ویکینبشته:درونمایه ویکینبشته: تفاوت میان نسخهها
صفحهای جدید با '{{سرصفحه پروژه | عنوان = متون مشمول ویکینبشته | قسمت = | قبلی = | بعدی = | میانبر = [...' ایجاد کرد |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
*[[ویکینبشته:سیاست حق تکثیر|سیاست حق تکثیر]] |
*[[ویکینبشته:سیاست حق تکثیر|سیاست حق تکثیر]] |
||
*[[ویکینبشته:سیاست حذف|سیاست حذف]] |
*[[ویکینبشته:سیاست حذف|سیاست حذف]] |
||
[[ar:ويكي مصدر:على ماذا تحتوي ويكي مصدر؟]] |
|||
[[en:Wikisource:What Wikisource includes]] |
|||
[[ja:Wikisource:収録方針]] |
|||
[[hu:Wikiforrás:Mi való a Wikiforrásba]] |
|||
[[it:Wikisource:Cosa_mettere_su_Wikisource]] |
|||
[[lt:Vikišaltiniai:Kas yra Vikišaltiniai]] |
|||
[[pt:Wikisource:O que o Wikisource inclui]] |
|||
[[ru:Викитека:Что содержит Викитека]] |
|||
[[vi:Wikisource:Những gì thuộc về Wikisource]] |
|||
[[zh:Wikisource:收錄方針]] |
نسخهٔ ۲۴ اکتبر ۲۰۰۹، ساعت ۲۲:۴۹
متون مشمول ویکینبشته |
ویکینبشته به عنوان یک کتابخانه آزاد به این منظور به وجود آمده تا آثار فکری و هنری آزاد را که در طول تاریخ و تا به امروز به وجود آمدهاند با تعهد به حفظ متن در قالب ویکی وارد سازد تا هر کس بتواند به آنها دسترسی داشته و ارزش افزودهای به آنها بیفزاید. در این صفحه آن دسته از سیاستهایی که نشان میدهند که آیا اثری با اهداف مذکور مطابقت دارد یا خیر، بیان شدهاند. |
توصیف متون مشمول ویکینبشته
معیارهای توصیفشده در این صفحه در ادامهی معیارهای حق تکثیری قرار دارند که در ویکینبشته:سیاست حق تکثیر درج شدهاند.
قواعد مختلف موجود را میتوان بنابر زمان تولید یک اثر بر آن اعمال کرد. از آن جایی که اکثریت کتابهای فارسی در ایران چاپ شده یا میشوند، لذا قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸/۱۰/۱۱ و قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب ۱۳۵۲/۱۰/۶ و آییننامههای آنها بر این آثار قابل اعمال هستند. آثار فارسی که برای اولین بار در کشورهایی غیر از ایران چاپ شدهاند، مشمول قوانین حق تکثیر همان کشورها میشوند. ویکینبشتهی فارسی، از حقوق تکثیر تمام آثار پشتیبانی میکند.
آثار پدیدآمده تا پیش از ۱۳۰۰ هجری خورشیدی
هر گونه اثر مکتوب (یا رونوشت اثر دیداری یا شنیداری) که تا پیش از اول فروردین ماه ۱۳۰۰ هجری خورشیدی (برابر با ۱۳۳۹/۷/۱۲ هجری قمری و ۱۹۲۱/۳/۲۱ میلادی) منتشر شده (یا خلقشده اما منتشر نشده) است را به شرط اثبات وجود اثر و تاریخ خلق یا نشر آن، میتوان به ویکینبشته فرستاد. از جمله منابع مؤثر برای اثبات موارد مذکور، تصاویر اسکنشده و روگرفت صفحات متن منبع هستند.
آثار پدیدآمده پس از ۱۲۹۹ هجری خورشیدی
منابع مستند
منابع مستند توسط یکی از معیارهای زیر مشخص میشوند:
- ۱. متون منبعی که توسط ارگانهای رسمی دولتی یا خصوصی تولید شدهاند.
- ۲. متون منبعی که ذاتاً معرف و ثابتکنندهی خود هستند و در جریان وقایع خلق شدهاند.
این اسناد میتوانند شامل محدودهی وسیعی از آثار، نظیر قوانین اساسی و معاهدات تا نامهنگاریها و خاطرات شخصی باشند. در این دسته میتوان موادی را که از لحاظ تاریخی در دسترس نیستند نظیر تماسهای تلفنی تاریخی، روندهای قضایی و رونوشت عملیاتهای نظامی را نیز قرار داد. منابع مستند را باید بتوان در زمان ممکن به شکل کامل و بدون هیچگونه الحاقات ویرایشی قائمبهذات به ویکینبشته افزود. منبع این گونه آثار باید حتماً ذکر شود تا به دیگران اجازهی بازجویی پیرامون صحت تکثیر مجدد در ویکینبشته را بدهد. اظهاراتی که تنها مبتنی بر نظرات شخصی باشند، مستند نیستند.
آثار تحلیلی و هنری
آثار تحلیلی آن دسته از آثار نشریافتهای هستند که اطلاعاتی را از دیگر منابع گردآوری کرده و به تحلیل آن اطلاعات میپردازند. به طور کلی هر گونه اثر غیرداستانی که دربارهی موضوعی باشد که رویدادهای اصلی آن پیش از نگارش اثر رخ دادهاند، در این دسته قرار میگیرد. این نوع آثار و همچنین هر گونه اثر هنری باید در جایی نشر یافته باشند که امکان بررسی مجدد یا کنترلهای ویرایشی در آنها وجود داشته باشد؛ آثاری که توسط پدیدآورنده (مؤلف) خلق شدهاند از این دسته مستثنی هستند.
افزودن ارزش افزوده به متون منبع
هر چند ویکینبشته جایی نیست که ویرایشگران بخواهند آثار دست اول و نو را به آن بیفزایند، اما راههایی برای انجام مشارکتهای دستاول تحت عنوان افزودن ارزش افزوده به آثار موجود در نظر گرفته شدهاند. متونی که تماماً توسط مشارکتکنندگان خلق شدهاند را نمیتوان به ویکینبشته افزود بلکه این گونه آثار را میتوان در یکی از پروژههای ویکیمدیا مانند ویکینسک فرستاد.
ترجمه
ویکینبشتهی فارسی فقط به گردآوری آثاری که به زبان فارسی هستند اقدام میکند. آثاری که به زبانهای دیگر هستند باید به زیردامنههای مربوطه یا وبگاه چندزبانهی ویکینبشته فرستاده شوند. با این حال، ویکینبشته، ترجمهی فارسی متون غیرفارسی را نیز گردآوری کرده و به ویرایشهای دوزبانه که هدف از ترجمهشان زبان فارسی باشد، اجازهی حضور میدهد.
در مورد ترجمهها، نخستین اولویت ویکینبشته وجود ترجمههای منتشر شدهی دیگری از آن اثر در ویکینبشته است که تحت مالکیت عمومی قرار گرفته باشند. با این حال، نظر به این واقعیت که متون منبع بیشماری در دیگر زبانها وجود دارند که ممکن است هیچگاه به زبان فارسی ترجمه نشوند و با توجه به این واقعیت که ترجمههای جدید یا تکمیلی میتوانند باعث پیشرفت آثار موجود به طرق مختلف بشوند، ویکینبشته به کاربران خود اجازهی ترجمهی این نوع آثار و ثبت آنها را میدهد.
برای کسب اطلاعات بیشتر پیرامون ترجمه، به ویکینبشته:ترجمه مراجعه کنید. همچنین به ویکینبشته:حق تکثیر رفته و از اطلاعات موجود دربارهی آثار ترجمهشده آگاهی پیدا کنید.
حاشیهنویسی
حاشیههای نسخههای متون انتشاریافته در اولویت قرار دارند اما این حاشیهها ممکن است به دلیل مشکلات حق تکثیر، عدم بهروز بودن یا نیاز به گسترش، قابل استفاه نباشند. این مورد در آثار قدیمی (مانند کلیله و دمنه) بسیار به چشم میآید.
حاشیهنویسی (یا تحشیه) میتواند شامل افزودن اطلاعات حساس پیرامون خودِ اثر، پانویسهایی در مورد واژهها یا عبارات مهجور یا سخت، مرجعها، بخشبندی و عنوانهای بخشها، دیباچهها، ملخصها، فهرستها، تصاویر یا غیره باشد.
در تمام موارد مذکور، حاشیههایی که توسط مشارکتکنندگان اضافه میگردند باید به شکلی نوشته شوند که تا حد ممکن از اختلال در متن منبع جلوگیری شود و در نهایت بتوان متنی «تمیز» را با استفاده از وسایل فنی یا ایجاد نسخهی موازی به دست آورد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد حاشیهها به ویکینبشته:حاشیهنویسی مراجعه کنید.
توجه داشته باشید که آن دسته از متون راهنما که برای تسهیل مطالعه در کلاس و آمادگی برای امتحانات نوشته شدهاند به ویکینسک تعلق دارند.
چندرسانهای
مواد چندرسانهای که به متون اضافه میشوند، تا حد زیادی میتوانند به افزایش کیفیت و جلوهی نمایشی اثر کمک کنند. این مواد محدود به عکسها یا شکلهایی که توسط کتاب یا دربارهی آن (خارج از محدودهی حق تکثیر) ارائه شدهاند نیست و کاربران میتوانند صدای ضبطشده، نمودار یا هر نوع مطلب چندرسانهای دیگری را مشروط به داشتن ارتباط با متن مذکور و رعایت حق تکثیر به آن اضافه کنند.
نکته: برای کسب اطلاع پیرامون موضوعات مختلف مربوط به مواد چندرسانهای به ویکینبشته:راهکارهای کاربرد تصویر مراجعه کنید.
متون ممنوعه
هر چند که الزامی بر تبعیت از رویههای سابق وجود ندارد اما مرور متونی که پیش از این از سوی جامعهی ویکینبشته مورد قبول قرار نگرفتهاند مفید به نظر میرسد. این نوع آثار تا زمانی که قوانین موجود بر سر جای خود هستند در معرض حذف (یا اضافه شدن به ویکینبشته:متون نامزد حذف) قرار خواهند داشت.
متون دستاول
آثاری که توسط کاربران ویکینبشته خلق شدهاند و یا در وسایل نشرِ قابل نقد منتشر نشدهاند، به ویکینبشته تعلق ندارند. ویکینبشته جایی نیست که یک مؤلف بخواهد با استفاده از آن اثر خود را منتشر کند و آن را در معرض دید دیگران قرار دهد. همچنین ویکینبشته وبگاهی برای کشف «استعدادهای نو» نیست.
تبلیغات
ویکینبشته هیچگونه تبلیغاتی را که مربوط به آثار منتشرنشده باشند گردآوری نمیکند. این قانون، شامل اطلاعاتی که دربارهی آثاری که تازه چاپ شدهاند یا توسط قانون حق تکثیر حمایت میشوند یا حتی آثاری که در مالکیت عمومی قرار دارند نیز میشود. تبلیغات میتواند گونههای مختلفی داشته باشد، اما شیوهی رایج آن، نوشتن جملههای تبلیغی یا پیوندهای بیرونی است.
متون ناشناس
به طور کلی در وضعیت حق تکثیر سختگیرانه نیاز به دانستن اطلاعات دقیق پیرامون نویسنده است. بسیاری از متون منبع دارای مؤلفان قابل تشخیص (مثل افراد، گروهها یا دولتها) هستند اما متنهایی هم وجود دارند که فاقد این اطلاعات هستند. متون تاریخی با مؤلف ناشناس نمونهای از این موارد هستند. برخی از این متون از اهمیت ویژهای برخوردارند. با این حال تا زمانی که نتوان ارزش تاریخی این متون را اثبات کرد و هیچ ابهامی در مورد حق تکثیر باقی نمانده باشد، نباید آنها را به ویکینبشته افزود.
متون رو به تکامل
مأموریت ویکینبشته گردآوری و نگهداری از آثار در شکل چاپشدهی نهایی آنها است. به همین دلیل آن دسته از آثاری که مطالبشان به دلایلی چون بهروز نگاه داشتن، گسترش مطالب منتشرشده یا فراگیرتر کردن آنها در معرض تغییر و تحول در طول زمان قرار دارند در گسترهی کاری ویکینبشته جایی نخواهند داشت.
چند نمونه:
- ۱. متون بیانتها که مؤلفانشان به مشارکتهای دیگران برای گسترش و پایان دادن آنها تکیه کردهاند.
- ۲. گردآوریهایی که در آنها منابع بسیار زیادی از یک نوع وجود دارند و یا نیاز است که در طول زمان اطلاعات پیداشدهی جدید به آنها اضافه شود.
- ۳. فهرستها (به بخش زیر مراجعه کنید.)
مواد منبع
ویکینبشته اقدام به گردآوری مواد منبع نمیکند مگر آن که این مواد تحت یک متن منبع کامل دیگر چاپ شده باشند. این گونه اطلاعاتی که پیش از این چاپ نشدهاند غالباً توسط کاربران گردآوری شدهاند و اهداف ویکینبشته را دنبال نمیکنند.
برخی از مثالهای این دسته عبارتند از:
- ۱. فهرستها؛
- ۲. ثوابت ریاضی (مانند ارقام عدد پی π)
- ۳. جدول دادهها یا نتایج؛
- ۴. مواد رمزیشده؛
- ۵. کدهای منبع.