده ۱۲۰
سبقت گرفتن در موارد زیر ممنوع است:
۱- در سرپیچ‌های تند و سر بالایی‌ها که میدان دید راننده کم است.
۲- از پنجاه متر مانده به پیچ‌ها تا پنجاه متر بعد از آن یا در تقاطع راه‌ها یا در تقاطع راه‌آهن.
۳- در مواقعی که روشنایی و میدان دید به هر علت کافی نباشد.
۴- سبقت از وسیله‌ی نقلیه‌ای که خود در حال سبقت گرفتن است مگر در راهی که به مناسبت وجود سه ردیف خط کشی بریده یا بیشتر از سه ردیف این عمل مجاز نباشد.
۵- برای اتوبوس‌ها و کامیون‌ها در معابر شهری.
۶- از یکصد متر مانده به مدخل تونل‌ها و پل‌ها تا انتهای آن‌ها.
۷- در نقاطی که با نصب علایم مخصوص سبقت گرفته ممنوع اعلام شده باشد.
قسمت چهارم- حق تقدم
ماده ۱۲۱
رعایت مقررات مربوط به حق تقدم عبور برای همه اجباری است مگر در مواردی که به موجب مقررات خاص یا علایم مخصوص راهنمایی خلاف این حکم اجازه داده شده باشد.
ماده ۱۲۲
حق تقدم عبور وسایل نقلیه در تقاطع و میدان‌هایی که هیچ گونه علامت و چراغ راهنما وجود نداشته باشد به ترتیب زیر است:
۱- در تقاطع هم‌عرض اگر دو وسیله‌ی نقلیه‌ای که رو به روی یکدیگر در حرکتند بخواهند با هم داخل خیابان مجاور واحدی شوند، حق تقدم عبور با وسیله‌ای است که به سمت راست گردش می‌کند.
۲- هر گاه دو یا چند وسیله‌ی نقلیه از دو یا چند راه مختلف به مدخل تقاطع هم عرض یا میدانی برسند حق تقدم عبور با وسیله‌ای است که در طرف راست وسیله دیگر قرار دارد.
۳- در سه‌راه‌ها حق تقدم عبور با وسیله‌ی نقلیه‌ای است که مستقیم حرکت می‌کند ولو آن که عرض خیابانی که مسیر آن است از عرض خیابان تلاقی‌کننده کمتر باشد.
ماده ۱۲۳
در برخورد راه اصلی با راه فرعی حق تقدم با وسیله‌ای است که از راه اصلی عبور می‌کند. رانندگانی که از راه فرعی وارد راه اصلی می‌شوند باید قبل از ورود به راه اصلی توقف کامل نمایند و پس از اطمینان از عدم برخورد با وسایل نقلیه‌ای که احتمالاً در راه اصلی حرکت می‌کنند وارد این راه بشوند.
ماده ۱۲۴
مقررات ماده فوق برای وسیله‌ی نقلیه‌ای که از راه خصوصی یا گاراژ یا کوچه یا تعمیرگاه و امثال آن‌ها به معابر عمومی وارد می‌شوند نیز لازم‌الرعایه است.
ماده ۱۲۵
وسیله‌ی نقلیه‌ای که در حرکت است بر وسایل نقلیه متوقفی که در حال حرکت کردن یا جلو و عقب زدن یا دور زدن هستند حق تقدم عبور دارند.
ماده ۱۲۶
در گذرگاه پیاده حق تقدم عبور با عابرین پیاده است.
ماده ۱۲۷
در خیابان یا در تقاطعی که وسایل نقلیه رو به روی یکدیگر حرکت می‌کنند، هر گاه وسیله‌ای بخواهد گردش به چپ کند، حق تقدم با وسیله‌ی نقلیه‌ای است که مستقیم عبور می‌نماید. در محل پارک کنار خیابان حق تقدم برای پارک کردن با وسیله‌ای است که ضمن حرکت به عقب مشغول پارک کردن است.
قسمت پنجم - استفاده از چراغ‌ها
ماده ۱۲۸
راننده‌ی وسیله‌ی نقلیه‌ای که در حرکت است شب یا هر موقع دیگری که به علت کمی روشنایی نتواند اشیا و اشخاص را از فاصله ۱۵۰ متری به خوبی تشخیص دهد باید چراغ‌های آن را به ترتیب مقرر در مواد بعدی روشن نماید.
ماده ۱۲۹
در خیابان‌ها و جاده‌هایی که نور کافی وجود دارد باید فقط ار چراغ‌های کوچک و در صورت خرابی ناگهانی چراغ‌های کوچک جلو از نور پایین چراغ‌های بزرگ استفاده شود.
ماده ۱۳۰
در ساعاتی که چراغ‌ها باید روشن باشند اگر چند وسیله‌ی نقلیه متصل به هم حرکت کنند، روشن کردن چراغ‌هایی که به لحاظ محل نصبشان پوشیده می‌شوند ضرورت ندارد ولی در هر حال چراغ‌های جلوی وسیله اولی و چراغ‌های عقب وسیله آخری باید روشن باشند.
ماده ۱۳۱
وسایل نقلیه‌ی موتوری موظفند که در جاده‌ها از نور بالا استفاده کنند تا بتوانند کلیه‌ی اشیا و اشخاص را در فاصله دور ببینند مگر در موارد زیر که باید از نور پایین استفاده نمایند:
۱- در موقع روبرو شدن با وسیله‌ی نقلیه‌ای که از جهت مخالف حرکت می‌کند. در این صورت راننده بایستی از فاصله ۱۵۰ متری از نور پایین استفاده نماید تا نور بالا چشم‌های راننده مقابل را خیره نسازد. در عین حال برای جلوگیری از تابش خیره کننده نور به چشم رانندگان دیگر ممکن است بر حسب مورد از چراغ‌های کوچک یا چراغ‌های مه استفاده نمود.
۲- هنگامی که وسیله‌ی نقلیه از فاصله ۱۵۰ متری عقب وسیله‌ی نقلیه دیگری که در حال حرکت است عبور می‌کند مگر وقتی که در حال سبقت گرفتن باشد.
ماده ۱۳۲
چراغ‌های داخل وسایل نقلیه عمومی مسافربری شب‌ها موقع حرکت باید روشن باشند.
ماده ۱۳۳
استعمال چراغ‌های چشمک‌زن در وسایل نقلیه ممنوع است مگر در مواردی که به موجب این آیین‌نامه مجاز باشد.
قسمت ششم – گردش
ماده ۱۳۴
برای گردش به چپ بایستی از فاصله یکصد متری تقاطع با دادن علامت وارد مسیر سمت چپ شد به طوری که پس از ورود به تقاطع وسیله در حدود مرکز تقاطع قرار گیرد. سپس با رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که مستقیم در حرکتند با حداقل سرعت به چپ گردش نماید به نحوی که پس از ورود به خیابان مورد نظر در مجاورت محور وسط آن خیابان قرار گیرد. قواعد گردش در تقاطع راه‌ها به شرح زیر است:
۱- برای گردش به راست باید وسیله‌ی نقلیه را به منتهی‌الیه سمت راست هدایت کرده و کاملاً از کنار تقاطع گذشت.
۲- برای گردش به چپ بایستی از فاصله یکصد متری تقاطع با دادن علامت وارد مسیر سمت چپ شد به طوری که پس از ورود به تقاطع وسیله در مرکز تقاطع قرار گیرد و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که مستقیم در حرکتند با حداقل سرعت به چپ گردش نماید.
ماده ۱۳۵
در راه‌های یک طرفه برای گردش به چپ رانندگان موظفند وسیله‌ی نقلیه را به منتهی‌الیه طرف چپ خیابان هدایت و سپس به چپ گردش کنند.
ماده ۱۳۶
دور زدن در فاصله یکصد و پنجاه متری پیچ‌ها و سربالایی‌هایی که میدان دید کافی نیست و همچنین از روی خط پر ممنوع است.
ماده ۱۳۷
عقب راندن وسیله‌ی نقلیه هنگام ضرورت باید با احتیاط کامل برای احراز از وقوع هر گونه حادثه و انسداد راه عبور سایر وسایل نقلیه انجام گیرد.
قسمت هفتم - توقف
ماده ۱۳۸
رانندگان وسایل نقلیه همگانی که مسافر ندارند باید در ایستگاه‌هایی که از طرف شهربانی علامت‌گذاری شده متوقف شوند مگر این که شهربانی مقررات دیگری اعلام نماید.
ماده ۱۳۹
کلیه رانندگان وسایل نقلیه برای سوار و پیاده کردن سرنشینان خود بایستی فقط در محل‌های مجاز و در منتهی‌الیه سمت راست سواره‌رو توقف نمایند.
ماده ۱۴۰
در نقاط غیرمسکونی و خارج از شهر توقف کوتاه یا طولانی وسایل نقلیه حتماً بایستی در خارج از مسیر عبور وسایل نقلیه و عابرین پیاده انجام گیرد به نحوی که رانندگان وسایل نقلیه در حال حرکت از فاصله هفتاد متری، وسیله‌ی نقلیه متوقف را به سهولت بینند.
ماده ۱۴۱
هیچ راننده‌ای مجاز نیست وسیله‌ی نقلیه‌ای را که موتور آن روشن است ولو در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پیاده و دور گردد. در سراشیبی پس از توقف چرخ‌های جلوی وسیله‌ی نقلیه باید به سمت راست کنار راه پیچانده شود.
ماده ۱۴۲
رانندگان وسایل نقلیه در موارد زیر موظفند به ترتیبی که ذیلاً مقرر می‌شود توقف نمایند:
۱- در موقع برخورد با وسایل نقلیه امدادی که دستگاه‌های اخبار صوتی یا بصری خود را به کار انداخته باشند باید وسیله‌ی نقلیه را به منتهی‌الیه سمت راست راه هدایت و عنداللزوم تا گذشتن وسایل نقلیه امدادی متوقف شوند.
۲- قبل از ورود به تقاطعی که فاقد علایم یا مأمور راهنمایی است باید توقف بکنند و سپس با احتیاط کامل از تقاطع بگذرند.
۳- قبل از رسیدن به گذرگاه پیاده و در صورت عبور اشخاص باید وسیله‌ی نقلیه خود را متوقف سازند و ضمناً با حرکت دادن دست چپ رانندگان پشت سر را نیز به توقف دعوت نمایند.
۴- در فاصله پانزده متری میدان یا تقاطع یا سه‌راه‌ها یا تقاطع راه آهن.
۵- در تقاطع راه‌آهن، هنگامی که علایم الکتریکی یا مکانیکی یا پرچم قرمز یا سوت قطار نزدیک شدن آن را اعلام می‌دارد یا دروازه عبور بسته شده یا در حال باز و بسته شدن است باید لااقل در پنج متری علامت یا دروازه توقف کامل کنند تا قطار بگذرد و تقاطع برای عبور آزاد گردد.
ماده ۱۴۳
رانندگان وسایل نقلیه‌ی موتوری مخصوصاً اتومبیل‌های مدارس و وسایل نقلیه‌ای که حامل مواد خطرناک می‌باشند در تقاطع راه‌آهن هر چند علامتی وجود نداشته باشد باید کاملاً توقف کنند و پس از حصول اطمینان از بی‌خطر بودن معبر از تقاطع بگذرند. در هر حال هنگام عبور از روی ریل‌ها مجاز به تعویض دنده نمی‌باشد.
ماده ۱۴۴
توقف در محل‌های زیر ممنوع است:
۱- پیاده‌رو و گذرگاه پیاده.
۲- مقابل مدخل خیابان‌ها و جاده‌ها و کوچه‌ها یا مدخل اتومبیل روی ساختمان‌ها.
۳- داخل تقاطع.
۴- در فاصله پانزده متری میدان یا تقاطع راه‌ها یا تقاطع راه‌آهن.
۵- پنج متری شیرهای آب منصوب در راه‌ها.
۶- در جاهایی که دستگاه پارکومتر نصب شده در کنار خیابان به علت نیانداختن سکه در داخل آن یا پایان یافتن زمان معین و یا از کار افتادن دستگاه که به وسیله نوشتار، علامت و یا چراغ مفهوم ممنوعیت پارکینگ را می‌رساند.
۷- کوچه‌ها.
۸- از ابتدا تا انتهای پیچ‌ها.
۹- در فاصله پانزده متری مداخل گاراژهای آتش نشانی، پلیس، بیمارستان‌ها.
۱۰- کنار وسایل نقلیه‌ای که خود متوقف می‌باشند. (توقف دوبله)
۱۱- روی پل‌ها و داخل تونل‌ها و معابر هوایی. (راه‌هایی که بر روی پایه قرار دارند)
۱۲- در خیابان‌هایی که پیاده‌روی آن قابل عبور نبوده و پیاده‌ها مجبورند از قسمتی از سواره‌رو عبور کنند.
۱۳- در ایستگاه‌های وسایل نقلیه عمومی و حریم آن‌ها که با علایم راهنمایی مشخص است.
۱۴- در محل‌هایی که تابلوهای، توقف ممنوع یا توقف مطلقاً ممنوع نصب شده به اقتضای مورد.
۱۵- در هر نقطه از معابر به منظور تعمیر وسیله‌ی نقلیه جز در مورد ماده ۱۰۱ که باید به ترتیب مقرر در همان ماده عمل گردد.
۱۶- در جایی که دستگاه پارکومتر نصب شده در کنار خیابان به علت نینداختن سکه در داخل آن یا پایان یافتن زمان معین و یا از کار افتادن دستگاه علامت پارکینگ ممنوع را نشان دهد.
قسمت هشتم - مقررات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه
ماده ۱۴۵
رانندگان موتورسیکلت بایستی در موقع رانندگی فقط روی زین موتور سیکلت بنشینند و حق ندارند شخص دیگری را بر ترک سوار کنند مگر این که در ترک نیز یک زین کامل نصب شده یا موتور سیکلت دارای یدک پهلو (سایدکار) باشد.
ماده ۱۴۶
رانندگی با دوچرخه و رکابدار بدون داشتن زین محکم در محل مخصوص ممنوع است.
ماده ۱۴۷
دو ترکه سوار کردن اشخاص روی دوچرخه ممنوع است مگر آنکه زین اضافی برای این کارداشته باشد.
ماده ۱۴۸
دوچرخه‌سواران مکلفند:
۱- هنگام حرکت کاملاً از طرف راست راه عبور نمایند و بریا گذشتن از وسایل نقلیه‌ای که در کنار راه توقف کرده‌اند منتهای احتیاط را به عمل آورند.
۲- در صورت تعداد دوچرخه‌سواران در یک ردیف حرکت کنند مگر آن که معبر ویژه‌ای آن‌ها اختصاص داده شده باشد. دراین صورت حق ندارند از خارج از معبر ویژه عبور و مرور نمایند.
ماده ۱۴۹
عبور دوچرخه‌سوار از پیاده‌رو و وسط دستجات، بازار نقاط شلوغ و پر تردد ممنوع است.
ماده ۱۵۰
دوچرخه‌سواران حق ندارند حین رانندگی بار و اشیا دیگری حمل کنند یا حرکات ورزشی نمایند یا اعمالی انجام دهند که مستلزم برداشتن دست‌های آنان از روی فرمان باشد.
فصل دهم - مقررات مختلف
ماده ۱۵۱
رانندگان وسایل نقلیه‌ای که در پشت سر وسیله‌ی نقلیه‌ی دیگر حرکت می‌کنند موظفند فاصله مناسبی را برای جلوگیری از تصادفات حفظ کنند.
ماده ۱۵۲
کامیون‌های بزرگ و وسایل نقلیه دیگری که دارای یدک‌های طویل هستند موقع عبور در راه‌های غیر مسکونی باید فاصله بیشتری با وسایل نقلیه جلوی خود داشته باشند به طوری که وسیله‌ی نقلیه دیگری که از آن‌ها سبقت می‌گیرد بتواند پس از سبقت، مجدداً در جلوی آن‌ها وارد مسیر اولیه بشود.
ماده ۱۵۳
وسایل نقلیه‌ای که به صورت کاروان و دسته‌جمعی در راه‌ها عبور می‌کنند نیز مشمول ماده‌ی فوق می‌باشند. فواصل آن‌ها باید به قدری باشد که وسیله‌ی نقلیه سبقت‌گیرنده بتواند پس از سبقت برای ورود به مسیر اولیه به آسانی داخل این فواصل گردد.
ماده ۱۵۴
سوار کردن بیش از سه نفر (با راننده) در قسمت جلوی وسیله‌ی نقلیه و همچنین گذاشتن بار یا اشیا دیگر در جلو یا عقب آن اعم از داخل یا خارج که مانع دید راننده گردد ممنوع است.
ماده ۱۵۵
رانندگان وسایل نقلیه سنگین در موقع عبور از جاده‌های تنگ یا عقب راندن باید یک نفر کمک راننده برای احتراز از هر گونه خطری همراه داشته باشند.
ماده ۱۵۶
حرکت با دنده‌ی خلاص در سرازیری‌ها ممنوع است.
ماده ۱۵۷
وسایل نقلیه نباید از روی لوله‌های آب آتش‌نشانی که جهت اطفای حریق در خیابان قرار گرفته عبور نمایند، مگر با اجازه‌ی متصدیان آتش نشانی.
ماده ۱۵۸
۱- رانندگان تاکسی‌ها مطلقاً حق سوار کردن مسافر را با داشتن مسافر قبلی ندارند.
۲- رانندگان تاکسی‌ها موظفند پس از سوار شدن مسافر و مقارن شروع به حرکت تاکسی‌متر را به کار اندازند. در صورت فقدان یا خرابی تاکسی‌متر حق کار کردن ندارند مگر در نقاطی که شهربانی نصب تاکسی‌متر را ضروری اعلام نکرده باشد.
۳- رانندگان سایر وسایل نقلیه عمومی که دربست کرایه داده می‌شوند نباید بدون رضایت کرایه‌کننده شخص دیگری را سوار کنند.
۴- امتناع از بردن مسافر برای وسایل نقلیه عمومی که در شهر و حومه کار می‌کنند همچنین نرساندن مسافر به مقصد ممنوع است.
۵- رانندگان وسایل نقلیه عمومی و کمک رانندگان آن‌ها نباید با مسافران با خشونت و بی‌احترامی رفتار نمایند.
ماده ۱۵۹
رانندگان حق ندارند ضمن رانندگی با کسی صحبت یا استعمال دخانیات نمایند یا خوراکی یا آشامیدنی میل کنند و باید کاملاً به جلو توجه داشته باشند.
تبصره: استفاده‌ی راننده در حین رانندگی از هر گونه وسایل و تجهیزات و یا اشتغال اعضای موثر وی که باعث انحراف ذهنی و توجه در حین رانندگی گردد ممنوع است.
ماده ۱۶۰
رانندگی برای کسی که نوشابه‌ی الکلی صرف کرده تا رفع کامل آثار آن ممنوع است.
تبصره: در موردی که مأمورین راهنمایی و رانندگی نسبت به وجود حالت مستی راننده‌ای ظنین شوند وسیله‌ی نقلیه را متوقف ساخته و بلافاصله میزان الکل خون راننده را به وسیله دستگاه الکل‌سنج از راه تنفس (الکل تست) تعیین می‌نمایند. هر گاه میزان الکل بیشتر از پنجاه سانتی‌گرم در لیتر خون باشد از ادامه‌ی رانندگی او تا اعاده‌ی حالت عادی و رسیدن میزان الکل خون به کمتر از پنجاه سانتی‌گرم در لیتر خون جلوگیری خواهند کرد.
ماده ۱۶۱
سوار کردن اشخاص آلوده به کثافت در وسایل نقلیه عمومی مسافربری مجاز نیست.
ماده ۱۶۲
هر راننده موظف است حین رانندگی گواهینامهی رانندگی خویش را همراه داشته باشد و در صورت تقاضای مأموران انتظامی آن را ارائه و تسلیم نماید. مأمور، موظف است پس از ملاحظه گواهینامه آن را مسترد دارد مگر در مواردی که به موجب قانون یا آیین‌نامه اخذ گواهینامه به منظور درج تخلف در آن‌ها ضرورت داشته باشد. در این صورت در قبال دادن رسید اخذ می‌گردد.
ماده ۱۶۳
نصب بوق‌های شیپوری: سوت بلبلی و به طور کلی هر نوع وسیله‌ی اخبار صوتی با صدای ناهنجار و غیرعادی و همچنین زدن بوق ممتد یا غیرضروری یا مکرر و یا در محل‌هایی که این عمل به وسیله علامتی منع شده ممنوع است.
ماده ۱۶۴
وسایل نقلیه‌ی امدادی در مواقعی که جهت انجام مأموریت فوری در حرکتند، در صورت به کاربردن چراغ گردان مخصوص اعلام خطر یا آژیر تا حدودی که موجب بروز تصادف نشود مجاز به انجام اعمال زیر می‌باشند:
۱- توقف در محل ممنوعه
۲- تجاوز از سرعت مجاز
۳- سبقت از سمت راست وسیله‌ی نقلیه‌ی دیگر
۴- عبور از طرف چپ راه
۵- دور زدن در نقاط ممنوعه
۶- گذشتن از چراغ قرمز یا عدم رعایت علایم دیگر ایست مشروط به این که از سرعت وسیله‌ی نقلیه در این گونه محل‌ها تا حداقل امکان کاسته شود.
ماده ۱۶۵
وسایل نقلیه‌ی امدادی که مجاز به داشتن سوت خطر یا زنگ مخصوص می‌باشند فقط در مواقعی که برای انجام مأموریت‌های مهم و فوری در حرکتند باید از آن‌ها استفاده نمایند.
ماده ۱۶۶
اتومبیل‌های مدارس فقط در مواقع سوار و پیاده کردن شاگردان حق استفاده از علایم بصری مذکور در ماده ۵۲ را دارند.
ماده ۱۶۷
در موقع برف و یخبندان و به طور کلی در صورت اعلام مقامات و مأموران انتظامی رانندگی با وسیله‌ی نقلیه‌ای که چرخ‌های آن با زنجیر مجهز نباشد ممنوع است.
ماده ۱۶۸
راندن وسیله‌ی نقلیه‌ای که بیش از ظرفیت مندرج در کارت شماره‌گذاری بار یا مسافر گرفته ممنوع است.
ماده ۱۶۹
عبور وسایل نقلیه در پیاده‌رو یا از وسط دستجات ارتش یا مأموران انتظامی یا دانش‌آموزان یا تشییع‌کنندگان جنازه‌ها یا سایر دستجات تشریفاتی و همچنین بوق زدن در این قبیل موارد مجاز نیست.
ماده ۱۷۰
رانندگان بارکش‌های موتوری بزرگ باید یک نفر شاگرد راننده همراه داشته باشند و سوار کردن مسافر به استثنای یک نفر پهلوی راننده مجاز نیست.
ماده ۱۷۱
سوار شدن و سوار کردن اشخاص روی گلگیر یا رکاب یا محل دیگری در قسمت خارجی وسایل نقلیه ممنوع است.
ماده ۱۷۲
درهای هر وسیله‌ی نقلیه در حال حرکت باید کاملاً بسته باشد و باز کردن آن‌ها قبل از توقف کامل مجاز نیست.
ماده ۱۷۳
رانندگان وسایل نقلیه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌های تنگ یا پرجمعیت و یا در مواقعی که بیشتر از ۵۰ متر مقابل آن‌ها مرئی نیست مکلفند آهسته حرکت کنند و در صورت احتمال وقوع حادثه یا اخلال نظم و مزاحمت بر حسب مورد حرکت وسیله‌ی نقلیه را کند یا آن را متوقف سازند.
ماده ۱۷۴
عبور وسایل نقلیه‌ی سنگین که حداکثر سرعت آن‌ها از پانزده کیلومتر در ساعت تجاوز نمی‌کند مانند تراکتورهای زنجیری و غلطک‌های جاده‌کوبی و غیره باید قبل از رسیدن آن‌ها به اولین پست راه‌آهن یا ایستگاه خبر داده شود تا تدارک احتیاطی لازم جهت عبور بی‌خطر آن‌ها از تقاطع راه‌آهن فراهم گردد.
ماده ۱۷۵
رانندگان این قبیل وسایل نقلیه موظفند هنگامی که عبور آن‌ها از تقاطع راه‌آهن مجاز است قبل از رسیدن به آن توقف کامل کنند و پس از مشاهده‌ی طرفین و اطمینان از عدم خطر احتمالی از آن جا بگذرند. در مواقعی که نزدیک شدن قطار به وسیله علایم با صدای لکوموتیو اعلام می‌شود تا عبور قطار از تقاطع نباید عبور نماید.
ماده ۱۷۶
هر گاه مأمور راهنما در محل تقاطع راه‌آهن حضور داشته باشد عبور از تقاطع باید با فرمان او انجام گیرد.
ماده ۱۷۷
هیچ کس حق ندارد وسیله‌ی نقلیه‌ای را که متعلق به او نیست یا راننده آن نمی‌باشد بدون اجازه کسی که آن را در اختیار دارد از محل خود حرکت دهد یا با آن رانندگی کند مگر مأموران انتظامی آن هم در حدود مقررات و وظایف قانونی.
ماده ۱۷۸
هیچ کس نمی‌تواند به شخص فاقد گواهینامهی رانندگی لازم، اجازه‌ی رانندگی با وسیله‌ی خود را بدهد.
ماده ۱۷۹
هیچ کس حق ندارد هیچ نوع وسیله‌ی نقلیه‌ای را که طبق نظر کارشناس شهربانی یا ژاندارمری دارای عیب و نقص فنی بوده یا فاقد وسایل ایمنی کامل مقرر در این آیین‌نامه باشد در راه‌ها براند.
ماده ۱۸۰
مأموران مسئول راه مکلفند از عبور و مرور در بعضی راه‌ها که به واسطه‌ی خرابی یا علل دیگر خطرناک می‌باشند تا تعمیر و رفع علل خطر جلوگیری به عمل آورند یا از حرکت برخی از وسایل نقلیه یا غیرمجهز به وسایل لازم ممانعت به عمل آورند.
ماده ۱۸۱
حمل مسافر با وسیله‌ی نقلیه‌ای که دارای پلاک شخصی است جز در موارد اضطراری و همچنین سوار کردن اشخاص روی بار بارکش‌های موتوری یا در محل مخصوص بار آن‌ها ممنوع است مگر با اجازه‌ی شهربانی.
ماده ۱۸۲
حمل جنازه باید با وسیله‌ی نقلیه مخصوص انجام گیرد مگر در مواردی که شهربانی اجازه‌ی حمل آن را با سایر وسایل نقلیه داده باشد.
ماده ۱۸۳
هیچ کس حق ندارد در حالی که سوار دوچرخه یا کفش‌های چرخدار یا سه‌چرخه‌های بدون رکاب یا اتومبیل‌های اسباب‌بازی است به وسایل نقلیه‌ی در حال حرکت تکیه نماید و آن‌ها را وسیله‌ی حرکت خود یا حرکت وسیله‌ای که بر آن سوار است قرار دهد. تکیه نمودن و آویزان شدن اشخاص نیز به وسایل نقلیه ممنوع است.
ماده ۱۸۴
ریختن شیشه، بطری، میخ، سیم، حلبی، مایعات لزج و به طور کلی هر چیزی که باعث سد راه و ایجاد خطر و انحراف وسایل نقلیه از مسیر حرکت باشد بر روی راه‌ها ممنوع است.
ماده ۱۸۵
نصب هر نوع علایم (جز علامت کانون جهانگردی و آن چه در این آیین‌نامه پیش‌بینی شده) و پلاک‌های متفرقه و پرچم و همچنین الصاق هر نوع آگهی و نوشته و عکس و نوشتن عبارات و ترسیم نقوش روی شیشه یا بدنه، داخل یا خارج وسایل نقلیه بدون اجازه شهربانی ممنوع است.
ماده ۱۸۶
حرکت وسایل نقلیه‌ی چرخ فلزی در معابر شهری مجاز نیست.
ماده ۱۸۷
اعمال ذیل در خیابان‌ها و معابر شهری ممنوع است مگر با اجازه‌ی شهربانی:
۱- بستن یا خوراک دادن دام‌ها و پرندگان یا رها کردن آن‌ها بدون نگهبان.
۲- مسابقه با اسب یا سایر حیوانات و وسایل نقلیه
۳- ورزش و مسابقه‌های ورزشی
ماده ۱۸۸
هر کس که مسئول حرکت دادن و هدایت حیوانات است باید علایم راهنمایی و رانندگی و آن قسمت از مقررات این آیین‌نامه را که به وی مربوط می‌شود، در راه‌های عمومی رعایت نماید.
ماده ۱۸۹
اشخاصی که به هر عنوان روی راه‌های عمومی کار می‌کنند موظفند قبل از شروع به کار، علایم ایمنی عبور و مرور را در محل و به لباس‌های کارگران و وسایل نقلیه خود نصب نمایند. در غیر این صورت مأمورین انتظامی موظفند از کار آنان جلوگیری به عمل آورند.
ماده ۱۹۰
جز مأموران انتظامی هیچ کس حق ندارد برای هدایت یا حفاظت وسایل نقلیه در سواره‌روی خیابان بایستد یا قدم بزند.
ماده ۱۹۱
عابرین پیاده موظفند که:
۱- در محل‌هایی که پیاده‌رو وجود دارد از داخل سواره‌رو عبور نکنند.
۲- در محل‌هایی که پیاده‌رو وجود ندارد یا در صورت وجود به جهاتی قابل استفاده نباشد هنگام حرکت از سواره رو از منتهاالیه سمت چپ خود به طوری که حرکت وسایل نقلیه‌ی مقابل در خلاف جهت ایشان انجام گیرد عبور کنند.
۳- برای گذشتن از عرض راه حتماً از گذرگاه‌های پیاده عبور کنند.
۴- هنگام عبور از گذرگاه‌های پیاده، مراقب حرکت وسایل نقلیه باشند و ناگهان از پیاده رو به سواره‌رو داخل نشوند.
ماده ۱۹۲
توقف در سواره‌روی خیابان برای سوار شدن وسیله‌ی نقلیه و همچنین صحبت کردن یا خرید و فروش با راننده یا سرنشینان وسایل نقلیه در سواره‌رو ممنوع است.
فصل یازدهم – مجازات‌ها
ماده ۱۹۳
متخلفین از مواد ۲ (جز در مورد شماره‌های موضوع قانون مجازات استفاده‌کنندگان از پلاک‌های تقلبی مصوب ۱۳۴۵) و ۳ و ۷ تا ۹ و ۱۲ تا ۱۵ و ۱۶ (جز درموردی که مشمول ماده ۴ قانون مجازات استفاده‌کنندگان از پلاک‌های تقلبی مصوب ۱۳۴۵می‌باشد) و ۲۰ و ۲۱ (جز در مواردی که مشمول قانون تشدید مجازات رانندگان مصوب ۱۳۲۸ است) و ۲۸ و ۲۹ و (ماده ۳۱ (اصلاحی ۱۳۵۱/۱/۲۷) در صورت رانندگی) و ۳۷ تا ۴۰ و ۴۲ و ۴۵ تا ۵۲ و ۵۴ تا ۸۵ و ۸۷ و ۸۹ و ۹۲ تا ۱۷۷ و ۱۷۸ (در مورد وسایل نقلیه غیرموتوری) و ۱۷۹ و ۱۸۱ تا ۱۹۲ به پرداخت غرامت از ۲۰۰ ریال تا ۵۰۰۰ ریال یا حبس تکدیری از دو روز تا ده روز و یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد مگر در مواردی که تخلف آنان به موجب مقررات مخصوص مستوجب مجازات خاصی باشد که در آن صورت باید طبق همان مقررات رفتار شود.
تبصره: دادگاه مکلف است پس از صدور حکم محکومیت رانندگانی که به علت ارتکاب تخلفات مستی حین رانندگی، انحراف به چپ، سرعت غیرمجاز، سبقت غیرمجاز، عبور از چراغ قرمز، عبور از منطقه‌ی ممنوعه، عدم رعایت حق تقدم، امتناع تاکسی‌ها از سوار کردن مسافر، سوار کردن مسافر با وجود مسافر قبلی، نرساندن مسافر به مقصد، عدم استفاده از تاکسی‌متر با داشتن مسافر و هر نوع تخلف دیگر منجر به تصادف محکوم شده‌اند مراتب محکومیت و نوع تخلف را در گواهینامه آنان درج نمایند تا نسبت به ایشان برابر تبصره ۳ ذیل ماده یک قانون راجع به اعطای اختیار به افسران شهربانی کل برای وصول جرایم رانندگی مصوب ۱۳۳۹ عمل گردد.
مواد ۱۹۴ و ۱۹۵ و ۱۹۶ ملغی شده است.