مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۶/جلسهٔ ۲۳
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل متن قوانین – تصویبنامه‌ها – صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی – مذاکرات مجلس سنا
اخبار رسمی – فرامین – انتصابات – آیین‌نامه‌ها – بخشنامه‌ها - آگهی‌های رسمی و قانونی سوالات
سال ششم – شماره ۱۵۳۰
مدیر سیدمحمد هاشمی
۵شنبه ۴ خرداد ماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۲۳
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۲۳
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یک‌شنبه بیست و چهارم اردیبهشت ماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
- ۱- تصویب صورت مجلس ۱۹ اردیبهشت
- ۲- قبل از دستور از دستور - آقایان: دکتر شایگان - دهقان - گودرزی - حاذقی
- ۳- قرائت اسامی اعضای کمیسیون منتخبه از شعب جهت رسیدگی به اختلاف نظر مجلسین و تصویب دو فوریت طرح پیشنهادی در این خصوص
- ۴- مذاکره در طرح قانون راجع به الغای تصمیمات هیات تصفیه در باب تقسیمات کشور
- ۵- تعیین موقع و دستور جلسه آینده - ختم جلسه
مجلس دوساعت و ربع قبل از ظهر به ریاست آقای جواد گنجه (نایب رئیس) تشکیل گردید.
نایب رئیس ـ اسامی غایبین قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد)
غایبین با اجازه ـ آقایان: منصف، دکتر صبا، احمد حمیدیه، ثقه الاسلامی، کوراوغلی،
غایبین بی اجازه ـ آقایان: فرهودی، مرتضی حکمت، قهرمان، سنندجی، اقبال، دکتر سید امامی، معدل، سودآور،
دیرآمده با اجازه ـ آقای دولتشاهی دوساعت.
دیر آمدگان بی اجازه ـ آقایان: دکتر مصباح‌زاده، زنگنه، اورنگ، خسرو قشقائی، حسن اکبر، دکتر هدایتی، شهاب خسروانی، دکتر کیان، پناهی، افشار، صادقی، سلطانی، ناصر ذوالفقاری، دکتر راجی هریک ۳۰دقیقه. آقایان: دکتر مصدق، دکتر بقائی، سید علی بهبهانی، جمال امامی، آزاد، در موقع رای حاضر و سی دقیقه آخر جلسه نبودند،
- تصویب صورت مجلس ۱۹ اردیبهشت[ویرایش]
۱- تصویب صورت مجلس ۱۹ اردیبهشت
نایب رئیس ـ نسبت به صورت جلسه سه شنبه ۱۹ اردیبهشت اعتراضی هست؟
کشاورز صدر ـ آقا صورت مجلس را چرا نمی‌دهند؟
نایب رئیس ـ صورت مجلس ۱۹ اردیبهشت توزیع شده مربوط به جلسه اسبق است بایستی رای گرفت آقای ناظر‌زاده بفرمایید،
ناظرزداه کرمانی ـ در جلسه سه شنبه گذشته بنده راجع به ماده چهار قانون فروش خالصجات توضیحی دادم که اگر خریدار کشاورز از عهده آبادی ملک برنیاید با رضایت خودش می‌تواند که آن ملک را بخریداری مشابه خودش بفروشد و حتی آقای مخبر کمیسیون و همچنین آقای وزیر دارایی هم یک توضیحی راجع به این موضوع دادند (مکرم ـ صحیح است) ولی این بیانات بنده که بعد از بیانات جناب آقای قاسم فولادوند بود عینا در ذیل بیانات ایشان چاپ شده بدون اینکه اسمی از گوینده برده شده باشد البته مهم نیست ولی چون ممکن است در آینده یک بیانات مهمتری گوینده‌اش همین طور اشتباه بشود خواستم استدعا کنم که مقام ریاست تحقیق بفرمایید که این اشتباه از تند نویسی بوده یا از مطیعه و در صورت دیگر تکرار نشود.
نایب رئیس ـ این اشتباه از چاپخانه بوده و اصلاح می‌شود. آقای آزاد.
آزاد ـ بنده راجع به آقای شاهرخ رئیس تبلیغات گفتم سه هزار تومان ایشان انعام گرفته‌اند و در هرصورت جلسه سه هزار لیره نوشته شده خواهش می‌کنم اصلاح شود.
آشتیانی‌زاده ـ همینقدر هم هست.
نایب رئیس ـ اصلاح می‌شود دیگر اعتراضی به صورت مجلس نیست؟ (گفته شد خیر)تصویب شد.
حاذقی ـ بنده تذکر نظامنامه‌ای دارم
نایب رئیس ـ طبق چه ماده‌ای؟
حاذقی ـ ماده ۷۲ ـ ۷۳ ـ ۷۳ـ ۷۵ و بنده ماده ۷۲ را برای آقایان می‌خوانم.
ماده ۷۲ ـ نمایندگان باید در روزی که قبلا برای تشکیل جلسه معین شده منتها تا ۱۵ دقیقه بعد ازساعت معین در تالار جلسه حاضر شوند در صورتی که در آخر پانزده دقیقه اکثریت برای شروع مذاکره حاصل نشود رئیس مجلس راتعطیل می‌کند و غایبین بی اجازه معادل حقوق تمام روز جریمه می‌شوند و اسامی آنان در جلسه علنی بعد جداگانه اعلام می‌شود و در صورتی که عده کافی برای شروع مذاکره حاصل شده باشد غایبین در مقابل هر ۱۵ دقیقه معادل یک عشر حقوق روزانه جریمه می‌شوند اگر اشخاصی در موقع رای غایب شوند معادل نصف حقوق روزانه جریمه می‌شوند و نام آنان در جلسه بعد اعلام می‌شود. اسامی همه آنها که بترتیب فوق جریمه شده‌اند برای نشر بجراید یومیه داده خواهد شد. و مطابق ماده ۷۵ اجرای آیین‌نامه وحفظ نظام بعهده رئیس مجلس است و چون چندین جلسه‌است که ماده ۷۲ مفادش اجرا نمی‌شود خواستم نظر مقام ریاست را جلب بکنم به این که در جلسه پیش هم قید شده و تصریح شد که ساعت تشکیل جلسه ساعت ۹ صبح خواهد بود (یکنفر از نمایندگان ـ ساعت هشت ونیم) ساعت هشت ونیم اعلام می‌شود و ساعت ۹ رسمیت پیدا می‌کند والان ساعت ۲و ربع بعدازظهر است یعنی سه ربع ساعت از وقت معهود گذشته‌است که جلسه رسمیت پیدا کرده و چون مطابق نظامنامه جلسه باید در موقع خودش رسمیت پیدا بکند از مقام ریاست تمنی می‌کنم که ساعتش را تعیین بفرمایند و درهمان ساعت هیئت رئیسه در مکانشان حضور پیدا بکنند که اگر از آقایان نمایندگان غفلتی شد مقام ریاست طبق ماده نظامنامه عمل بکنند تا تشکیل جلسات منظم صورت بگیرد. و کارهایی که ما در دستور داریم بتوانیم در همان حداقل مدت ۳ ساعت لااقل پیشرفت کنیم (صحیح است)
نایب رئیس ـ آقای نورالدین امامی.
نورالدین امامی ـ آنچه که بنده می‌خواستم عرض کنم آقای حاذقی فرمودند.
نایب رئیس ـ آقای فقیه‌زاده
فقیه‌زاده ـ بنده هم همین قسمتی را که آقای حاذقی به عرض رساندند خواستم به عرض برسانم چون آقای حاذقی فرمودند که ساعت ۹ و ربع جلسه باید تشکیل شده باشد در صورتیکه زنگ را ساعت ۹ ونیم زدند وبایستی که ساعت ۹ زده شده باشد. (صحیح است).
- نطق قبل از دستور - آقایان:دکتر شایگان ـ دهقان ـ گودرزی، حاذقی[ویرایش]
۲- نطق قبل از دستور - آقایان: دکتر شایگان ـ دهقان ـ گودرزی حاذقی
نایب رئیس ـ اگر آقایان موافقت بفرمایند نطقهای قبل از دستور شروع می‌شود آقای دکتر شایگان بفرمایید.
دکتر شایگان ـ بنده عرایض خیلی مختصری دارم یکی از کارهای مشکل مملکتی این قضیه مستخدمین دولت است در قسمتی که همه وقت از عده زیاد مستخدمین دولت شکایت می‌شود وغالب اوقات وجود آنها را غیر ضروری می‌دانند و درهمان حین گفته می‌شود که اگر مستخدم دولتی هست و زائد هست اینها را بفرستید بوزارت فرهنگ برای اینکه در آنجا بکار تعلیمات اجباری بپردازند این بیان میرساند که اگر مستخدم دولتی هست که وجودش منشاء آثاری هست و مفید هست اشخاصی هستند که بعنوان معلم انجام وظیفه می‌کنند، برای اصلاحات مملکتی اقدامات متعددی می‌شود کرد که بعضی از این اقدامات جنبه فوری و آنی دارد و بعضی دیگر هست که جنبه اساسی و نتیجه‌اش هم دیرتر عاید مملکت می‌شود آن اقدام اساسی که ممکن است این مملکت را نجات بدهد این اقدام اساسی بایستی توسط معلمین انجام بگیرد یعنی معلمین بایستی نسلهای آینده را تربیت کنند وتعلیم کنند وبآنها تمام آنچه را که ایده‌های ملی است تلقین کنند واز آنها بخواهند که مملکت را به صورت دیگری و بهتری که همه ماها خواهانش هستیم در بیاورند برای اینکه معلمین تشویق شوند هم معلمین که الان مشغول هستند و در حال حاضر بکار می‌پردازند و هم اشخاص دیگری بعلت اینکه الان محرومترین طبقات مستخدمین دولت معلمین هستند و توجهی بکار معلمین نمی‌شود و رغبتی نشان نمی‌دهند که اینها راغب بشوند که به این خدمت مقدس بپردازند وظیفه منطقی همه نمایندگان مجلس این است که بهر نحو ممکن است این آقایان معلمین را تشویق بکنند که البته گاهی از این قبیل اقدامات هم شده‌است از قبیل همان دفعه‌ای که قرار شد اراضی تقسیم بشود وغیر ذلک یک مقدار از این اقدامات بایستی متوجه احترام و تجلیل آقایان بشود یکی از اقدامات که موثر است در زندگی این افراد این است حقوق کافی به آنها داده شود الان معلمین حقوقی که می‌گیرند کافی نیست البته بودجه مملکتی شاید اجازه نمی‌دهد یعنی این بودجه به این ترتیبی که ما درستش کردیم اگر بهر علتی یکسال یا دوسال به مستخدمین دولت اضافات و ترفیعاتشان را ندهید بی نهایت بی انصافی و ظلم است که این مقدار مختصری هم که به معلمین می‌دهید همین راهم بعنوان نداشتن بودجه و غیر ذلک چند سال توقیف کنند (صحیح است) الان سه سال است که پولی که بحمد لله برای خیلی کارهای دیگر بحد فراوانی هست این چهار شاهی که بایستی به معلم بدهند نیست این آقایان شکایتشان بلند شده چون من افتخار دارم که معلم هستم و بعون لله تمام مدارج معلمی را طی کردم یعنی از معلمی ابتدایی شروع کردم و به این جا رسیده‌ام تا معلمی عالی و الان هم معلم هستم وافتخار می‌کنم. اینها به من رجوع کردند و یک تقاضایی کردند که بنده این تقاضا را می‌دهم بحضور رئیس محترم مجلس که راجع به ترفیعات و اضافات این آقایان هر اقدامی که ممکن است بفرمایند (سالار بهزادی ـ بنده قبلا سؤال کرده‌ام و دولت هنوز جواب نداده) عرض دوم بنده این است که خیلی میل داشتم وسعت وقتی باشد که بتوانم آمال و آرزو و کمال مطلوب جبهه ملی را در باب آزادی و چرا ما اینهمه سنگ آزادی را بسینه می‌زنیم این را بنده اینجا تشریح کنم. گاه مطالبی هست که از شدت وضوح مشکل می‌شود ایرادش و بعد مطلب هم بر سر زبانها می‌افتد و بقوف معروف مبتذل می‌شود یعنی آزادی گفته می‌شود و مفهومش معین نیست البته بنده این وقت را فعلا اینجا ندارم که در این باب بسط کلام بدهم ولی اینقدر هست که نظر بنده و نظر جبهه ملی این استکه مملکت ما وقتی می‌تواند ادامه حیات بدهد که همه مردم این مملکت بخواهند این مملکت ادامه حیات بدهد همه مردم این مملکت علاقمند باستقلال این مملکت باشند (نمایندگان ـ هستند) بلی هستد و اگر ما بخواهیم که این مملکت بماندهیچ قدرتی در دنیا نیست که بتواند این ودیعه الهی را از دست ما بگیرد (صحیح است) ولی شرطش این است که مردم حس کنند حس کنند بحرف نیست. بحرف ابدا نیست بایستی مردم حس کنند که مملکت مال آنها است (صحیح است) بایستی حس کنند که اگر خدای نخواسته باستقلال این مملکت لطمه‌ای وارد آمد جان و مال و حیثیت و آزادی آنها در خطر است. این حس را باید بکنند برای اینکه این حس را بکنند ما بایستی خیلی شائق باشیم که همه مردم در امور مملکتی اظهار نظر بکنند ولو اینکه بیجا بگویند، همه سیاستمدار درجه اول نیستند سیاستمدار درجه اول آقایان هستید که آمده‌اید این جا آنها نیستند ولی همین که تعلق خاطر نشان بدهد و اظهار نظر در امور مملکت بکند اورا گرم نگهمی‌دارد و حس می‌کند که عضو یک جامعه ایست حس می‌کند که حیات او بستگی دارد بحیات این ملت واگر چنین ملتی وجود داشته باشد که الحمد الله ملت ایران از این باب نشان داده‌است که وجود دارد هیچ قدرتی نمی‌تواند استقلال ایران را از بین ببرد (صحیح است) آن قدرتهای ظاهری برای امور ظاهری است و لی قدرت واقعی و باطنی در خود ملت است، در فرد فرد افراد ملت است (صحیح است) بنده نه از گذشته صحبت می‌کنم یعنی از سیاست گذشته ونه از سیاست آینده، گذشته‌ها گذشته‌اند سیاست آینده را هم کسی نمی‌داند ولی سیاست فعلی بین المللی سیاسی است که اگر هزار نفر باشند و یک خاکی داشته باشند سلطانی داشته باشند محکومتی داشته باشند اگر هزار نفر باشند و این هزار نفر تعلق داشته باشند که استقلالشان را حفظ کنند محیط بین المللی طوری است که اجازه نمی‌دهد این هزار نفر از بین برود چه رسد بیک ملت چند هزار سالهای که مشق حکومت و تمدن و ادب و اخلاق بدنیا داده‌است اگر یک چنین ملتی وجود داشته باشد (که در این مملکت وجود دارد بحمد الله) و افرادش هم علاقمند باشند که بماند هیچ قدرتی نمی‌تواند اورا از بین ببرد (صحیح است) این را مقدمه عرض کردم برای این مسئله برای اینکه حس کند آنمردی که در کوچه می‌گردد که او متعلق بایران است و علاقه دارد باید یک کاری کرد و واردش کرد که آقا بیا دخالت کن در کار مملکت ولوحرف باطل بزند چون نمی‌داند ولو اینکه دیدیم ۹۹ در صدر حرف باطل هم نمی‌زند حرف حق از دهن مردم بیرون میاید. ان جریانات خلاف آن جریاناتی که بر علیه ممکلت تمام می‌شود آن مال مردم نیست آن مال دسته ایست که بر علیه مملکت تلقین می‌کنند برای اینکار است که در حکومت ملی وحکومت مشروطه بزرگترین قدرتی که وجود دارد قدرت جراید است روزنامه نگار بسیار محترم است همه بایستی ممنون روزنامه نگاران باشیم اینها هرچه بنویسند اگر از سر تا پا بمن فحش بدهند مساعی اعمال مرا بروند پیدا کنند بروند پیدا کنند هیچ فرق نمی‌کند هیچ عیب ندارد ما باید به آنها احترام بگذاریم همیشه این احترام را در نظ داشته باشیم برای خاطر اینکه آزادی جراید را از میان ببرند غالبا می‌گویند اهانت کرده‌است. فحش داده‌است. آقا هیچ عیب ندارد اگر هم فحش بدهند شنونده باید عاقل باشد شنونده می‌فهمد که اگرگفتند فلان شخص آزاد مرد این دیکتاتور خودخواه است مردم می‌شنوند باور نمی‌کنند ولی اگر هم فلان دیکتاتور را دیکتاتور گفتند می‌گویند خوب مادرست فهمیده بودیم این همانست بنابراین از آزادی جراید هیچ ملتی ضرر ندید اگر آقایان اذهان دارند که البته اذهان دارند به این موضوع بارها در خارج که من دیدم همه نمایندگان ملت، همه نمایندگان مجلس از چپ وراست در این باره صحبت کرده‌اند بنده می‌گویم آقا چطور در یک مملکت مشروطه‌ای یک استاندار روزنامه نویس رامیاورد در محضر عام باو سیلی می‌زند، فحش می‌دهد یادش بدوره شاه وزوزه میاید این چه حرکت عنیفی است که یک استاندار نسبت بیک روزنامه نویس می‌کند و برای اینکه بحرف نگذرد سؤالی کرده‌ام از دولت راجع بهمین شخص مرتضی مهدوی مدیر روزنامه آیینه روز ایشان این شخص محترم را آورده‌اند بنده نمی‌دانم که چی نوشته ممکن است بسیار چیز مهمی نوشته باشد ممکن است بسیار چیز بدی نوشته باشد ولی مملکت قانون دارد (صحیح است) باید آورد اورا ومحکومش کر و آن مجازات را هم درباره‌اش اعمال کرد بهیچ فردی ملت ایران اجازه نمی‌دهد بگوش یک روزنامه نویسی سیلی بزند (صحیح است) بنده دراین باب یک سوالی کردم که آقای عبدالقدیر آزاد هم اظهار مرحمت کرده‌اند و امضاء فرموده‌اند انی را می‌دهم بدولت برای اینکه برای جواب حاضر شود، هنوز رفع این اهانت و توهین نشده‌است هر دم از این باغ بری می‌رسد امروز صبح ببنده اطلاع دادند که چندان از این باب نگران نباشید اگر در کرمانشاه این اقدامات می‌شود علتش این است که در تهران هم همین اقدامات و نظائرش انجام می‌گیرد و آن هم راجع بیکی از روزنامه‌های دیگر است وبنده چون در این باب هنوز اطلاعات آن را هم به عرض آقایان میرسانم راجع بروزنامه ایست که در تهران منتشر شده که همین حرکت یا نظیر آن رانسبت به او انجام داده‌اند (اشتیانی‌زاده ـ کی انجام داده) حالا نمی‌دانم و خوب واقف نیستم اینقدر هست می‌دانم که نسبت بآن روزنامه اهانت شده اوراقش را جمع کرده‌اند نسبت بکسی که اصلا وابدا کارهای نیست آن روزنامه او را هم گرفته‌اند و توقیف کرده‌اند اما چون اطلاعات کافی ندارم و حرف بدون سند نمی‌توانم بزنم ساکت می‌شوم ضمنا تقاضا دارم در حضور محترم ریاست مجلس که بدولت تذکر بدهند که من یک سوال و یک تقاضا کرده بودم سوال بنده راجعبه آقای شاهرخ (آشتیانی‌زاده ـ سلمه الله تعالی) بنده دعا در حق غیر مسلم نمی‌کنم عرض می‌کنم در باب این شخص بنده سوالی کردم که مطالبم را باید بعد عرض کنم و جوابی هم نداده‌اند واما یک تقاضایی کردم که آن تقاضا راجع به این بود که گمان می‌کنم همه آقایان با من هم عقیده باشند که در کار مملکتی اگر اسراری هم هست برای غیر اهلش هست نمایندگان مجلس اهل این هستند که از اسرار مطلع باشند و مانمی‌توانیم بگوییم که نماینده مجلس بقول آن شخص معروف که گفت نماینده باشی بشرط اینکه در امور سیاسی دخالت نکنی اگر اجازه می‌دهید ما دخالت بکنیم در سیاست و اگر اجازه ندهید بازهم دخالت خواهیم کرد برای این است که بنده تقاضا کردم تصویب نامه هایی که دردوره فترت و درزمان آقای ساعد گذشته‌است برای اطلاع مجلس بفرستند این را تقاضا می‌کنم که بمجلس بفرستند (احسنت) پیراسته ـ در دوره قوام السطنه هم تصویب نامه گذاشته‌است آنها را هم بفرستند. نبوی ـ آنها را فرستاده‌اند.
نایب رئیس ـ آقای دهقان.
احمد دهقان ـ بنده قبل از اینکه صحبت اصلیم را بکنم در تایید فرمایشات آقای دکتر شایگان راجع بکار معلمین می‌خواستم از مقام ریاست استدعا بکنم که سؤالی که راجع بترمیم و تامین حقوق آموز گاران از آقای وزیر فرهنگ دریک ماه قبل کردم وتا کنون جواب نداده‌اند برای جواب حاضر شوند چون عمل دولت در این مورد بر خلاف قانون مصوبه مجلس شورای ملی است وبا اینکه تمام آقایان علاقه تام وتمام بتامین و بهبود وضع آموزگاران و معلمین دارند (صحیح است) در سال گذشته برای یک طبقه از آنها یعنی آموزگاران قانونی تصویب کردند این قانون را وزارت دارایی وزارت فرهنگ بمیل خودش تحریف کرده وبرخلاف نیت آقایان انحدی را که معین کرده بودند نداد وعمل دولت بطوری که عرض کردم خلاف قانون است این است که بنده سؤال کردم که دولت جواب بدهد که چرا به این ترتیب عمل کرده‌است و خواهش می‌کنم زودتر برای جواب حاضر شوند و اگر بیش از این تاخیر بکند دولت را باتفاق رفقای خودم که کمال علاقه را بتامین حقوق معلمین دارند استیضاح خواهم کرد (اشتیانی‌زاده ـ احسنت) بطوری که آقایان استحضار دارند بنده هم افتخار عضویت هیئتی را داشتم که مامور حمل جنازه اعلیحضرت فقید رضا شاه کبیر بود. در مصر و عربستان سعودی پذیرایی و تجلیل و تکریمی که از طرف دربار این دو کشور ودولت وملت مصر و عربستان سعودی نسبت بجنازه رضا شاه کبیر و هیئت اعزامی شد (حائری‌زاده – چه ربطی بمجلس دارد) مرا موظف می‌دارد که از دربار و دولت مصر و از دربار ودولت سعودی و از مردم این دو کشور و بخصوص از والا حضرت نایب السلطنه عربستان سعودی تشکر کنم (صحیح است) و قطع دارم در این تشکر مترجم احساسات نمایندگان معظم مجلس شورای ملی و ملت ایران هستم (صحیح است) حقیقه آنچه در خورشان شاهنشاه فقید و دولت و ملت ایران بود انجام دادند و بخصوص پذیرایی صمیمانه و بی تکلف و بی شائبه کشور سعودی مافوق انتظار همه بود مخصوصا در مکه معظمه و روضه منوره رسول اکرم جای همه حاضرین خالی بطوری نسبت به شاهنشاه فقید وایران و ایرانی ابراز احساسات کردند (غلامرضا فولادوند ـ و پادشاه فعلی) که وصف آن امکان ندارد (آشتیانی‌زاده ـ آفرین) رجال مصری و سعودی همه جا نیت خود را برای بسطد و توسعه مناسبات دوستانه و برادری بین کشور خود و ملت و دولت ایران ابراز می‌داشتند و این خود موجب کمال خوشوقتی برای همه ماست (آشتیانی‌زاده ـ شما هم احرام بستید آقای دهقان؟) بله جای شما خالی ضمنا نمی‌توانیم از ابراز تاسف وحتی تنفر نسبت بعمل یکی دو دولت که در کشور ما نماینده دارند و مدعی وجود روابط دوستانه با ماهستند ولی رعایت مقررات و قواعد داخلی ما و حتی رعایت اصول متعارف بین الملل ومقررات عمومی بین الملل را نمی‌نمایند خودداری نمایم (صحیح است) در حالیکه تمام کشورهای جهان باحترام رعایت احساسات ملت ایران در عزای ما شرکت کرده و با کمال حسن نیت در این جریان ابراز علاقه نموده‌اند که البته موجب کمال تشکر ما است یکی دو دولت مانند لهستان وچکوسلواکی و یکی دو کشور نظیر آن که استقلال کاریکاتوری دارند د رخاک ما برخلاف قواعد و اصول پرچم خود را در این عزا نیمه افروخته نکرده‌اند (دکتر بقائی ـ درپاریس هم سفیر کبیر ایران عروسی کرده آقا در موقع عزا) من بنام یک ایرانی به این عمل دوراز نزاکت آنها جدا و قویا اعتراض کرده از وزارت خارجه می‌پرسم اینها نماینده کشورشان در کدام دربار هستند اگر در دربار شاهنشاهی ایران نمایندگی دارند که ملزم برعایت قواعد واصول داخلی ما و از آن بالاتر ملزم برعایت قواعد و اصول بین المللی هستند باید رعایت مقررات ما را بکنند رعایت نزاکت را بکنن (صحیح است) سفراء خارجی در مقابل عمل دوراز نزاکت اینها جدا و قویا باید عمل بکنند و اعتراض بکنند همانطور که در دوره قبل هم پیشنهاد کرده بودم حالاهم عرض می‌کنم آقا ما با این سفارتخانه‌ها چکار داریم جز اینکه لانه جاسوسی وعمل تخریبی در این مملکت است چه می‌کنند (صحیح است) بخواهند نماینده ما را از این کشورها که اصلا به نماینده مادر آنجا اجازه زیست نمی‌دهند اجازه خارج شدن از سفارتخانه را نمی‌دهند چه فایده‌ای می‌بریم که در کشور آنها نماینده داشته باشیم وقتی هم که طبق اصول حقوق بین المللی باید رعایت یک نزاکت بین المللی را بکنند نمی‌کنند من خیال می‌کنم که در این قسمت مترجم احساسات تمام آقایان هستم (صحیح است) (دکتر بقائی ـ کاملا صحیح است و از سفارت ایران در پاریس یاد گرفتند که در موقع عزاداری آنجا عروسی کردند ـ سفیر کبیر ایران چه حقی داشته عروسی بکند (زنگ نایب رئیس)
مکی ـ آنهم کسی را که دربار طرد کرده
دکتر بقائی ـ آنهم کسی را که دربار طرد کرده باید گفته شود که سفیر کبیر ایران چه حقی داشته‌است این کار را بکند (زنگ نایب رئیس) سفارت شوروی از سفارت ایران یاد گرفته.
احمد دهقان ـ بهر حال امیدوارم که وزارت خارجه وظیفه خود را درین باره با کمال شجاعت و دقت انجام و اعمال نمایند و این خبری را که آقای دکتر بقائی می‌گویند صحیح نیست.
دکتر بقائی ـ چرا در اخبار رسمی بوده چرا راجع باو نمیگویید.
احمد دهقان ـ نیست آقا
دکتر بقائی ـ چرا هست. رئیس ـ آقای گودرزی
گودرزی ـ عرض بنده مربوط بقانون فروش قراء خالصه‌است آنچه بنده ملاحظه می‌کنم منظور این قانون کاملا روشن نیست یعنی معلوم نیست که می‌خواهند قراء خالصه را به اشخاص ثروتمند متمکن اعم از اینکه از رعایای خالصه باشند یااشخاص خارج بشرط سکونت در ملک مورد معامله بفروشند یا به منظور تقسیم قراء خالصه بین رعایا می‌خواهند خالصجات را بفروش برسانند بهر حال کار از این دو شق خارج نیست. اگر منظور شق اول است هیچ احتیاج به این تشریفات طول و دراز زیاد قانونی ندارد مردم زیادی پیش پیش دهان برای بلعیدن طعمه باز کرده با کمال تمکن و پولداری داوطلب خرید قسمتی از خالصه نقدا هستند ودر ملک مورد معامله هم به منظور استفاده بیشتر از سرمایه خود سکونت اعتبار می‌نمایند. اگر مقصود شق دوم و اساس مطلب این است که املاک خالصه به منظور تقسیم بین رعایای قراء خالصه به آنها فروخته شود راه انجام کار این نیست که در این قانون پیش بینی شده‌است اگر چه من از رعایای قسمتهای دیگر کشور اطلاع وسیعی ندارم که در چه حالی هستند و اوضاع مالی آنها چگونه‌است ولی در مازندران که قراءخالصه هم نسبتا زیاد است رعایا اغلب پریشان و بی بضاعت و مساعده بخور و دارای بقایای بهره مالکانه هستند و پول ندارند که داوطلب خرید املاکی که کوچکترین قطعات آن حداقل دارای ۲۴۰۰۰ ریال درآمد خالص است بشوند و بجهات زیر تحمیل شرایط سنگین و مقررات کمرشکن این قانون برای تامین منظور به آنها مقتضی نیست (صحیح است) چه: اولا ـ مقصود از در آمد استعدادی ملک روشن نیست که مجموع در آمد استعدادی ملک است با سهم مالک و البته باید سهم مالک در این مورد موضوع ثمن معامله باشد. در اینصورت نظر گرفته هشت برابر در آمد استعدادی بعنوان ثمن معامله خیلی زیاد است چه با تحمل هزینه گزاف آبیاری و کودریزی و شخمهای مکررزمین و سایر عملیات کشاورزی می‌توان استعداد ملک را بطور خارق‌العاده بالا برد و از زمین محصول فوق‌العاده بدست آورد. ایا در آمد محصول از چنین هزینه سنگینی را باید در آمد استعدادی نامید و آن را ماخذ تعیین ثمن معامله قرار داد و هشت برابر ان را که سر بجهنم می‌زند بهای مبیع مورد فروش محسوب داشت در صورتی که عایدی عادی و معمولی وهمیشگی املاک هیچوقت به این مقدار نمی‌رسد و بهای عادله املاک را هیچگاه به این میزان تعیین نمی‌کنند و خالصجات سابق دولت را که به اشخاص متمکن و ثروتمند فروخته‌اند به این قیمت نبوده بلکه خیلی نازلتر از این ماخذ و بنظر کارشناس اراضی مزروعی و به بهای عادله روز بفروش رساندند در اینمورد که می‌خواهندرعایا را از حاصل رنج خود بیشتر بهرهمند نموده و از نتیجه زحمات آنها بهتر برخوردار سازند وعده کشاورز بی بضاعت را ملی و ملاک نمایند نباید از نرخ عادله تجاوز کرده باید عملی را که نسبت به اشخاص متمکن در مورد فروش خالصه سابق انجام داده‌اند در مورد رعایای خریدار خالصه نیز معمول دارند. ثانیا طرز وصول ثمن معامله چنانکه در این قانون پیش بینی شده عملی نیست. زیرا بنابراین شد ملکی که به یکنفر رعیت می‌دهند حداقل ۲۴۰۰۰ریال در آمد خالص داشته باشد. چون برای تحصیل این اندازه درآمد خالص با در نظر گرفتن صدی پنجاه هزینه کشاورزی باید در حدود پنجاه هزار ریال عایدی غیر خالص بدست آورد و این همان ماخذ ثمن معامله‌است که هشت برابر آن یعنی ۴۰۰۰۰۰ ریال بنده قسط مساوی قسطی ۴۰۰۰۰ ریال تقسیط می‌شود که خریدار ملک خالصه برای کوچکترین سهمی که خریده باید سالیانه بپردازد. حال توجه فرمایید رعیت پریشان بی بضاعتی که برای او ۲۴۰۰۰ ریال درآمد سالیانه منظور شده وبرای پرداخت قسط سالیانه خود ۱۶۰۰۰ ریال کسر در آمد دارد و مجبور است که هزینه خوراک و پوشاک و زندگی دیگر خود سال و اهل و فرزندان خود را هم ازاینراه تامین بکند و مخارج کشت و زرع بعدی خود را نیز ذخیره نماید و بقایای بهره مالکانه سابق را هم بپردازد از کجا پول بیاورد که چرخ همه این امور را بگرداند و در تادیه اقساط تاخیر بکند تا بانک معامله را فسخ ننماید از هیچ ج امیدی نداشته و چیزی زائد از در آمد خالص مرقوم ندارد و بانک در همان سال اول معامله را فسخ می‌کند منظور از وضع این قانون را که تاسیس و ایجاد کشاورزی خورده مالک است امری بوده منتفی می‌سازد. ثالثا رعایای قراء خالصه بهیچ وسیله از این اقدام بانک اطلاع حاصل نمی‌کند تا با استحضار بتوانند داوطلبی خود را اعلام کنند و برفرض اطلاع مباشرین املاک خالصه که فروش آنها آنان را از استفاده‌های سرشار محروم می‌کند و به تهدید و عید رعایا را از این کار منصرف می‌کنند و اگر از این مرحله هم بگذریم رعیت فرصت وپول برای تعیین کارشناس وتادیه حق الزحمه بنابراین جرئت شرکت در این معامله را نخواهد داشت که دست خالی دواطلب بشود رابعا در مازندران که دارای املاک خالصه زیادی است وامید و آرزو دارم این املاک برعایا خالصه یعنی قسمتی از موکلین من فروخته شده عده زیادی از آنها ملی و ملاک شوند. معمولا در بقولات وحبوبات و غلات بهره مالکانه نمی‌گیرند فقط در برنج آنهم در یک جریب زمین که چهل تا پنجاه بار (صحیح است) در صورتیکه خوب زراعت شود در آمد دارد چهاربار بهره مالکانه می‌گیرند و مالک در قبال این دریافت مخارج عمران و آبادی ملک و مالیات دیوانی و مساعده رعیتی را می‌دهد و رعایا در برابر زحمات وتعدی مامورین دولت که خود درد بیدرمان دیگری است حمایت می‌نماید بدیهی است رعیتی که اینهمه رفاه و آسایش در حال رعیتی دارد وقتی حاضر است از آرامش و آسایش خود دست بردارد که وضع بهتر و موقعیت مفید تری بدست آورد و در غیر اینصورت حاضر نیست دواطلب خرید ملکی که شرایط تملک آن این هم سنگین است شده وخود را در زحمت ومخمصه اندازد (صحیح است). بنابراین معتقدم بانک باید در انتظار پیدا شدن داوطلب باشد و باید بعد از انتقال املاک خالصه سیاهه اراضی دایر و بایر و آبی و خشکه زاری ومرتع و جنگل املاک خالصه را خواسته و صورت فرد عمل آنها را که شامل اسامی رعایا و مقدار اراضی که زارعت می‌کند بخواهد و اراضی را که هر فردی از رعایا استعداد زارعت آن را دارند تعیین وبقیمت عادله روز بوسیله کارشناسی تقویم کند و بقایای مالیاتی هر یک از رعایای بی بضاعت را تشخیص و قیمت کند و مساعده یکساله رعایای بی بضاعت را هم بعنوان وام به این وجوه بیفزاید و هزینه دفتر تنظیم اسناد رسمی را هم به این جمله اضافه کرده و مجموع را باقساط معتدلی تقسیط و سند معامله را تنظیم وملک را تحویل خریدار بدهد ورعایا را در برابر تعدیات مامورین دولت حمایت کندو به آزادی عمل ابتکار آنها کمک نماید تا بتدریج ملاک شده باصول ملک داری عادت کنند وموجبات آبادی وعمران قراء خالصه فراهم آورند. عرض دیگر بنده این است که هشتاد و پنج در صد مرد کشور ما کشاورز و کشتکار و خرده مالکند واز لحاظ ضروریات اولبیه زندگی احتیاج بوضعیتی دارند که آنها را بکسب و کار کشت و زرعشان دلگرم و به محل زاد و بوم آنها علاقمند نگاه دارد و نگذارد در اثر حست و قهر طبیعت دچار خشک سالی وبیحاصلی شده ویا برعکس در نتیجه نیافتن بازار فروش و مشتری برای فروش کالای خود پریشان و بیچاره و سرگردان و آواره شده محو ونابود شوند (صحیح است) باید علاوه بر حمایت اصول خرده مالکین و تقویت کشاورزان تازه مالک رفاه و اساس انها را تامین کرد و با لغو مالیاتهای سنگین انحصارات بیهوده دست تعدی اجحافات مامورین را از گریبان آنها کوتاه نمود و باید بآزادی عمل و اینکار شخصی آنها کمک کرد تا هرچه می‌خواهند و می‌توانند تولید کنند و بر قوه تولید خود بیفزایند و حاصل کار خود را بهرکس و هر کجا که می‌خواهند ببرند و بفروشند. برای مازاد جنس آنها در کشورهای جهان بازار تهیه کرد و برای حمل کالا ببازار جهان تسهیلات فراهم آورد تا سود فراوان بکشور آورده سطح کشاورزی کشور و بنیه اقتصادی آن بالارفته تقویت شود. باید بوسیله سد بندی و طرق عملی دیگر آب لازم کشور را ذخیره کرد که محصول کشاورزی کشور همیشه در گرو برف و باران نباشد و باید نسبت به تهیه کالاهایی زد که در بازاردنیا پر مشتری و کم رقیب بوده عرضه کنم تقاضای زیاد داشته که آنقدر چشم ما بدست این و آن نباشد تا در نتیجه آن مردم کشور از این تنگدستی و فقر و فلاکت رهایی یافته مرفه وآسوده شوند. عرض دیگر بنده این است، که مازندران ما همیشه دچار کم آبی و گرفتار خشکسالی و بیحاصلی است. در صورتیکه در ازمنه قدیمه اینطور نبوده‌است برای جلوگیری از این وضعیت ناگوار پیشنهاد شده بود که صد ((دریاچه)) در یوک که درجنوب غربی آمل واقع شده و سد تجن که در جنوب ساری واقع است بسته شود و این مطلب رسما به اطلاع سازمان برنامه رسیده‌است تقاضای تمام اهالی مازندران از جناب آقای منصور نخست‌وزیر این است که به این کار خیر و حیات بخش کشور توجه مخصوص فرمایند (صحیح است ـ احسنت)
نایب رئیس ـ آقای حاذقی.
قبادیان ـ بنده هم از دستور اجازه خواسته بودم.
نایب رئیس ـ جنابعالی نفر ششم هستید. بفرمایید آقای حاذقی.
حاذقی ـ موضوعی که موجب شد از چند جلسه به اینطرف که من مصمم بشوم پیرامون آن موضوع عرایض حضوری باستحضار همکاران محترم برسانم توجه بامر انتخابات مجلس شورای ملی در کشور است بطور کلی این موضوع را من مکرر اینجا پشت تریبون عرض کردم که علت اساسی این مفاسد و خرابیهایی که در کشور ایران مشاهده می‌شود بی اعتنایی وعدم توجه باجرای قوانین مصوب قوانین که حکومت می‌کند و قوانین که همه جای دنیا مورد احترام ملت هستند.
فقیه‌زاده ـ اکثریت نیست. حاذقی ـ این وظیفه مقام ریاست است.
نایب رئیس ـ اکثریت نیست تامل بفرمایید. (پس از چند لحظه مجددا اکثریت حاصل شد)
حاذقی ـ موضوع قوانین وعدم توجه اولیاء امور این مملکت باجرای قوانین یک مسئله ایست که باید مورد اعتناء وتوجه مجلس قرار بگیرد و دولت هایی که روی کار میایند، باید بدانند که آنها به منظور اجرای قوانین روی کار میایند وزراء ونخست‌وزیرانی که قبول مسئولیت در این مملکت می‌کنند باید بدانند که اگر قوانین را احترام نگذارند، نقض کنندو برخلاف مواد صریح قانون عمل کنند از آنها مواخذه می‌شود. بازخواست می‌شود محاکمه می‌شوند و محکوم می‌شوند، انتخابات احتیاج دارد به اینکه قانون صحیح و منظمی که صریح روشن باشد و موادش قابل تغییر و تبدیل نباشد، تعیین بشود که از این ببعد این مشکلاتی که در موقع انتخابات همه آقایان محترم ناظرش هستند برای مملکت پیش نیاید و هر حوزه انتخابیه‌ای خودش بتواند با کمال آزادی و بدون وحشت و ترس از عوامل سری و علنی اولیاء امور هرکسی را که میل دارد انتخاب بکند و در مجلس شورای ملی از آغاز افتتاحش برای خدمات عمومی و مملکتی همکاری بشود و بتواند معایب این مملکت را بتدریج برطرف کند خوشبختانه این موضوع الان مورد توجه اکثریت آقایان نمایندگان محترم است و آن مطالب و نکاتی که همیشه اینجا مورد تذکر بوده و آن عبارت از اجرا کردن یک اصل قانون اساسی راجع به مستقیم بودن رای و مخفی بودن رای و آزاد بودن رای دهنده در رای باشد پیش بینی بشود و در این قانی که اخیرا دولت جناب آقای منصور بمجلس شورای ملی تقدیم داشته‌اند این موضوع بحد مستوفی و کامل پیش بینی شده‌است و در کمیسیونی هم که در روز سه شنبه گذشته تشکیل شد وعلاوه بر اعضای کمیسیون کشور نمایندگان فراکسیونها هم حضور داشتند دیده شد که باکثریت نزدیک باتفاق نسبت به این موضوع که از این ببعد حق رای دادن برای تمام افرادی که بتوانند خودشان بیایند مستقیما در حوزه انتخابیه رای که می‌خواهند بنویسند شخصا و بمباشرت خودشان بنویسند و مخفیانه بدهند. مورد توافق است و نسبت بسایر جزئیات این لایحه هم مطالعاتی در جریان است و اینک من از کمیسیون محترم کشور خواهش می‌کنم که هر چه زودتر شور و مطالعشان را بعد از اتخاذ نظر فراکسیونها که همه تهیه کرده‌اند و داده‌اند و می‌دهند بمجلس شورای ملی تقدیم بکنند تا این مشکل مملکتی بخواست خدا در آغاز دوره شانزدهم قانون گذاری برطرف شود و این قانون اجرا شود (صدرزاده ـ در تصویبش هم تحمیل بشو) در تصویبش هم باید تحمیل بشود زیرا اگر این اقدام نشود همانطور که عرض کردم یک فرصت مساعدی را برای یک خدمت بزرگ از دست داده‌ایم (صحیح است)موضوع دیگر راجع بانتخابات طهران است نماینده محترم آقای شوشتری یک روز اینجا اظهار عقیده فرمودند که چون بعقیده ایشان ابطال انتخابات تهران در وحله اول مبنی بر اصول و مبادی قانونی نبوده بنابراین ایشان نمی‌توانند با انتخابات مجدد تهران اظهار موافقت بکنند من اینجا خواستم عرض بکنم انتخابات دفعه اول تهران تا آنجا کهذ مسئله مراجعه مردم برای رای دادن بود و تا آنجایی که شروع باستخراج آراء بود البته بدون تفاوت بود. با این مرحله دوم و آنچه ما دیدیم مردم پایتخت باعلاقه و اشتیاق تام وتمام باشو ق وعشقی که لازمه یک مردمی در حکومت دموکراسی می‌خواهند زندگی بکنند آمدند و رای دادند که مشغول استخراج اراء بودند دفعه با اطلاعی که از طرف طلاب مدرسه سپهسالار داده شد در آراء مردم پایتخت که بمنزله ناموس آنها بو تخطی کردند و دست بردند چنانکه همین عرض هم پیش از افتتاح مجلس شورای ملی عده‌ای از همکاران محترم من شاهدند که در همان اوانیکه اعلیحضرت همایونی بامریکا می‌خواستند مسافرت بفرمایند. در منزل آقای آصف بود که یکی از همکاران فرمودند انجمن انتخابات طهران بچه منظوری انتخابات تهران را ابطال کرده بنده عرض کردم بمجوز اینکه در آراء مردم دست بردند و اراء را عوض کردند و آن طلبه مسجد سپهسالار هم نصف شب بجای اذان صبح گفت اشهد و ان قد عوضوا آراء خلق الله (صدرزاده ـ بایستی تعقیبشان می‌کردند) اجازه بفرمایید حرف صحیح است مطالعه یک چیز است منطق یک چیز است منطق که یک عمل غلط باطل را بای باطل شده تلقی نمود انجمن نظارت هم بسیار کار درستی کرد که وقتی دید زمام اختیار از دست اوخارج شد و در آراء مردم دست بردند وتعویض کردند آراء باطل کردو بطلان انتخابات را اعلام کرد (صفوی ـ انجمن حق ندارد این کار را بکند) جنابعالی اگر مراجعه بکنید بقانون انتخابات این حق حق مسلم انجمن است منتهی بعضی از انجمن‌ها ناتوان و عاجز بودند ومی‌توانستند بعد از اینکه دیدند انتخاباتی را عوامل خارجی باطل کرد بطلان آنرا اعلام بکنند والا ماده ۳۵ حق می‌دهد بانجمن نظارت انتخابات (مکی ـ سوال بکنید که اگر سرهنگ سیاسی و سرهنگ قهرمانی مامورین رسمی دولت آمدند بناموس مردم دست درازی کردند چه بشود؟) چه سرهنگ سیاسی و چه غیر از او هرکس که در آراء مردم دخل و تصرف بکند او مرتکب بزرگترین جرم قانونی شده‌است وعملی که با جرم همراه باشد صورت قانونی ندارد مقصود این است که در ماده ۳۵ بانجمن نظارت جناب آقای صفوی حق می‌دهد می‌گوید انجمن نظارت اصلی بعد از رسیدن صندوقهای فرعی رسیدگی می‌کند و نتیجه آراء و پرونده انتخابات رامعین می‌کند (یکنفر از نمایندگان ـ گزارش بمجلس می‌دهد) اجازه بفرمایید معلوم می‌کند که کی حائز اکثریت است و ماده ۴۴ هم می‌گوید انتخاباتی که مبنی بر تهدید و تطمیع باشد باطل است و مرحله اول محکمه بدوی هم انجمن است و مرحله بعدی هم شعبه و مرحله آخر هم مجلس شورای ملی است بنابراین عمل انجمن در ابطال انتخابات اولیه تهران بسیار موجه و مستدل و مطابق با آراء تهران که آن رای را داده بودند می‌باشد دلیلش هم این بود که اخذ رای دفعه دوم با شوق و اشتیاق عمومی مواجه شد وهمه از مطبوعات و مردم تایید این عمل را کردند و اما چرا افرادی را که می‌فرمایند باید تعقیب بکنید نکردند ما توی این مملکت مواجه با هزاران قانون شکنی هستیم ولی مسائل با همدیگر تفاوت دارد تعقیب نکردن جرم و آنهایی که بنوامیس عمومی دست درازی کردند وظیفه محکمه عدلیه و وظیفه دولت است اگر انجام نکرد لازمه‌اش این نیست که عمل باطل شده را ما صحیح تلقی بکنیم این عملی است جداگانه، الان هم جناب آقای شوشتری هر کدام از ماها می‌توانیم از دولت جناب آقای منصور شدید ا تعقیب کسانیکه مرتکب آن جرم شده‌اند و آن مداخله را در آراء عمومی کرده‌اند بخواهیم (صحیح است) وبنابراین انتخابات دوم تهران یک انتخابات آزاد و انتخاباتی بود که از روی کمال اراده مردم انجام شد و اکثر مردم تهران از روی اطلاع و علم که چون با سواد بودند و قسمت اقلشان هم البته باهدایت و ارشاد و راهنمایی اکثریت رای هایشان را دادند و این انتخاباتی بود که می‌خواهم عرض کنم درست نمونه انتخابات آزاد در کشور شاهنشاهی است مسئله دیگری که می‌خواستم عرض کنم انتقاداتی بود که من از سازمان برنامه کردم از دو لحاظ یکی از لحاظ دعوت مستخدمینی که بنظر ما غیر ضروری میامد و در مطبوعات منعکس شده بود یکی هم از نظر حقوق‌های زاید بر استحقاق و ارزش کار اشخاصی بود که اینجا عرض شد این انتقاد البته در خارج مورد تفسیر و تعبیرهایی قرار گرفته من می‌خواستم اینجا در پیرامون آن عرایضی بکنم انتقاد ازشان حکومت دمکراسی است اگر انتقاد از روی سوء نیت و از روی غرض و از روی در حقیقت منویات باطل باشد و بقصد تخریب باشد و بقصد اجراء منویات دشمنان مملکت باشد که البته من هم تصدیق می‌کنم بسیار مذموم است، بسیار ناپسند است وقابل نکوهش هم هست ولی اگر انتقاد از روی صلاح اندیشی از روی حقیقت به منظور متنبه ساختن اولیای امور که نواقص را برطرف بکند و به منظور هدایت وارشاد آنها باشد نه تنها بد نیست نه تنها قابل گله نیست بلکه بسیار مستحسن است وباید از انتقاد کننده هم همیشه تشکر و امتنان نمود برای اینکه اگر انتقاد نباشد اگر بیان معایب نباشد اگر از عیوب ونواقص که هست انتقاد نکنند هیچوقت مجانی برای اصلاح آنها نیست عرایض من براین بود که در روزنامه‌ها این سلسله انتقادات ببرنامه هفت ساله شده، ما بسازمان برنامه علاقه داریم (صحیح است) خود قانون سازمان برنامه را که با کمال علاقه و تقویت اکثر نمایندگان محترم که در دوره پانزدهم بودند از تصویب دو مجلس شورای ملی گذرانده‌ایم و حالا هم مایل هستیم که سازمان خط مشی خودش را بر طبق اصول و مبادی قانون دنبال بکند وباین مملکت خدمت بکند و برای بهبود حال عامه مردم و افراد این مملکت بخصوص طبقه ضعفای مملکت که بیشتر از مواهب مملکت محروم هستند یک قدمی بردارد (یکنفر از نمایندگان ـ انشاء الله) هر جایی که دیدیم معایبی هست ما بکلام الله سوگند خورده‌ایم که تا مادامی که حفظ حقوق مجلس و مجلسیان برقرار است ما طرفدار انتقاد می‌کنیم و از دولت هم توقع داریم که آنرا اجرا بکند، از جناب آقای منصور الملک یک استدعا شد و آن این بود که تذکر بفرمایندن که سازمان برنامه یک صورت جامعی اولا از مستخدمینی که مخصوصا در این ایام که جناب ایشان مسئول کار دولت بوده‌اند و کمتر توجه داشته‌اند تهیه بفرمایند که چه مستخدمینی از کجاها یا بطرز تبدیل یا بطرز انتقال از دستگاههای دولت آزرده‌اند بسازمان برنامه ثانیا این که یک صورتی از حقوق آقایانی که مشغول کار شده‌اند و اضافه ایکه به اشخاص داده می‌شود بدهند. برای اینکه ما در یک مملکتی هستیم که باید رعایت عدالت اجتماعی بیش از اینها بشود برای اینکه مردم پیش از اندازه ما راضی هستند جناب آقای دکتر شایگان یک تذکر اصولی فرمودند، فرمودند که چرا اضافه و ترفیع معلمین و آموزگاران داده نمی‌شود این حرف از طرف اکثریت آقایان نمایندگان مکرر تایید شده که بایستی آنچه که هست نسبت عادلانه به آنهایی که خدمت بمللکت می‌کنند داده بشود اگر واقعا پولی هست و امکان پرداخت اضافاتی هست بایستی بطور عدالت و علی السویه مخصوصا به آنهایی که بیشتر برای این مملکت زحمت می‌کشند بطبقه معلم و آموزگار داده بشود اگر هم نیست چنانکه این دوسال گذشته که اضافات و ترفیعات مستخدمین و خدمتگذاران داده نشده بهمین استناد بود که دولت بودجه ندارد ماهم البته اصرار نکردیم سؤالی نکردیم که دولت بچه حق اضافات و ترفیعات کارمندان و معلمین را نمی‌دهد می‌دانیم که مشکل مالی بوده می‌دانم که خزانه مملکت تهی بوده‌است فقیر بود بنابراین ما توقعی نداشتیم.
نایب رئیس ـ تامل بفرمایید اکثریت نیست (پس از لحظه‌ای اکثریت حاصل شد) آقای حاذقی بفرمایید.
حاذقی ـ بلی عرض می‌کردم که بایستی این دوصورت تهیه بشود و برای استحضار مجلس شورای ملی فرستاده بشود، البته اگر یک انتقادی بعمل آمد خواه در روزنامه و خواه در پشت تریبون مجلس و معلوم شد که موضوع آن انتقاد در خارج حقیقت نداشته‌است بسیار خوب اشکالی ندارد نظیر استخدام یک نفر که البته عدم صلاحیتش را اغلب اشکال کرده بودند که بعد گفتند این حقیقت نداشته بسیار خوب وقتی توضیح دادند رفع سوء تفاهم می‌شود و رفع نظر آن انتقاد کننده می‌شود. موضوع دیگری که در اختتام عرایضم داشتم یک نقض قانونی است که از طرف اولیای مسئول دانشکده حقوق انجام گرفته نقض قانون از ناحیه هر مامور دولت انجام بگیرد بسایر نازیبا و ناپسند و قابل تعقیب است چنانکه آقای دکتر شایگان فرمودند راجع به آن استانداری که در کرمانشاه بیک روزنامه نویس سیلی زده همه ما از جناب آقای وزیر کشور تقاضا می‌کنیم اگر حقیقت داد آن استاندار را تعقیب بکنند حالا البته از اولیای دانشکده حقوق یعنی آن کسانی که خودشان مربی ومعلم جامعه هستند بسیار نازیباتر است در دوره سیزدهم قانونی وضع شد که دوره ما فوق لیسانس، دوره اجتهاد تحصیلی حقوق در خود ایران دایر شود، یعنی مجتهد حقوق را در خود ایران تهیه بکند، کسیکه می‌خواهد در علم حقوق ایران متخصص بشود لازم نیست که در امریکا و انگلستان و فرانسه برود (صحیح است) زیرا معلمین همه در ایران هستند آنهایی که فقیه هستند آنهایی که معلم اصول هستند آنهایی که عالم بعلوم اجتهاد فقه اسلامی و حقوق ایران هستند، در ایران هستند (صحیح است) این فکر البته مورد تایید مجلس شورای ملی بود و مجلس شورای ملی قانونی تصویب کرد و بدولت ابلاغ کرد دولت البته مسامحه کرد، در دوره چهاردهم ما این جا مکرر از دولتهای وقت سؤال کردیم که چرا این دوره را افتتاح نمی‌کنند دولت کمک کرد دانشگاه را وادار کرد کتاب وارد کرد وسایل تهیه کرد و بالاخره در دوره پانزدهم این دوره اجتهادی حقوق در دانشکده حقوق تاسیس شد درحدود نهصد نفر آمدند و اسم نوشتند و پول دادند هر کدام هزار ریال در حقیقت شروع کردند بتحصیل چند ماه هم گذشت استادان آمدند تدریس کردند و کتاب خانه دانشکده هم وسایل در اختیار آنها گذاشت و بعد تعطیل کردندگفتندیک عده‌ای مخالف با امتحان نهایی بودند امتحان ابتدایی بود نمی‌دانم چه بود ما هر چه تذکر دادیم که آقا برای چند نفر بی نماز در مسجد را که نمی‌بندند اگر چند نفر از نهصد نفر حاضر نبودند بقیه که حاضرند تحصیل بکنند برای آنها درب را باز بگذارید و عده کردند در آغاز سال بعد سال بعد سال بعد الان سه سال است که این نقض قانون ادامه دارد (صحیح است) من یک سوالی از دولت جناب آقای منصور یعنی در واقع از جناب آقای وزیر فرهنگ کرده‌ام که چه وسائلی برای جبران این نقض قانون و افتتاح این دوره در آینده کرده‌اند. زیرا جوا ن‌های این مملکت ارز مملکت را برمی‌دارند بنام اینکه تحصیل عالی حقوق بکنند می‌روند بخارجه و این یک ضرری است بخزانه این مملکت و یک ضرری است بحیثیت این مملکت سؤال را هم تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
- قرائت اسامی اعضاء کمیسیون منتخبه از شعب جهه رسیدگی به اختلاف نظر مجلسین و تصویب دو فوریت طرح پیشنهادی در این خصوص[ویرایش]
۳ـ قرائت اسامی اعضای کمیسیون منتخبه از شعب جهت رسیدگی به اختلاف نظر مجلسین و تصویب دو فوریت طرح پیشنهادی در این خصوص
نایب رئیس ـ مجلس وارد دستور می‌شود آقایان نمایندگان محترم استحضار دارند که چندی پیش یک جلسه خصوصی تشکیل شد و در آن برای رفع اختلاف نظر موجود بین مجلسین قرار شد از شعب کمیسیون مخصوصی انتخاب بشود (صحیح است) این کمیسیون مخصوص را آقایان انتخاب فرمودند که اسامیشان الان قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد)
از شعبه اول آقایان، دکتر مصدق ـ شوشتری
از شعبه دوم ـ آقایان: کشاورزصدر، گنابادی
از شعبه سوم آقایان: امامی اهری، مکی،
از شعبه پنجم آقایان: رفیع ـ بهبهانی (صحیح است)
نایب رئیس ـ آقایان محترم اطلاع دارند که این اختلاف نظر در جریان کارهای کشور موثر و موجب عدم سرعت کارها شده (صحیح است) ولوایح و قوانین در بوته اجمال می‌ماند (صحیح است) از آقایان تمنی دارم یکی از آقایان اعضای کمیسیون راجع به این کار گزارشی اگر دارد به اطلاع مجلس برساند. آقای ملک مدنی.
ملک مدنی ـ سوء تفاهمی که گفته می‌شود بین مجلسین بنظر بنده مولود این است که تاکنون بعد از چهل و چند سال مشروطیت مجلس سنا نبوده‌است و روابط بین مجلس شورای ملی و مجلس سنا طبق قانون اساسی با اینکه معین هست ولی لازم بود که یک آیین‌نامه‌ای تدوین شود که طبق آیین‌نامه روابط مجلسین روشن بشود که کدام قانون اساسی وظیفه خودشان را انجام بدهند (صحیح است) دولت هم االبته مواجه با این مطلب شده‌است آیین‌نامه‌های مجلسین روشن نیست که بتواند وظایف و روابط دولت را هم با مجلسین روشن کرده باشد (صحیح است) این جهه در نتیجه مذاکرات و جلساتی که بطور خصوصی شد همه معتقد شدیم که لازم است این موضوع روشن بشود و یک فصلی تهیه بشود که در آیین‌نامه مجلس شورای ملی ومجلس سنا منعکس بشود که طرفین بتوانند هم مجلس شورای ملی هم مجلسد سنا طبق اصول و قواعدی که در قانون اساسی و متمم ان پیش بینی شده وظایف خودشان را بخوبی انجام بدهند و وقفه‌ای در جریان کار کشور پیدا نکند (صحیح است) روی همین اصل بود که از شعب مجلس شورای ملی از هر شعبه‌ای دو نفر انتخاب شدند بطوری که مقام ریاست حالا تذکر دادند که در مجلس سنا هم دیروز البته آقایان مطلع شدند که یک اختیاراتی دادند بآن کمیسیون منتخب برای رفع اختلاف که آن کمیسیون با مشارکت کمیسیون منتخب از طرف مجلس شورای ملی بنشینند و مذاکرات لازمه را بکنند (صحیح است) و یک فصلی تهیه کنند که در هر آیین‌نامه مجلسین منعکس بشود وضمیمه بشود و مجلسین تکلیف و وظایف خودشان را طبق قانون اساسی عمل کنند، بنده معتقد هستم اگر چنانچه آقایان محترم موافقت داشته باشند ماهم باید این اختیار را بآن کمیسیون منتخب از شعب بدهیم (صحیح است) و یک پیشنهادی هم در این خصوص مطابق آن عملی که مجلس سنا کرده‌است بنده تهیه کرده‌ام که اگر اجازه بفرمایید می‌خوانم یا تقدیم مقام ریاست می‌کنم گمان می‌کنم اگر بخوانم شاید رفع اشکال را بکند چون نکاتی که لازم بود در آن پیش بینی شده پیشنهاد می‌نمایم مجلس شورای ملی به کمیسیون منتخب از شعب که دوازده نفر می‌باشد اجازه می‌دهد راجع بترتیب اعمال حقوق و اختیاراتی که بموجب قانون اساسی و متمم آن برای مجلسین مقرر شده و روابط مجلسین در گذراندن لوایح و طرحهای قانونی با کمیسیون منتخب از مجلس سنا مذاکره بعمل آورده هر ترتیبی که مورد موافقت دو کمیسیون قرار گرفت بشکل یک فصل مشترک در آیین‌نامه‌های داخلی مجلسین تنظیم گردیده موقتا با تصویب مجلسین قابل اجرا خواهد بود (نمایندگان ـ بسیار خوب) بنظربنده ما باید به این کمیسیون منتخب که همه از اشخاص مورد اعتماد ما هستند و از اشخاص مجرب و با تجربه و با حرارت مجلس انتخاب شده‌اند اختیار بدهیم که آقایان بنشینند وبا منتخبین مجلس سنا مذاکراتی بکنند و یک ترتیب و پرو سدوری در نظر بگیرند که در آیین‌نامه‌های ما منعکس بشود و رفع این مذاکره و مشاجره بشود و خاتمه پیدا کند بنده خیال می‌کنم که دادن این اختیار ضرورت دارد و آقایان منتخبین طرف اعتماد و اطمینان ما هستند چون خود بنده جزو آنها نبودم این حق را بخودم دادم که این عرض را بکنم و استدعا می‌کنم که مجلس هم موافقت می‌کند (صحیح است)
نایب رئیس ـ آقای نبوی
نبوی ـ بیانی که جناب آقای ملک فرمودند بین مجلسین هیچوقت اختلافی نیست اغلب دیدیم درجراید نوشته شده‌است یا در السنه و افواء گفته می‌شود که اختلافی بین مجلس شورای ملی و مجلس سنا ایجا شده (یکنفر از نمایندگان ـ ابدا ابدا) البته اختلاف نیست بلکه سوء تعبیر و اختلاف در تعبیر از مواد قانون است قانون اساسی این موضوع را همین جریان دو مجلس را طوری نوشته که عبارت واضح و صریح و روشن شاید از آن فهمیده نشود به این جهه این قانون دو جور تعبیر شده و البته هم مجلس سنا در نظر دارد که کارهای سریعا بگذرد وهم اختلافی در بین نباشد و هم مجلس شورای ملی، هیچیک از مجلسین خیال ندارند که بطوء جریان در امور کشوری فراهم بشود (صحیح است) و بنده قطع دارم که در هر دو مجلس حسن نیت کامل بر قرار است (صحیح است) پس از مذاکره‌است زیادی که در این موضوع شد و یک مقداری هم حسن تفاهم ایجاد شد بالاخره نتیجه این شد که در دو مجلس کمیسیونی انتخاب شود و آن دو کمیسیون با رعایت قوانین هر چه در این موضوعات رای دادند در آینده بآن طریق عمل بشود البته راییکه این کمیسیونها خواهند داد نمی‌تواند بر خلاق قوانین موجود و مخصوصا برخلاف قانون اساسی باشد (صحیح است) آقایانی که انتخاب شده‌اند از طرف مجلس همه از مطلعین مجلس شورای ملی و مجلس سنا هستند و قطع دارم یک رویه‌ای اتخاذ خواهند فرمود که منظور حاصل بشود چنانکه آقای ملک فرمودند بنده هم تمنی می‌کنم که آقایان محترم و مجلس شورای ملی موافقت بفرمایند این آقایانی که انتخاب شده‌اند از هر شعبه دو نفر تشکیل کمیسیونی برای این منظور بدهند و با اتفاق کمیسیونی که برای همین کار از مجلس سنا انتخاب شده‌است راه حل قانونی و مفیدی برای این موضوع در نظر بگیرند طبق پیشنهادی که ایشان تقدیم مقم ریاست کردند پیشنهادی که ایشان تقدیم مقام ریاست کردند پیشنهادی هم بنده تقدیم کردم و تمنی می‌کنم هر دو پیشنهاد قرائت بشود و آقایان موافقت بفرمایند که این اختیار داده بشود قطع دارم این جریان در دو سه جلسه حل می‌شود و در آینده کارها بطوری که این دو کمیسیون حل خواهند کرد تصفیه خواهد شد.
نایب رئیس ـ آقای قبادیان.
قبادیان ـ بنده راجع به این موضوع عرضی ندارم بنده اجازه می‌خواستم برای نطق قبل از دستور
نایب رئیس ـ آقای دهقان (گفته شد نیستند) آقای دکتر هدایتی.
دکتر هدایتی ـ بطوری که نماینده محترم ملاحظه فرمودند آقای صدرزاده منشی مجلس اسم بنده را هم در عداد نمایندگانی که اختیار ماموریت برای شرکت در جلسه کمیسیون مشترک را پیدا کرده‌اند قرائت کردند و لیکن باآنکه بنده این افتخار نصیبم شده‌است یک نظر اصولی در این قسمت دارم که می‌خواستم آنرا به عرض مجلس و آقایان نمایندگان محترم برسانم وبعد از آنکه عرض خودم را کردم البته در آن کمیسیون هم مطلب راتوضیح مفصل خواهم داد در هر حال چون در یک کشور دمکراتیک زندگی می‌کنم تابع اکثریت خواهم بود. عقیده بنده در این مورد و در سایر مواردی که از طرف مجلس شورای ملی اختیار ونمایندگی داده می‌شود در موقعی که تصمیم آن مرجع باید قابل اجرا بشود این است که مطابق آنچه که در سایر ممالک مشروطه مرسوم است وکلای مجلس شورای ملی حق توکیل بغیر ندارد (صحیح است) (ملک مدنی ـ در حق مجلس محفوظ است) بنابراین با اینکه آقایان محترم همکاران خودشان را شایسته این تشخیص دادند که اختیار در بست به آنها داده بشود و تصمیمی را که آنها می‌گیرند بهمراهی تصمیمی که نمایندگان مجلس سنا اتخاذ می‌کنند قابل اجرا باشد و طبیعی عمل بشود و بنده نه با آن اختیاری که بمجلس سنا داده شده‌است از طرف آقایان قانونی می‌دانم و نه این اختیار را بشرط اینکه قابل اجرا باشد قانونی می‌دانم (آزاد ـ باید باتصویب مجلس باشد) (فقیه‌زاده ـ موقتا آقای دکتر) بنابراین، این اختیار دو صورت پیدا می‌کند یکی این است که مجلسین، مجلس شورای ملی و مجلس سنا این راه حل را پیدا می‌کند در خارج بین ما معهود باشد که مجلسین طبق آن نظر رفتار کنند به این ترتیب اشکالی ندارد یک رویه‌ای هم ایجاد خواهد شد. ولی آن تصمیمی که گرفته می‌دود عنوان رسمی و قانونی ندارد، ممکن است تصمیمی که گرفته می‌شود الان طرفیت تمکین بکنند واجرا هم بکنند ولی اگر بخواهیم صورت رسمی بآن بدهیم بنده سؤال می‌کنم از آقایان این تصمیمی که از طرف مشترک گرفته می‌شود چه صورتی دارد؟ صورت قانونی دارد؟ نه. برای این که قانون یک تشریفاتی دارد و باید بطرز معینی پیشنهاد شود وتصویب شود بنابراین بنده با اینکه خودم به این ترتیب نهایت موافقت را دارم ولی با این ترتیب که بعد ا زاتخاذ تصمیم از طرف کمیسیون مشترک این نظریه بهیچوجه رسمی و قانونی و قابل اجرا نیست بلکه یک راه حلی است که دوستانه و آمیابل اتخاذ شده‌است بین مجلس شورای ملی و سنا که عمل بشود (احسنت)
نایب رئیس ـ آقای عامری.
عامری ـ بنده خواستم اولا از حسن نیت جناب آقای ملک و آقای نبوی اظهار تشکر بکنم، آقای ملک مدنی همه جا و در همه وقت حسن نیت داشته‌اند و دارند واختلاف نظر هم نبوده و این اشکال جزئی که پیش آمده بین مجلسین بواسطه این بوده‌است که مجلس سنا تازه تشکیل شده‌است و هرچه ممکن است زودتر امیدوارم حل شودخاصه که دولت هم دراین موضوع یک گرفتاری دارد برای اینکه یک دولتی که همه‌اش علاقه دارد که یک قدم اصلاحی برای مردم بردارد اینکه ما بگوییم چرا لایحه را اینجا نیاوردی و آنجا بردی این یک اشکال کوچکی است اما آنچه را که آقا فرمودند که این قضیه یک نحوه توکیلی است که توکیل بردارنیست از طرف مجلس این بنظر بنده اختیار توکیل نیست چرا، برای اینکه سوابق زیادی در مجلس هست که اختیار قانونگذاری را در دست کمیسیونهای مختلف گذاشته‌اند. (دکتر هدایتی ـ خلاف اصل است) حالا بنده عرض می‌کنم آن اختیاری راکه می‌دادند متوجه این قضیه بوده‌اند و همه جا مجلس گفته‌است اختیار داده می‌شود که اگر تصویب شده موقتا برای آزمایش بموقع اجرا گذاشته شود و بعد از اینکه نقصش معلوم شد میاوردند در مجلس حالا هم اگر مجلس شورای ملی آمد بموجب یک طرحی تصویب کرد که آقایان اختیار داشته باشند برای حل اختلاف که موادی را تصویب بکنند و در آیین‌نامه وارد شود وموقتا اجرا شود باز هم اشکال قانونی ندارد اما راجع به کمیسیون بنده خودم هم عضو این کمیسیون انتخاب شده‌ام امروز صبح هم جلسه بود آقایان اعضای کمیسیون بلااتفاق بهیچوجه من الوجوه نظر نداشتند که اختیاری به آنها داده شود بلکه عقیده شان این بود که ما اختیاری نمی‌خواهیم از اول هم نظرشان این بود و هیچوقت هم تقاضای اختیار نکردند حتی بعضی از آقایان از جمله جناب آقای رفیع می‌فرمودند خوب بود اعضای دیگری انتخاب می‌شدند ویک کمیسیون دیگری تشکیل می‌شد و ماهیچ نه تقاضا می‌کنم نه اختیار می‌خواهیم و اگر هم یک کمیسیون دیگری صالحتر بنظرمان آمد انتخاب می‌کنیم بنابراین تصور نفرمایید که آن کمیسیونی که انتخاب شده اختیار می‌خواهد بهیچوجه من الوجوه اختیاری نمی‌خواهیم ولی مذاکره شد که اگر بنا شد عده‌ای را که سنا معین کرده اختیار تام به آنها بدهند و نمایندگانی که از طرف مجلس شورای ملی انتخاب می‌شوند اختیار نداشته باشند این تطبیق نمی‌کند (اسلامی ـ ما مجبور نیستیم که از سنا تبعیت بکنیم) آنوقت چه می‌شود؟ نتیجه این می‌شود که آنها هرچه گفتند قبول می‌کنند اما نمایندگان مجلس شورای ملی هر چه بگویند باید اطلاع بدهند که چه گفته‌اند بنابراین باز هم اختیار تام با مجلس شورای ملی است اگر میل دارید آن کمیسیون باشد بسته‌است بنظر آقایان اگر میل دارید یک اشخاص دیگری رامعین بفرمایید با اختیار تام باز بسته بنظر خودتان است اگر میل دارید همین اشخاص باشند واختیار نداشته باشند ولی به نتیجه نخواهد رسید این را بنده خواستم خدمت آقایان عرض بکنم با اظهار تشکر وامتنان از حسن نیت آقایان عرض کنم که این کمیسیون هیچگونه تمایلی برای اینکه اختیاری داشته باشد ندارد. اسلامی ـ آقایانی که انتخاب شده‌اند اشخاص خوبی هستند ولی ما اختیاری به آنها نمی‌دهیم.
نایب رئیس ـ آقای رضوی.
رضوی ـ مقدمه‌ای که عنوان شد و اظهار حسن ظن واعتمادی که نسبتبه آقایان منتخبین دوازده گانه آقای ملک اعلام فرمودند طوری شد که اگر بنا بشود کسی بگوید من مخالفم ظاهر امر این باشد که خدای نخواسته بخواهد بگوید که این اعتماد موجود نیست و حال اینکه اظهار نظر در یک موضوع هیچ حکایتی ا زعدم اعتماد نسبت بیک اشخاص یا نسبت بیک افرادی یا بیک مقاماتی ندارد. افرادی که در این کمیسیون انتخاب شده‌اند تمامشان از افراد برجسته هستند و مورد کمال احترام و اعتماد مجلس شورای ملی هم بوده‌اند و هستند وخواهند بود (صحیح است) ولی جریان امر از طرف مجلس سنا و مجلس شورای ملی بعقیده بنده تفاوتی دارد، در قسمت مجلس سنا البته برای اینکه یک نظم وترتیبی در قسمت مراجعات باید فعلا شروع بشود و اقدام شود می‌خواهند تهیه کنند. درقسمت مجلس شورای ملی البته تا یک حدی مطلب روشن است یک قسمت از مطالب مختلف فیهمی که بنده منشاء اختلافش را متاسفانه هنوز نفهمیدم زیرا در قسمت قانون اساسی بسیار ظهور و وضوح دارد نسبت بکلیه مندرجاتش بخصوص در آن مواردی که ناظر به تعیین تکلیف مجلسین است بااین کیفیت اصلا چرا اختلاف پیدا شد بنده نفهمیدم تا اینکه کمیسیون حل اختلاف انتخاب بشود. حالا این کمیسیون حل اختلاف می‌خواهد برود بنشیند آنجا و حل بکند. بنده از نظر اینکه خودش تشنج جدیدی ایجاد نکند توضیح و شکافتن مطلب را بیش از این فعلا لازم نمی‌بینم مگر اینکه لزومی پیدا کند که دفعه بعد علتش را صریحا عرض کنم ولی بطور کلی می‌خواهم عرض کنم که آقایانی که مورد کمال اعتماد و احترام مجلس هستند تشریف می‌برند با آقایان منتخبین مجلس سنا تماس می‌گیرند بعد چه مانعی دارد به اینکه نقشه ایکه می‌کشند وطرحی که تصمیم می‌گیرند. موادی را که می‌نویسند اینها را یا در جلسه علنی یا در جلسه خصوصی به اطلاع مجلس شورای ملی برسانند مجلس شورای ملی هم که نظر عناد و ایجاد اختلاف ندارد بلافاصله نظرش رااعلام می‌کند آنوقت آقایان هم آنرا وارد می‌کنند جزء مواد آیین‌نامه‌های مجلس می‌نویسند بنده این موضوع را در این جلسه عمدا بابهام برگذار می‌کنم برای اینکه اگر توضیحی بخواهم بدهم ممکن است تصور شود که می‌خواهم باز باب گفتگو و مذاکره را باز کنم ولی مطلب برای تمام آقایان روشن است و از آنچه که تا کنون گفته شده وصورت مجلس هایی که در مجلس شورای ملی وچه درمجلس سنا است مکرر مطالبی دیده و خوانده شده وهمه آقایان فهمیده‌اند به این مناسبت با این توافق بنده معتقد هستم که خود آقایان موافقت بفرمایند بعد از اینکه مذاکرات را فرمودند نتیجه عملیات را نه هر ماده و هر مطلب را لازم نیست نتیجه عملیاتشان را می‌آورند بمجلس اعلام می‌فرمایند آنوقت مجلس هم بعد از اینکه مطلع شد آنوقت اگر احیانا یک تذکراتی هم بنظر سایر رفقا رسیده باشد داده می‌شود و بسلامتی تشریف می‌برند و به صورت مواد درش می‌آورند و برای آیین‌نامه داخلی مجلس بکار می‌برند. این نظر بنده‌است.
نایب رئیس ـ آقای نخست‌وزیر.
نخست‌وزیر ـ در این موضوع آیین‌نامه البته بنده بخودم حق نمی‌دهم که شرکت بکنم در مذاکرات بسته بنظر آقایان محترم است ولی می‌خواهم یک نکته را عرض بکنم به اینکه فوق‌العاده برای دولت مبتلا به‌است ودر جریان کارهای دولت تولید زحمت واشکال می‌کند (صحیح است) من یقین دارم که همه آقایان علاقمند هستند که کارها سریع پیش برود و در نتیجه خوب و زود از کارها گرفته شود ولی با این وضع که پیش آمده‌است البته تصدیق میفرمایید و این اسباب تاسف است. بنده اینکه بعضی از آقایان اشاره کردند باختیارات کمیسیون البته بسته بنظر مجلس است که هر گونه اختیاری بخواهند بدهند ممکن است ولی یک نکته را می‌خواهم عرض کنم و آن اینست که این کمیسیون فرضا اختیاری داشته باشد قانون گذاری که نمی‌کند و فرضا هم که یک مقرراتی بکند آنهم نتیجه اختیاری است که هیئت قانونگذاری باومی‌دهد بنابراین چه اشکالی دارد که یک مقرراتی وضع بشود وبخصوص که بنظر بنده این کمیسیونها این کمیسیون یا هر دو کمیسیون اینها طرز جریان قانونی را معین، طرز جریان کارها را بین مجلسین وبین دولت و مجلسین معین می‌کنند (صحیح است) پس چه اشکالی دارد که همانطوری که آیین‌نامه‌های امور داخلی مجلس محول می‌شود بیک کمیسیونهایی بیک هیئت هایی آن آیین‌نامه مشترک بین دو مجلس هم بنمایندگان مجلسین محول بشود یا یک ترتیبی که دیگر طول و تفصیل نداشته باشد و زودتر این آقایان بتوانند کار را تمام کنند این آقایان البته همه هم مورد اعتماد دو مجلس هستند و اشخاصی هم هستند که باید از فکرشان و از نظرشان استفاده بشود این دیگر معطلی ندارد بنده تقاضا و تمنی دارم که یک عطف توجه عملی و با یک نظر تسریع اینکار آقایان به این موضوع بفرمایند و اختیار و اجازه‌ای که لازم دارد و این کمیسیون برای تهیه موادی به جهت طرز جریان کار بین دولت و دو مجلس که صرفه وقت باشد و مصلحت سرعت جریان کار باشد بدهند بنده همین عرض را داشتم و باز تکرار می‌کنم که این مطلب خیلی متلابه‌است برای ما و من استدعا دارم که در این باب بذل توجه سریع بشود. کشاورزصدر ـ بنده اجازه خواستم.
نایب رئیس ـ آقای ملک مدنی.
ملک مدنی ـ مثل اینکه سوء تفاهم شد و بنده نتوانستم آنطوریکه لازم بود مطلب را بیان کنم و از بیانات آقای دکتر هدایتی اینطور معلوم می‌شد ما اختیار تام برای این به کمیسیون خواسته‌ایم خیر بنده و جمعی از آقایان که امضاء کردند پیشنهاد نکردیم که این کمیسیون اختیار تام داشته باشد و بنشیند روابط بین مجلسین را معلوم بکند و مجلس شورای ملی هم بیخبر باشد، نه گفتیم این اختیار را به کمیسیون می‌دهیم همینطوریکه جناب آقای عامری فرمودند و در گذشته هم معمول بوده و حتی قبل از این جریانات هم مرحوم مشیرالدوله که رئیس کمیسیون دادگستری بوده مجلس درآنموقع اختیار داده که قوانینی وضع کرده وبموقع اجرا گذاشته‌است بعد هم برای تصویب بمجلس شورای ملی آورده‌است بنده خوشوقتم که جنابعالی که دکتر در حقوق و استاد دانشگاه هستید و وکیل مجلس هم فعلا می‌باشید مراقبت دارید که تخلف قانونی نشود ولی البته دقت هم می‌شود ماهم خودمان همان نظر جنابعالی را رعایت می‌کنیم ونمی‌خواهیم که وظیفه خودمان را بعهده سایرین واگذار کنیم در صورتیکه حقی نداشته باشیم این سابقه در مجلس بوده حالا هم اینجا قید کردیم که پس از اینکه کمیسیون تصمیماتی گرفت آنوقت بمجلس شورای ملی گزارش بدهد و مورد تصویب و رای مجلس شورای ملی قرار بگیرد (دکتر هدایتی ـ اینطور بنده موافق هستم) بنده که پیشنهاد را دادم بعد متوجه شدم که این باید به صورت طرح قانونی در آمده باشد چون این پیشنهاد کافی نیست این پیشنهاد را به صورت طرح کردیم که آقایان هم هفده نفر امضاء کردند و باید بقید دوفوریت طرح بشود و بعد برودد طبع وتوزیع شود و مطرح شود ورای داده بشود نظر جنابعالی تامین شده و خیال می‌کنم مخالفتی نداشته باشد.
نایب رئیس ـ یادداشتی جناب آقای دکتر مصدق دادند که خوانده می‌شود. (بشرح زیر قرائت شد) خواهشمندم بفرمایید که بنده بواسطه کسالت از قبول عضویت کمیسیون معذورم ولی اگر احتیاج به مشورت شد هر وقت که دعوت فرمایند حضور خواهم یافت.
نایب رئیس ـ موافقت بفرمایید که ده دقیقه تنفس داده شود. (مجلس سه ربع ساعت بظهر بعنوان تنفس تعطیل و مجددا یکربع ساعت بظهر بریاست آقای جواد گنجه (نایب رئیس) تشکیل شد)
نایب رئیس ـ راجع بموضوع اختیاراتی که بایستی به کمیسیون تفویض بشود یک طرحی رسیده‌است بقید دو فوریت مجلس شورای ملی به کمیسیون متتخب از شعب که ۱۲ نفر می‌باشند اجازه می‌دهد راجع بترتیب اعمال حقوق و اختیاراتی که بموجب قانون اساسی متمم آن برای مجلسین مقررشده و روابط مجلسین در گذرانیدن لوایح و طرحهای قانونی با کمیسیون منتخب از طرف مجلس سنا مذاکره بعمل آورده وهر ترتیبی کهمورد موافقت دو کمیسیون قرار گرفت بشکل یک فصل مشترک در آیین‌نامه‌های داخلی مجلسین تنظیم گردید موقتا بموقع اجرا بگذارد و بعد بتصویب مجلس شورای ملی برسانند ملک مدنی ـ غلامرض فولادوند ـ دکتر کیان ـ مجید موقر ـ فتحعلی افشار ـ ظفری ـ صفائی ـ موسوی ـ فقیه‌زاده ـ گودرزی ـ پیراسته ـ نبوی ـ صفوی ـ محمد ذوالفقاری ـ امیری قراگوزلو ـ عباس قبادیان ـ امیر نصرت اسکندری ـ مجتبی دولت آبادی
نایب رئیس ـ فوریت اولش مطرح است (جمعی از نمایندگان ـ مخالفی نیست) رای می‌گیریم بفوریت اول طرح تنظیمی (جمعی از نمایندگان ـ عده کافی نیست) بسیارخوب اعلام رای شد تا عده کافی شود (پس از چند لحظه عده کافی شد) برای فوریت اول طرح تنظیمی رای می‌گیریم آقایانیکه موافقند قیام بکنند (اکثر برخاستند) تصویب شد فوریت دوم مطرح است اگر مخالفتی نیست (دهقان ـ بنده مخالفم) بفرمایید.
احمد دهقان ـ بنده با فوریت دوم این لایحه بلکه با فوریت اول آن مخالفم بعلت اینکه بعقیده بنده مواد قانون اساسی در مورد اختیار مجلس سنا و همچنین مجلس شورای ملی و در مواردی که اختیار به مجلسین داده‌است خیلی روشن واضح است (صحیح است) و محتاج بهیچ شرطی و بیانی نیست هیچ ابهامی هم ندارد. قانون اساسی یک فصول و موادی را درباره اختیار مجلس سنا دارد یک فصول و موادی هم دارد و درباره اختیار مجلس شورای ملی و یک فصول و موادی هم دارد مربوط باختیار دو مجلس و هر کدام هم روشن است و هریک هم فلسفه‌ای دارد. قانون گذار درآن عصر برای هر ماده‌ای وبرای هر مورد خاصی یک فلسفه‌ای قائل بوده که فلسفه‌اش امروز هم ملاک اعتبار است و در تمام مجالس دنیا هم عمل می‌شود (صحیح است) حالا اینجا بعضیها نمی‌خواهند بنده سوء نیتی درباره کسی قائل نیستم یا نمی‌خواهد یا متوجه نیستند و یک تعمیراتی می‌کنند که با روح قانون اساسی و حتی با ظاهر قانون اساسی هم تطبیق نمی‌کند و حالا این مورد اختلاف پیدا شده‌است در این مورد اختلاف هم مجلس نظرش را گفته‌است ولی اینجا با این عجله آمدن و بیک دسته‌ای که البته بنده عرض نمی‌کنم که آندسته‌ای که انتخاب شده‌اند مورد اعتماد مجلس شورای ملی نیستند، هستند ولی برای مداخله در قانون اساسی و برای تفسیر قانون اساسی (جمعی از نمایندگان ـ تفسیر نیست آقا) اجازه بدهید. بنده عرضم را بکنم آقایانی هم که نظر مخالف دارند تشریف می‌آورند فرمایشات خودشان را می‌کنند. این خودش تفسیر قانون می‌شود والا قانون که سرجایش هست قانون اساسی می‌گوید رسیدگی ببودجه دخل و خرج مملکت از وظایف خاصه مجلس شورای ملی است حالا شما می‌خواهید این را بطور دیگر تعبیرش کنید. همین تفسیر می‌شود و بنده عقیده ندارم که به کمیسیون اختیار داده بشود که قانون اساسی را تفسیر کند حقوقی را که ملت بنمایندگان خودش داده‌است بترتیب و بوضع دیگری در بیاورند که وکلای ملت نتوانند این اختیاری را که دارند درست اعمال کنند بنابراین بنده می‌خواهم استدعا کنم که موافقت بفرمایید این بایک فوریت برود و رویش مداقه بشود و بیک ترتیبی که جنبه تفسیر پیدا نکند و بقانون اساسی هم خدای نکرده خللی وارد نشود و بحقوق نمایندگان مجلس و نمایندگان ملت هم تجاوزی نشود بآن ترتیب بیک صورتی در بیاید و بیاید بمجلس شورای ملی و الا بنده اصلا در اساس اینکار مخالفم چون قانون اساسی بطور صریح و روشن تکلیف هر دو مجلس را روشن کرده‌است و هیچ احتیاجی به این حرفها نیست حالا بعضیها دلشان می‌خواهد که مداخله در امور داشته باشند و یک اشکالاتی پیش آورده‌اند این بمجلس شورای ملی بهیچوجه مربوط نیست بنابراین بنده با فوریت مخالفم و استدعا می‌کنم اجازه بدهید فرقی هم نمی‌کند این برود به کمیسیون و مداقه بشود و بیک وضعی بشود که در آینده برای ما فشار وجدان نباشد که خدای نکرده از حدود و حقوقی که برایمان تعیین کرده‌اند تجاوز کرده باشیم.
نایب رئیس ـ آقای ملک مدنی.
ملک مدنی ـ بیانات آقای دهقان یک ایجاد سوء تفاهمی کرد. هیچکس قصد این را ندارد که قانون اساسی را تفسیر کند (صحیح است) و ما چنین نظر را نداشتیم ونداریم (صحیح است) یا ما هیچوقت قصدمان این نیست که از اختیاراتی که مجلس شورای ملی دارد اختیاراتش را منحرف کنیم یا از آن منصرف شویم (صحیح است) قانون اساسی و متمم آن حقوق مجلسین را معلوم کرده، آنچه که از مشخصات مجلس شورای ملی است در جای خودش معین ومسلم است و موردبحث هم نیست (صحیح است) ومورد تایید همه ماهم هست (صحیح است) هیچوقت هم، از هیچ قسمتی از آن عدول نمی‌کنیم زیرا حق ملت ایران را که نمی‌توانیم بنشینیم این جا برای یکدوره که وکیل هستیم از مجلس سلب بکنیم، بعد از اینکه مجلس سنا بوجود آمده روابط مجلسین باید به صورت یک آیین‌نامه‌ای معین بشود (صحیح است) قصد از این پیشنهاد اینست و هیچ قصدی غیر از این نبوده‌است ملاحظه کرده‌اید هر قانونی که از این مجلس شورای ملی گذشته دنباله‌اش هم یک آیین‌نامه اجرایی دارد در این مورد هم که مجلس سنا تشکیل شده‌است وهنوز مجلس هیچ قدمی برنداشته‌است باید روابط بین مجلسین معلوم شود (صحیح است) از اینکه مجلس سنا باید یک قوانینی را که جنبه مالی نداشته باشد تصویب کند که مورد تردید نیست این را دولت اول بیاورد بدهد بمجلس شورای ملی یا بمجلس سنا و اگر بمجلس شورای ملی داد از چه طریقی مجلس شورای ملی رونوشت بفرستد برای مجلس سنا یا معکوسش بآنجا واو از آنجا به اینجا چطور عمل شود؟ (صحیح است) آخر این باید روشن بشود و تکلیف معلوم بشود وجز با انتخاب یک کمیسیون با صلاحیت طور دیگر نمی‌شود این کار را انجام داد مضافا به اینکه ما اینجا قید کردیم که موقتا این را بموقع اجرا می‌گذارند و بعد این را بتصویب مجلس شورای ملی باید برسانند حالا اگر این گزارش بمجلس آمد و یک موادی از تصمیمات کمیسیون را دیدید که صحیح نیست خودتان اصلاح کنید (صحیح است) به این جهت مطلب روشن است و بنظر بنده اشکالی هم ندارد (صحیح است) (جمعی از نمایندگان ـ رای)
ـ مذاکره در طرح قانونی راجع به الغای تصمیمات هیئت تصفیه درباب تقسیمات کشور[ویرایش]
۴ـ مذاکره در طرح قانونی راجع به الغای تصمیمات هیئت تصفیه درباب تقسیمات کشور
نایب رئیس ـ رای می‌گیریم بفوریت دوم طرح تقدیمی آقای ملک مدنی آقایان موافقین قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. طبع و توزیع خواهد شد برای طرح در جلسه آینده آقایان اطلاع دارند که در جلسه گذشته طرحی تقدیم شده بود بقیه دو فوریت که طبع و توزیع شده راجع به تصمیمی که هیئت تصفیه گرفته بود حالا ماده واحده مطرح است و جزء دستور هم بوده‌است اجازه بفرمایید قرائت می‌شود. (بشرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی چون تصمیم اخیر هیئت تصفیه کارمندان دولت درباره تشکیلات وزارت کشور متباین با قانون تقسیمات کشور مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶ و قانون اصلاحی مصوب ۱۹ دی ۱۳۱۶ و قوانین دیگر است و مراد از برگذاری اختیار تصفیه نقض قوانین نبوده لذا امضاء کنندگان ماده واحده ذیل را بقید دو فوریت پیشنهاد وتصویب انرا در خواست منیماییم. ماده واحده ـ قانون تقسیمات کشور مصوب ۱۶ آبان و ۱۹ دی ماه ۱۳۱۶ بقوت خود باقی و بطوریکه مجلس شورای ملی برنامه دولت را دایر بتشکیلات متناسب با اوضاع حاضر تصویب نموده دولت مکلف است هرچه زودتر لایحه خودرا تقدیم مجلس نموده تا اقدام مقتضی بعمل آید.
غلامرضا فولادوند ـ بنده مخالفم.
نایب رئیس ـ ماده واحده مطرح است مطابق تابلوئی که هست و این آقایان اسم نویسی کرده‌اند آقای مکی مخالفند بفرمایید آقای مکی.
مکی ـ بنده بشهادت آقایان همکاران محترم مجلس شورای ملی در دوره گذشته که آن قانون برای هیئت تصفیه می‌گذشت مخالفت کردم و دلائل مخالفتم را آنروز عرض کردم و حالا برای اینکه یادآوری کرده باشم در آن طرح تقدیمی دولت عرض کردم که این هیئتی که انتخاب خواهد شد منظورش تصفیه ادارات دولتی و عناصر ناپاک نخواهد بود زیرا عناصر ناپاک و دزدان بزرگ اجتماعی در کمپانی بیمه دزدان اجتماعی بیمه شده‌اند (صحیح است) و اینها را هیچ مقامی نمی‌تواند از کار برکنار کند وامروز هم عرض می‌کنم که این هیئت تصفیه از وظیفه اصلی خودش که برکناری عناصر ناصالح است منحرف شده (صحیح است) اگر هم انحرافی حاصل نکرده باشدوواقعا بوظیفه خودش عمل کرده باشد و اشخاصی را پیشنهاد کرده باشد که از کار برکنار بکنند مسلما یک موانع و محظوراتی در راه برکناری اینها ایجاد کرده‌اند و همان کمپانی بیمه دزدان اجتماعی مانع از اجرای تصمیمات هیئت تصفیه شده‌است ما می‌شنویم که هیئت تصفیه عده‌ای را مشمول بند (ج ۹ کرده بنده از دولت سؤال می‌کنم که آن اسامی را بیاورد در مجلس و برای استحضار ملت ایران و مجلس شورای ملی که نماینده ملت ایران است قرائت بکند (صحیح است) تا ببینند که هیئت تصفیه چه اشخاصی را مشمول بند (ج) کرده‌است (دکتر بقائی ـخلاف مصالح عالیه مملکتی است. اینها را نمی‌شود معرفی کرد) آنروز که این قانون می‌گذشت بنده مخالفت کردم و گفتم گریبان یکمشت آفتابه دزد را خواهند گرفت و دزدان بزرگ مصون خواهند ماند و در سنگر مصونیت خودشان نهایت سوء استفاده را خواهند کرد وهیچ مقامی هم نمی‌تواند اینها را از کارشان برکنار کند، امروز هم بهمان عقیده باقی هستم، این هیئت تصفیه بدزدان عالیمقام و آنکسانی که در پناه همان کمپانی که عرض کردم بیمه شده‌اند انها سر کار خودشان خواهند بود امروز هم که این طرح از طرف عده‌ای از آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی تقدیم شده‌است بنده مخالفم مخالفت بنده هم اصولی است بنده از خدا می‌خواهم که تمام مملکت دارای یک وضعیت آبرومندی باشد ودر تمام شهرستانها استانها نه تنها با تشریفات صوری ظاهری و اتومبیل زندگانی لوکس برگذار شود بلکه واقعا بحال مردم شهرستانها و آن نقاط دورافتاده مملکت یک توجه کافی بشود اما در کیفیت این شهرستانها وتقسیمات کشوری یک عرایضی دارم در تقسیمات کشوری که قانون آن از مجلس شورای ملی گذشته‌است ذکر شده‌است که استاندارها در مراکز استانداری خودشان ثابت نیستند استاندار بایستی در تمام حوزه استانداری خودش متحرک باشد، لذا از روزی که این قانون گذشته‌است یکی از استانداران محترم را بمن معرفی فرمایید که او مرکز ثابتی نداشته و در تمام حوزه استانداری خودش در گردش بوده و از حال مردم بدبخت یا از مردمی که ستمدیده بودند استحضار حاصل کرده و بحال آنها رسیدگی کرده‌است (ارباب ـ فقط بلوچستان) با یک گل بهار نمی‌شود. بنده مقصودی ندارم ممکن است بعضیها هم یک کارهایی هم انجام داده باشند، بنده بطور کلی واصولی می‌گویم با کسی هم طرف حساب نیستم و بهیچ کس هم نمی‌خواهم حمله شخصی بکنم بطور کلی بنده توضیح می‌دهم بنده خودم در چند نقطه از مملکت دیدم که استاندارها ثابت بودند ده هزار تومان ۱۵ هزار تومان خرج سفره هم می‌گرفتند اگر منظور این تشریفات خرج سفره‌است بنده عرضی ندارم ولی اگر منظور آقایان محترم این است که یک استانداری حوزه مقر فرمانروایی خودش ننشیند و بخواهد بحال مردم رسیدگی کند باید سیار باشد و از این گذشته این قانون تقسیمات کشورخودش یک اشکالاتی دارد مثلا استان یک و دو، کاشان تقریبا کنار کوی مرکزی ست واز نقاط مرکزی ایران است، کاشان را بچه مناسبت جزو استان دوم می‌کند که استانداری ان در مازندران باشد و بکارکاشان رسیدگی کند، (صفائی ـ عملا جدا شده‌است کاشان) یا تهران بچه مناسبت جزء استان دوم است حالا بنده می‌خواهم عرض کنم که درقانون این نواقص هست (یکنفر از نمایندگان ـ تهران راچرا میفرمایید قم را چرا نمی‌فرمایید عملا مجزی شده‌است) ولی بدون قانون مجزا شده بهرحال از این قبیل اشتباهات در این قانون بوده بنده معتقدم که اصولا مملکت به شهرستان‌های کوچک کوچک کوچک تقسیم بشود اصولاده قسمت یا پنج قسمت یک عمل خلافی است این یک عملی است که از لحاظ سیاست مصلحت ایران نیست که ما با یک قطعات بزرگ بده قسمت یا ۵ قسمت تقسیم کندبنده عقیده‌ام این است که باید بقطعات کوچکتری قسمت کرد زیرا اگر یک وقتی خطر سیاسی پیش بیاید یک استان بزرگ دچار هرج و مرج نشود از این لحاظ بنده معتقدم مملکت بایستی بیک قسمتهای کوچک تری تقسیم بشود وهمه‌اش هم فرمانداری باشد ولی با این کیفیتی که ما بیاییم ده استان انتخاب کنیم و برای هر استان یک فرماندار و یک معاون ویک رئیس دفتر و یک اتومبیل و ۱۵ هزار تومان یا ده هزارتومان خرج سفره و دست جناب آقای استاندار را هم باز بگذاریم که هر وقت میل دارد هر طور که دلش می‌خواهد د رتمام شئون حوزه انتخابیه خودش برخلاف قانون دخالت بکند ولی آنچه را که وظیفه‌اش است مثل رسیدگی بحال مردم بدبخت و فقیر یا سیل زدگان یا حریق زدگان به این قبیل هیچ توجهی نشود وقتی انتخابات می‌شود ان استاندار فرمانروای مطلق است که هر کسی را بخواهد از صندوق در می‌آورد ولی اگر سیلی یا حریقی پیش بیاید او اصلا از جای خودش تکان نمی‌خورد و برای مردم بدبخت هیچ فکری نمی‌کند از اینها گذشته تشکیلات فعلی با تصویب نامه هاییکه صادر شده هر وکیلی که موثر و متنفذ بوده (صحیح است) یک دهکده‌ای را فرمانداری کرده یک بخش کوچکی را برداشته فرمانداری کرده این که وضع نمی‌شود یک بخش کوچکی را برداشته‌اند فرمانداری کرده‌اند تمام آنجا شاید دوهزار نفر جمعیت نداشته باشد و اگر جاهای دیگری هست در ایران که آنها جمعیت زیاد هم دارند استعداد اینکه فرمانداری هم بشود دارند ولی برای اینکه انجا آدم موثری نبوده آنجا را صرفنظر کرده‌اند انجا را نه فرمانداری کردند نه توجهی بآن کردند بحال یک بخش کوچک باقی است ولی نقاط خیلی کوچکی یک قسمتهای کوچکی را آورده‌اند فرمانداری کرده‌اند بنده از آقایان سؤال می‌کنم دماوند استعداد این را دارد که فرمانداری بشود فرماندار حق دارد که بلند بشود پست فرمانداری خودش را ترک کند بیاید در لواسانات که جزء حوزه ماموریتش نیست صندوق بسازد و نماینده تحویل مردم بدهد (دکتر بقائی ـ ان حوزه تخصصش است) (خنده نمایندگان) از لحاظ صرفه جوئی در بودجه بعقیده بنده این عمل هیئت تصفیه قابل تقدیر است من با افرادش کار ندارم که کی در آنجا کار می‌کند زیرا همه آقایان محترم توجه دارند که در دوره گذشته در حدود سیصد میلیون تومان کسر بودجه داشتیم و در این دوره نمی‌دانم که این کسر بودجه اضافه خواهد شد یا از سیصد میلیون کسر خواهد شد مسلما با گشادبازیهایی که آقای دکتر مشرف نفیسی در سازمان برنامه خواهند کرد به این سیصد میلیون اضافه خواهد شد و ما هم اینجا نشسته‌ایم و واقعا می‌خواهیم یک قدمهایی مثبتی برای مردم برداریم و یک قدری از مخارج گزاف و سنگین مملکت کم کنیم وبرای مخارج عمرانی یک راهی باز کنیم که در آمدی پیدا کنیم و شروع به کارهای عمرانی و کارهای تولیدی بکنیم شما اگر این استانها را تقلیل بدهید مسلما چند تا خرج سفره ده هزار تومان پانزده هزار تومان کسر می‌شود و بودجه چند اتومبیل و بودجه معاون استانداری و بودجه رئیس دفتر استانداری کسر می‌شود و از این قبیل بودجه‌ها و از این راه درسال ممکن است یک مبلغ مهمی صرفه جوئی در بودجه مملکت بشود وصرف کارهای عام المنفعه بکنید یا ممکن است بدرد مردم بوشهر بخورد یا بدرد بندرعباس بخورد یا آن جاهایی که واقعا مردم آن جا‌ها با نهایت عسرت دارند زندگی می‌کنند بدرد آنها واقعا بخورد، شما می‌دانید در تمام ایران از هر جایی که بیشتر زندگی رفت بارشان جلب نظر مردم را می‌کند نواحی جنوبی ایران است (صحیح است) بقدری وضعیت آن جا بد است. وقتی که انسان می‌شوند واقعا مشمئزمی‌شود که چطور مردم با ماهی مردارد زندگی می‌کنند خون گوسفند می‌خورند علف می‌خورند هسته خرما می‌خورند مثل حیوان گاو آهن بخود می‌بندد آنوقت ما برای اینها می‌خواهیم یک کاری بکنیم کارچه جوری می‌توانیم تهیه می‌کنیم باید یک فکری بکنیم که مردم این مملکت پولی را که می‌دهند صرف این مملکت بشود از مخارج تجملی کسر کنیم و صرف مردم تراخمی جنوب ایران بکنیم که آنها جلای وطن نکنند شما آن طرف ایران ملاحظه میفرمایید آن مردمی که در کویت و بصره هستند چه زندگی مرتب و منظم و چه جور در کمال آسایش و راحتی زندگی می‌کنند واین طرف چقدر مردم در نهایت عسرت و بدبختی زندگی دارند می‌کنند، این عدم تعادل برای این است که مرکز وحکومت مرکزی توجهی بمردم دور افتاده مملکت خودش ندارد آنها می‌بینند که زندگی ندارند دائم مهاجرت می‌کنند برای جلوگیری از این مهاجرت باید بحال آنها رسیدگی کرد رسیدگی بحال آنها این است که باید کارهای تولیدی برای آنها تهیه کرد و به آنها اهمیت داد و ۴ تا کار مفید برای آنها کرد که علاقمند بشوند و بمانند و فرار نکنند از این راه بنده خیال می‌کنم یک صرفه جوئی در بودجه دولت شده و دولت بتواند از این مبلغ یک مقدارش را بمردم بدبخت اختصاص بدهد، و از وجود محترم آقای وزیر کار استفاده می‌کنم و از ایشان سؤال می‌کنم که از هیئت دولت بپرسند و بمجلس شورای ملی جواب بدهند که بچه مناسبت نگذاشتند تصمیمات هیئت تصفیه بموقع اجرا گذاشته بشود والا نام کسانی را که هیئت تصفیه مشمول بند ((ج)) کرده‌اند برای استحضار بمجلس شورای ملی بیاورند و در ثانی چه اشخاصی مانع شدند از این که عملیات و تصمیمات هیئت تصفیه بموقع اجرا گذارده نشود اما از لحاظ اصول که بنده با کلیات این لایحه مخالفم بنده خیال می‌کنم مجلس شورای ملی ایران یک قانونی وضع کرده‌است اختیاری داده به هیئت تصفیه که سازمان وزارت خانه را بدهد و کارمندان زاید را بیرون کند حالاامروز مجلس شورای ملی آمده‌است و می‌گوید که این تصمیمی را که شما گرفتید کان لم یکن است و این عمل درست مثل این می‌ماند که یک محکمه‌ای بیاید ویک حکمی را صادر کند. یک محکمه‌ای که صلاحیت قضاوت داشته یک حکمی صادر کرده مجلس شورای ملی یک قانونی میگذراند که این حکمی که صادر کرده کان لم یکن است این در صلاحیت مجلس شورای ملی نیست محکمه بالاتری باید بگوید که حکم آن محکمه کان لم یکن است بنابراین تصمیمی راکه هیئت تصفیه گرفته‌است طبق یک قانون بوده که مجلس بآن اختیار داده و امروز هم مجلس نمی‌تواند این اختیارات را از اوسلب کندبعلاوه در تقسیمات قانون کشور ما یک تبصره‌ای داریم که آن تبصره ۱۶ است تصور می‌کنم که می‌گوید هیئت دولت می‌تواند در تقسیمات کشور تجدیدنظر کند و هر جایی راتصویب می‌کند بشهرستان و غیره تبدیل نماید این اختیارات هیئت دولت است دولت هیئت تصفیه را انتخاب کرده‌است پس بنابراین اختیارات هیئت دولت تفویض شده‌است این هیئت تصفیه و هیئت تصفیه هم بموجب قانون بوجود آمده‌است بنابراین کاری را که هیئت تصفیه کرده کاملا در صلاحیتش بوده‌است واز لحاظ صرفه جوئی بودجه هم بعقیده بنده کارخلافی نکرده‌است همه آقایان معتقدند مخصوصا آقای حاذقی فرمودند که ما از لحاظ بودجه‌ای که برای سازمان برنامه در نظر گرفته شده‌است که بهر شهرستان یک مبلغی بدهند تا اینکه صرف عمران و ابادی شهرستانها کوچک بشود و این طرح را نداده‌ایم که بخواهیم جلوی این کارها را بگیریم، شما برای عمران و آبادی این مملکت احتیاج ندارید به این که برای شهرستان یک قانونی وضع بکنند یا بیایید پیشنهاد کنید وتصویب بکنید که بهر شهرستانی که این قدر جمعیت دارد اینقدر این مبلغ صرف عمران و آبادیش بشود کسی مخالفتی ندارد این لزومی ندارد که یک نفر استاندار ویک فرماندار و یک بخشدار وفلان، برای یک شهر کوچکی ایجاد کنید و سربار بودجه مملکت می‌کنید با ابادی و عمران کسی مخالفت نداردهر طور ممکن است آقایان اقدام بکنند و اصلاحش بکنند که ازلحاظ عمران وآبادی ممکلت بودجه‌ای را که سازمان برنامه در اختیار دارد بهر شهرستانی که جمعیتش مثلا ده هزار نفر، هشت هزار نفر هست این مبلغ را تخصیص بدهند این را کسی مخالفتی ندارد بنده هم موافقم ولی روی این اصول بنده و رفقای جبهه ملی نمی‌توانیم با این طرح موافقت کنیم و امیدواریم که آقایان هم یک کاری که بعدها اسباب زحمت بشود یعنی یک وظیفه‌ای را یک قانونی را که مجلس گذرانده و ظیفه او نیست که مجددا درش تجدید نظر بکند این سابقه را ایجاد نکند و این باب را مفتوح نکند که هرروز یک قانونی را مجلس بگذراند که رای فلان محکمه از اعتبار ساقط است و این یک وقتی ممکن است باعث زحمت آقایان بشود بیش از این هم مزاحم آقایان نمی‌شوم.
نایب رئیس ـ آقای دهقان موافقید؟ بفرمایید.
دهقان ـ صحبت هایی که نماینده محترم تهران در باب مخالفت با طرح تقدیمی در این جا بیان فرمودند از لحاظ کلیات گمان می‌کنم همه‌اش صحیح باشد و مورد موافقت همه هم هست ولی مربوط به این طرح تقدیمی نیست برای اینکه طرح تقدیمی تقریبا می‌خواهد بگوید که هیئت تصفیه بر خلاف قوانین مصوبه گذشته مجلس شورای ملی حق نداشته‌است تصمیمی اتخاذ کند وتصمیمی را که راجع به محدود کردن استانها و شهرستانها اتخاذ کرده‌است خلاف اختیاراتش بوده‌است و برخلاف قانون تقسیمات کشور است (صحیح است) بنده هم مثل شما آقای مکی معتقد هستم که در قانون تقسیمات کشوریک عیوبی هست باید نشست آن عیوب را رفع کرد بنده و همه آقایان معتقد هستیم که هیئت تصفیه ما مطابق اختیاراتی که در دوره پانزدهم نمایندگان دادند باو که دستگاه دولت را از افراد ناپاک تصفیه کند باید بوظیفه‌اش عمل کند (صحیح است) ما همه این انتظار را داریم و متاسفانه این انتظارمان هم تا حالا برآورده نشده ولی این راهم باید گفت که بیرون کردن مستخدمین دولت که حالا ممیر معاششان همان حقوق است بدون جهت و بدون این که تقصیری داشته باشند صلاح نیست و چنین خیالی را کسی ندارد باید دولتها و دستگاهها کار ایجاد کنند تا کسی دنبال استخدام کارهای دولتی نرود در سال ۱۳۱۹ و ۲۰ آقای شوشتری در سال ۱۹ و ۲۰ بیرون آمدن از ادارات دولتی و رفتن دنبال کارهای ازاد سرقفلی داشت (صحیح است) مستخدمین حاضر بودند یک چیزی هم دستی بدهند و از ادارات دولتی بیرون بروند وقید استخدام از گردنشان برداشته شود، آقای وزیر محترم کار این جا هستند عرض کنم دولت هاباید ایجاد کار کنند برای مردم تا این که مستخدمین خودشان بطیب خاطر بروند دنبال کار آزاد والاشما یک مستخدمی را که در زندگی هیچ گناهی نکرده هیچ قصوری نکرده‌است حالا شما به عنوان تصفیه بیایید دست اورا بگیرید بیندازید بیرون با یک مشت عائله آقا این صحیح است؟ ما هیچکدام چنین نظری نداریم، ما نظرمان در آن دوره ودر این دوره و در تمام ادوار این است که دست مستخدمین ناپاک را بگیرید و بریزید بیرون و هر که هم این کار را بکن دستش را می‌بوسیم و تا حالا که ماه همچو چیزی ندیدیم اما مطلبی را که بنده می‌خواستم بگویم نماینده محترم در آخر صحبتشان گفتند و آن مسئله مزایایی است که شهرستانها از نظر تشکیلاتی دارند اگر بخش بشوند از این مزایایی که وعده بهشان داده شده محروم می‌شوند مثلا بنده بهتان عرض کنم که این قضیه بخش شدن امسال که در آذربایجان کمبود غله بود و مردم ایران مخصوصا در نواحی شمال فوق‌العاده در زحمت بودند و حتی عده‌ای مجبور شدند از گرسنگی گاو وگوسفند را بفروشند و دهاتشان را ول کنند بروند در یک جایی که نان خالی گیرشان بیاید بنده برای چند بخش مربوط به خلخال تقاضای مساعدت غله کردم همانجایی که در سالهای پیش غله خودش را به تهران و جاهای دیگر می‌داد گفتند چون بخش است نمی‌شود و بخش باید برود بمیرد یعنی آن مردی که مالیات می‌دهد تمام عوارضش رامی‌دهد و تمام مقررات و نظامات و مالیات‌ها رامراعات می‌کند و عمل می‌کند تمام قوانین را بر گردنش می‌گذارند از مزایا باید محروم بشوند اگر دولت وعده هم بدهد از این وعده‌ها دلخوش نباشند یعنی اینها از حدود و ثغور این مملکت خارج هستند، اهل این مملکت نیستند شما بیایید آقا یک فرمانداریهای با سابقه یک فرمانداریهایی که سوابق تاریخی و قدیمی دارند آنها را تبدیل کنید به بخش ومالیات ازشان بگیرند تمام عوارض را ازشان بگیرید ولی هیچ مزیتی برایشان قائل نشوید این درست نیست بنده هم عقیده دارم بعضی از این بخشها همانطوری که شما گفتید بی جهه تبدیل بفرمانداری شده ولی اینطور هم بیرحمانه نباید قضاوت کنیم مثلا گیلان را بگوییم استان نیست بنابراین بنده عقیده‌ام این است که روی قانون تقسیمات کشور که عیوبی هم دارد باید مذاکرات کافی بشود ولی مربوط باختیارات هیئت تصفیه نیست هیئت تصفیه حق اتخاذ چنین تصمیمی را ندارد (صحیح است) و ما هم اگر نظریاتی نسبت به بخشها داریم و همچنین تبدیل آنها بفرمانداری داریم باید یک فرصت کافی داشته باشیم تا بنشینیم مطالعه کنیم و واقعا به بینیم کجا حق فرمانداری شدن را دارد کجاحق شهرستان شدن را دارد و با این عجله و با این شتاب و با این تصمیمات بی موردی که هیئت تصفیه بر خلاف اختیارات خودش گرفته‌است نباید یک عده از ساکنین این مملکت را از حقوق مسلم خودشان محروم تر کنیم و بنده با طرح تقدیمی کاملا موافقم و استدعا می‌کنم آقایان مخصوصا آقایانی که استانها شان تبدیل بفرمانداری نشده مراقبت کنند، توجه کنند نگویند حالا که استان ما سرجایش هست ما دیگر کاری نداریم همه آقایان باید کمک کنند که شهرستانها ی دیگر هم از مزایا محروم نشوند و بتوانند از مزایایی که در برنامه ۷ ساله همین طوری که آقای مکی نماینده محترم فرمودند قائل شددن این مردم بدبخت بیچاره هم بتوانند از این مزایا بهره مند شوند.
نایب رئیس ـ پیشنهاد کفایت مذاکرات شده‌است، قرائت می‌شود. پیشنهاد می‌کنم بعد از یک موافق و یک مخالف مذاکره کافی باشد،
کشاورز صدر.
نایب رئیس ـ آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر ـ صحبت در مجلس برای این است. (اردلان ـ هنوز صحبتی نشده) که یک مطلب پیچیده غامضی را رویش بحث می‌کنند که یک عمل خلاف قاعده‌ای نباشد ودر اینجا در این مطلب چون مبتلا به ما است و اکثریت آقایان این را پیش خودشان مطالعه کرده ماهم می‌بینیم که گفتگوشان را کرده‌اند واضافه برآن ما که الان نمی‌خواهیم بگوییم که شما یک تصمیم قاطعی بگیرید که این کار را نکنید ما میگوییم این مطلبیکه ۲۰ سال است ۱۵ سال است دوام پیدا کرده وقانون تقسیمات کشو رگذشته مکلف می‌کنم دولت را که نواقص اورا رفع کند و این کاری را که آقایان بسرعت وعجله انجام داده‌اند جلوشان را بگیریم برای نمونه هم عرض می‌کنم آقایان می‌دانند جناب آقای سالار هم استناد بقولشان می‌کنم در لرستان دو سه مرتبه تشریف برده‌اند و یکی دو سه ماه بوده‌اند در لرستان بخش الستر و دلفان را هیئت تصفیه معین کرده که بخشدار داشته باشد دویست هزار نفر جمعیت دارد آنوقت در گرمسیر یک بخش نوی وجود آورده‌اند این بنظر بنده و امسال آن وسایر تصمیماتی که هیئت تصفیه گرفته‌است یک موضوعی نیست که یک تصمیمات کلی اساسی که مضر بحال مملکت باشد گرفته بشود از عموم آقایان موکلینشان انتظار دارند (البته من کاری ندارم که مرکز استان کجا باشد) ولی اشخاصی که رفته‌اند یک جایی که بخشداری است ناراضی هستند برای اینکه آن نگهبانی پدر مردم را در میاورد اگر بخشداری نباشد لااقل یا او یک رفتاری می‌کنند که اسباب زحمت نباشد و یک مطلبی را که بنده می‌خواستم عرض کنم این است که متاسفانه صرفه جوئی مطلقا نشده مثلا گفته‌اند که فرمانداری فلان منطقه را بخشش کنیم تبدیل ببخش بکنیم در آن بخش باز بخشدار دو نفر منشی ورئیس دفتر بخشداری خواهد بود آنجاه همانطور که فرمانداری هم بود یک فرمانداری بود و دو تا عضو رتبه دار بود رتبه‌اش هم همان رتبه‌است حقوقش هم همان حقوق چیزی مطلقا کم نشده‌است بنابراین بنظر بنده اگر عنایت کنیم رای بکفایت مذاکرات بدهید این تصمیم بی مطالعه، بی دقت، که جمعا درش اتفاق نظر دارند متفق هستند تصویب شد بهتر است بعد دولت مکلف است ومجبور است که در ظرف دو ماه یک ماه با آن نواقصی که در قانون تقسیمات کشور می‌بینید بیاورد اینجاو اصولا در مملکت نقض غرض است کارها چرا؟ برای اینکه هیئت تصفیه معین می‌کنیم برای نمونه می‌گویم لرستانی‌ها را دعوت کردند در این جا لرستانی‌ها آمدند خوانین محترم همه شان خدمتگذار این مملکت اینها در تمام ایام جنگ کسانی بودند که نفسشان در نیامد انجا و با نهایت آرامی زندگی می‌کردند ولی متاسفانه می‌بینیم یک مطلبی توی یک روزنامه‌ای نوشته شده بود و می‌گوید به این که اینها سوابق دزدی دارند و این مطلب اسباب کمال تاثر آنها شده بود وبه بنده رجوع کردند، این حرف درست نیست دزد مرکزش تهران است لرستان دزدی ندارد لرستانی دزدی نمی‌کند (صحیح است) وبنده این جا این را عرض می‌کنم که رفع کدورت وتاثر آقایان بشود (صحیح است)
نبوی ـ بنده اخطار دارم.
نایب رئیس ـ برطبق کدام ماده؟ نبوی ـ برطبق ماده ۱۱۶
نایب رئیس ـ ماده ۱۱۶ را قرائت خواهم کرد نبوی ـ این رانمی‌شود مطرح کرد آقای وزیر کشو رنیست اینجا. اردلان ـ بلی آقای وزیر کشور نیست نبوی ـ ماده ۱۱۶ می‌گوید در غیر مواردی که طرح قانونی مربوط بامور داخلی مجلس باشد باید حتما وزیر مسئول یا نماینده او در مجلس حضور داشته باشد که مذاکرات در حضور او بعمل بیاید و اظهار عقیده نماید در صورت عدم حضور وزیر یا معاون او صاحبان طرح می‌توانند او را مورد اخطار قرار بدهند پس این کر عملی نشده‌است وزیر مربوط در اینجا حضور پیدانکرده‌است پس می‌بایستی مطرح نشود (صحیح است)
ـ تعیین موقع ودستور جلسه بعد ـ ختم جلسه[ویرایش]
۵ـ تعیین موقع ودستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
نایب رئیس ـ این مطلب صحیح است و خود بنده و آقایان هم متوجه بودیم ولی چون طرح شده بود قرار شد مطرح باشد و آقای وزیر کشور را اطلاع دهیم حاضر شوند آقایان وزیران هیچوقت حاضر نمی‌شوند و هر وقتی که میایند نمیساعت می‌نشینند بنابراین جلسه را ختم می‌کنیم جلسه بعد روز ۳ شنبه ساعت هشت نیم صبح (جلسه نیم ساعت بعداظهر ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی ـ جواد گنجه