مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۶/جلسهٔ ۳۲
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل متن قوانین – تصویبنامه‌ها – صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی – مذاکرات مجلس سنا
اخبار رسمی – فرامین – انتصابات – آیین‌نامه‌ها – بخشنامه‌ها - آگهی‌های رسمی و قانونی سوالات
شماره ۱۵۴۶
۳شنبه ۲۳ خرداد ماه ۱۳۲۹
سال ششم
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۳۲
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۳۲
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۳شنبه ۱۶ خرداد ماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
- ۱- تصویب صورت‌مجلس‌های ۱۱ و ۱۴ خرداد ماه
- ۲- بیانات قبل از دستور - آقایان: دکتر شایگان - برومند - امامی اهری - نبوی
- ۳- سوال آقای محمدعلی مسعودی از آقای وزیر امور خارجه راجع به تاسیس کنسولگری از طرف دولت عراق در بحرین و جواب آن
- ۴- بیانات آقای مکی نسبت به بیانات جلسه ۱۱ خرداد آقای وزیر راه
- ۵- قرائت نامه مجلس سنا دایر به تصویب طرح الغای عملیات هیات تصفیه
- ۶- طرح و تصویب گزارش کمیسیون آیین‌نامه داخلی به اجازه اجرای موقت اصلاحات آیین‌نامه داخلی
- ۷- طرح بقیه گزارش کمیسیون قوانین دارایی راجع به فروش خالصجات
- ۸- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس دو ساعت ونیم قبل از ظهر ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید
– تصویب صورت‌مجلس‌های ۱۱ و ۱۴ خرداد ماه[ویرایش]
۱- تصویب صورت‌مجلس‌های ۱۱ و۱ ۴ خرداد ماه
رئیس - صورت غایبین جلسه گذشته خوانده می‌شود.(بشرح ذیل خوانده شد)
غایبین با اجازه – آقایان: فرهودی، منصف، ملک مدنی، ابوالقاسم امینی، امیرنصرت اسکندری، محسن طاهری – طباطبائی
غایبین بی اجازه، آقایان:صفوی، عزیززنگنه، شوشتری، قهرمان، شهاب خسروانی، سالار سنندجی، دکتر طبا، دکتر سیدامامی، حسن اکبر تیمورتاش، لطفعلی معدل، دکتر مصدق، سعید مهدوی، رستم گیو، تولیت
دیرآمدگان با اجازه –آقایان: احمد حمیدیه آخرجلسه یکساعت – عباسی آخر جلسه یکساعت صاحب منصب جمع دو ساعت –کشاورز صدر دو ساعت.
دیرآمدگان بی اجازه –آقایان: حسین خاکباز – مجید موقر – فرامرزی – محمد علی مسعودی –مهدی ارباب - هراتی – هریک ۳۰ دقیقه آقایان: خسرو قشقائی - آشتیانی‌زاده هریک ۴۵ دقیقه
رئیس – بصورت مذاکرات جلسه قبل نظری نیست؟آقای ناظرزاده
ناظرزاده – در مذاکرات روزسه شنبه یک جمله‌ای نسبت داده شده ببنده که به آقای صفائی گفتم ایشان خیلی لجوج هستند ممکن است ایشان لجوج باشند ولی بنده این نسبت را بایشان ندادم یکی دیگر از آقایان گفته‌است خواستم این اصلاح شود رئیس - اصلاح می‌شود. آقای اردلان
اردلان - در مذاکرات جلسه پنجشنبه یک اشتباهی در صورتجلسه هست که بنده برای تصحیح عرض می‌کنم اینجا نوشته شده‌است که بنده گفتم. که بنده حالا هم به آقای مصدق عرض کردم بنده چنین چیزی نگفتم عرض کردم بجناب آقای دکترمصدق هم جنابش افتاده وهم دکترش افتاده در صفحه بعدش می‌نویسد غیرازاینکه اعتبارنامه نمایندگان ولایات تصویب اینجا صحیح نیست تصویب کرده‌است کلمه (کرده‌است) افتاده استدعا می‌کنم اضافه شود. فقیه‌زاده - موقعی که جناب آقای دکتر بقائی صحبت می‌کرد در اطراف سرتیپ دفتری مذاکراتی کردند بنده عرض کردم که منظوری نداشته‌اند در روزنامه کیهان نوشته شده که بنده عرض کردم که آقای مکی هم در خطر ندبنده همچو عرضی نکردم خود آقای فرامرزی اینجا تشربف داشتند بنده خواستم که این قسمت را تکذیب کرده باشم. رئیس - ملاک اظهارات آقایان صورت مذاکرات مجلس است در صورت جلسه همچو چیزی نوشته شده؟ فقیه‌زاده - در خارج ممکن است اسباب سوء تفاهم بشود. رئیس - در خارج به مجلس مربوط نیست بنده عرض می‌کنم در صورت مذاکرات مجلس والا در خارج خیلی چیزهای سقیم و صحیح می‌نویسند. صحیح و سقیم همه چیز هست اباطیل همه چیزهست.
نمایندگان – صحیح است
رئیس - آقای فرامرزی
فرامرزی - عرض کنم که البته همان طوریست که جناب آقای رئیس می‌فرمایند ولی متأسفانه قضاوت مردم از روی روزنامه می‌شود ولی مخبر روزنامه که در آنجا نشسته تقصیرندارد اگرعوضی نوشته غرضی ندارد این را گویا آقای امامی فرمودند نه آقای فقیه‌زاده
رئیس - آقای دکترهدایتی
دکترهدایتی – عرض کنم در آخر عرایض بنده در جلسه پنجشنبه یک سطری اضافه شده که بنده عرض نکردم و اصلاً عبارت را بکلی غلط کرده استدعا می‌کنم حذف شود اینجا نوشته‌است طرح را بقید دو فوریت تقدیم مجلس کردیم وما ۱۵ نفر تقاضا داریم همانطوری که در خارج صحبت شده‌است آقایان بادوفوریت موفقت کنند اینجا نوشته‌است اگرآقایان این سطر اصلاً اضافه‌است
رئیس – خیلی خوب اصلاح می‌شود، آقای کهبد
کهبد – عرض بنده مربوط بصورت جلسه یکشنبه‌است اینجا آقای وزیر دارایی فرمودند عوارض قانونی که شکر گرفته می‌شود ۶۵/۳ ریال است بنده می‌خواستم عرض کنم که چون اسنادی هست که بیش از این گرفته‌اند دستگاه دولت هر مبلغ بیشتراز این گرفته باشند جرم است چون خود ایشان اظهارکرده‌اند بیش از این نمی‌گیرند از این ببعد اضافه نباید بگیرند.
رئیس – دیگر نظری بصورت مجلس نیست؟ دکترشایگان – اشتباهاتی که در بیانات نمایندگان می‌شود بنده چندان اهمیتی نمی‌دهم ولی همانطوری که قرآن خدا نباید غلط شود بنده اضافه می‌کنم که حدیث هم نباید غلط نوشته شود تکونو(ن) نداشته (ن) را حذف بفرمایید برای اینکه صحیح بشود.
رئیس –آقای حائری‌زاده
حائری‌زاده – بنده اعتراض به هیات تند نویس خودمان ندارم بانبودن وسایل خیلی ممنون بود که در جلسات مجلس شورای ملی وسنا که مرتب تشکیل می‌شود آقایان باز یک چیزی تهیه می‌کنند ولی یک بی ترتیبی هست که ممکن است این قسمت مال تصحیح مطبعه باشد که مبتدا نوشته شده اینطور چیزها هم دارد من در اطراف آن نمی‌خواهم بحث کنم البته این نطقها مثل اینکه رتوشه هم می‌شود آن قسمت که راجع بدیگران هست من عرض نمی‌کنم ولی یک موضوعی را که من عرض کردم دیدم خلاف آن چه را که من گفتم اینجا مفهوم می‌شود بنده راجع به محصلین دانشگاه یک عبارتی گفتم که خلاف آن در اینجا ثبت شده اظهارم این بود که دانشگاه یک دستگاه مستقلی است ومن وزیری را که اینجا راجع بموضوع دانشگاه از او پرسش بکنم وسؤال بنمایم سراغ ندارم زیرا دستگاه مستقلی است ویک چیزهایی که در آنجا پیش آمد می‌کند آنجا برای تذکر عرض می‌کنم آن روز عرض کردم واظهار تأسف کردم از اینکه بچه هایی که چند سال تحصیل کرده‌اند ومی کنند از تحصیل محرومشان می‌کنند عبارتی که اینجا نوشته مطلب مفهوم نمی‌شود ومطلب عوض شده آمدم در این باب توضیح بدهم که این عبارت بان بیانی که من کردم نیست مقصود من این بوده که برا این دستگاه مستقل یک مسئول مستقیمی در مجلس شورای ملی هنوز معرفی نشده راستی نه خود رئیس دانشگاه اینجا حضوردارد نه مطیع وزارت فرهنگ است که ما از وزیر فرهنگ بپرسیم که چرا این جور شده. دکترهدایتی - طبق قانون مسئولش وزارت فرهنگ است. حائری‌زاده - از این جهت اظهارتأسف کردم باز هم تجدید می‌کنم اظهارتأسف خودم را که یک عده‌ای را اخراج کرده‌اند ویک عده‌ای را که چند سال است تحصیل کرده‌اند آنها را بیایند دماغشان را بسوزانند وازمدرسه اخراجشان بکنند خوب نیست (صحیح است)
رئیس – دیگر نظری بصورت مجلس نیست؟صورت مجلس‌های ۱۱و ۱۴ خرداد تصویب شد
- بیانات قبل از دستور آقایان: دکترشایگان، برومند، امامی، اهری، نبوی[ویرایش]
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: دکترشایگان، برومند، امامی، اهری، نبوی
رئیس – چندنفر از آقایان در جلسه پیش تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند که باموافقت مجلس اجازه شان محفوظ ماند وقرارشد این جلسه صحبت بکنند، آقای دکترشایگان دکترشایگان - عرض امروز بنده که طبعاً نمی‌تواند یکربع ساعت کفایت کند در خوراینست که چندین ساعت در اطرافش صحبت بشود ولی بنده در اینجا باجمال برگزار می‌کنم وسعی می‌کنم رئوس مطالب را به عرض نمایندگان محترم برسانم قضیه‌ای را که می‌خواهم به عرض برسانم راجع باهم مسائل مملکتی است راجع بزرگترین قضیه ایست که در حیات سیاسی واجتماعی واقتصا دی این مملکت از چندین سال قبل مؤثر بوده وهنوز هم هست وآن مسئله نفت است بنده تصور می‌کنم که همه آقایان نمایندگان محترم ذیعلاقه هستند که این قضیه بخیر وخوشی بنفع مملکت ایران خاتکمه پیدا کند (آفرین) وهیچیک حاضرنیستند که باباری بهرجهت این قضیه اینجا تمام بشود (صحیح است) باباری بهرجهت اگر بخواهند اینکار را بکنند نقض غرض می‌شود بدلیل اینکه این وضعیتی که الان هست باری بهرجهت است در دوره ۱۵ درباره این مسئله بحث شد قانون خاصی راجع باستیفای حق ایران از دول بیگانه گذشت همه دال براینستکه که باید این قضیه بنحو مرضی الطرفین خاتمه پیدا کند واگرمقدماتی برای اینکار فراهم نشود ومحیط مساعدی یعنی محیطی که در آن محیط بشود بآزادی وازادانه راجع به این قضیه بحث کرد بوجود نیاید بهرترتیبی که آنجام پذیرد برخلاف میل ملت ایران است (صحیح است) یعنی اگراین از ادیها ئی که بنده الان عرض خواهم کردنباشد ولواینکه همه آقایان محترم مساعی خودشان را بکار ببرند وراه حل صحیحی پیدا بکنند مردم همه خودشان را مغبون می‌دانند ومی گویند که آقا جلو مارا گرفتند ونگذاشتند که ما حرفهای حسابی بزنیم خودشان رفتند ساخت وباخت کردند ویک کاری کردند (صحیح است) ولو اینکه راه حل حسابی وصحیح بنفع مملکت را پیدا بکنیم اگر اینکار را هم بکنیم معهذا چون صاحبان نفت یعنی ملت ایران نتوانسته‌اند از ادانه اظهار نظر بکنند همیشه خودرا مغبون ومارا خدای نخواسته خائن می‌دانند بنابراین است که بایستی آن محیط مساعد ایجاد شود مردم اظهار نظر بکنند اگر در قانون اساسی ایران موردی برای مراجعه به آراء عمومی یعنی به قول فرنگیها رفراندوم بود بنده می‌گفتم این قضیه نفت را رفراندوم بگذاریم بدلیل اینکه فردفرد ملت ایران در این قضیه ذی نفع هستند (دکتر بقائی – رفراندوم شد)
حائری‌زاده - انتخابات تهران و آمدن ما به مجلس شورای ملی رفراندوم بود
دکتر شایگان – در حقیقت بطور غیر مسقیم همانطوری که نماینده محترم همکار واستاد بنده جناب آقای حائری‌زاده وآقای دکتربقائی فرمودند رفراندوم شد ولی آن رفراندوم که بنده عرض می‌کنم بطور حتمی ورسمی است نه بطور ضمنی عرایضم را دراین چند کلمه خلاصه می‌کنم که اولاً بایستی که ترتیب مذاکرات در مجلس شورای ملی طبق این آیین‌نامه جدید صورت بگیرد واین آیین‌نامه جدید بگذرد در اینجا ناچارم چند کلمه راجع به این آیین‌نامه عرض کنم.
رئیس - آقا آیین‌نامه که امروز جزو ودستور است وراجع به این موضوع وقت را صرف نکنید
دکتر شایگان – بلی آیین‌نامه را آورده‌اند جزو دستور است از این بابت خیلی متشکرم ولی برای اینکه مردم بدانند که علت تشریف بردن جناب آقای دکتر مصدق چه بوده بایستی دو کلمه عرض کنم که جناب آقای دکتر مصدق و جبهه ملی از روزی که آمده‌اند به مجلس مکرر گفته‌اند که ما نظری غیراز همکاری با اعضای محترم مجلس نمایندگان محترم در پیشرفت مسائل مملکت نداریم وایشان توقعشان این بود که روی آیین‌نامه این شکلی دیگر با آن مقدمات بحث نشود چون ایم مطلب در دستور گذاشته شده بنده در این بابت بیشتر توضیح نمی‌دهم و متشکرم که کمیسیون نظر خودش را داده‌است واین قدم اول مقدمه‌است و انشاءالله خاتمه پیدا می‌کند مقدمه دوم راجع بلوایحی است که بعضی در دستور همت وبعضی دیگر بایستی در دستور گذاشته شود تا آن لوایح بگذرد وآن محیط از ادی که مورد نظر جبهه ملی واغلب آقایان نمایندگان محترم است موجود شود برای اینکه با اغلب آقایان هم صحبت کردیم باما عقیده هستید که آن محیط از اد فعلاً موجود نمی‌باشد یکی از این لوایح لایحه مطبوعات است که مطبوعات مملکت که زبان مردم هستند از این وضع اسف آور وازاین ترتیب بسیار نازیبا بیرون بیاید وبامشورت نمایندگان محترم راهی که بصلاح مملکت است راهی که تأمین از ادی بیان را بکند آن راه از این مجلس بگذرد واین شرافت برای دوره ۱۶ بماند که آزادترین مردمان بودند در دادن آزادی بیان بمردم لایحه دوم عبارت از لایحه انتخابات است مرشد من و پیشوای ما جناب آقای دکتر مصدق اینجا گفتند که مجلس بعد از آن قضیه مؤسسان کذایی به یک اشکالی دچار شده‌است وآن اشکال انحلال است ولی عدم قبول ما چه بسا که برای مخالفین مآقابل قبول نباشد ووقتی بخواهند ووقتی که اینکار مهم اساسی بجای مشکلی رسید به خواهند عذر مارا بخواهند یعنی مجلس را منحل کنند برای اینکه این خطر انحلال خنثی شود بایستی یک قانون انتخابات صحیح که آقایان تصدیق بکنند که این قانون انتخابات بدرد این مملکت می‌خورد قبلاً گذشته باتشد اگر این قانون انتخابات گذشته باشد (صحیح است) کسی بفکر اینکه این مجلس را منحل بکند نمی‌افتد چرا؟ به دلیل اینکه این قانون انتخابات تضمین خواهدکرد وکلای ملی را که باز بیایند بجای آقایان بنشینند که آقایان هم انشاءالله در زمره آنان هستند.
مکی – جناب آقای دکتر شایگان اگر منحل کنند سعادت ایران همانروز است
دکتر شایگان - خوب حالا شده انشاءالله تأمین خواهندکرد نه از راه انحلال مجلس شورای ملی ملی قدم ودوم برای اینکه آزادی بیان آقایان نمایندگان تأمین شود اینست که مطمئن باشند که نمی‌تواند کسی با این حربه دهن آقایان را ببندد و این جز اینکه قانون انتخاباتی که آقایان تصدیق کنند قانونی خوبی بگذرد و دیگر راهی ندارد واین دو لایحه بحمدالله داده شده از طرف دولت و بنده دیگر در این بابت توضیحی نمی‌دهم که تابحال نتیجه گرفته نشده‌است حالا چرا گرفته نشده‌است بنده نمی‌دانم خدا می‌داند لایحه سومی که تقاضا شده‌است به مجلس بیایدوهنوز نیآمده وشاید از همه آ نها مؤثرتر است آن لایحه قانون اصلاح حکومت نظامی است این حکومت نظامی علیه ماعلیه یاعلیه ما علیها بقول آقایان این حکومت نظامی بکلی رژیم مملکت ایران را از کار انداخته‌است (صحیح است) و فلج کرده‌است چنان فلج کرده‌است که هر لحظه بیم مرگش می‌رود این دستگاه استثنایی که در همه قوانین دنیا ودرذهن واضعین آن قانون سرطان برای این بوده‌است که فقط در موقع حمله خارجی یاشورش مسلحانه داخلی از آن بنفع مملکت استفاده بشود حربه برایی شده‌است برای بردن زبان گویندگان حق حربه شده‌است که هر وقت دولتی ناراضی بود از نویسندگان ومدیران جراید فوراً دست به این حربه می‌برد هرکس با او مخالفت کند می‌گوید قانون است آقا این چه قانونی است این تعطیل مشروطیت است تعطیل همه قوانین است تعطیل حق است این کجا می‌تواند قانون باشد برای آن تعطیل است که جبهه ملی تقاضا کرده‌است از دولت این قانون را بیاورد و از آقایان نمایندگان محترم هم تمنی دارد که این قانون حکو مت نظامی را بطوری که معمول دنیا است وبطوری که آقایان از روی وجدان تصدیق دارند اصلاح کنند البته قانون حکومت نظامی نمی‌شود نباشد برای اینکه همیشه ممکن است یک پیش آمدی بشود ولی نه انطور کههروقت در ی به تخته خورد فوراً بگویند حکومت نظامی وفوراً بگویند تعطیل مشروطیت وتعطیل آن مقاصدی که ممکن است بنفع مملکت باشد ومنظور اینست وقطعی است که یک مجلس صددرصد ملی که همه وطن پرست هستند منتهی تشخیصشان باتشخیص دیگری تفاوت دارد این مجلس محال است که مجدداً اقدام بضرر مملکت بکند (صحیح است) ولی چیزی که اینجا محتمل است در فرد محتمل است سه نفر را خوب می‌شود به قول مردم پخت و مطلبی را به آنهامشتبه کرد ویا آنهارا تهدید وتطمیع کرد ومطلبی را برعلیه مصالح مملکت گذرانداین است که برای اینکه آن محیط مساعدایجادبشودباید قبلا این قانون حکومت نطامی بگذارد (صدرزاده – آقای فرامرزی در دوره گذشته طرح اصلاح اینکاررا تقدیم کرده‌اند) طبق ماده ۴۱ تقاضای تعقیب آن بشود بعد از اینکه این محیط مساعد فراهم شد نه مامورد اتهام خواهیم بود ونه ملت ایران خودش را مغبون خواهد دانست نه آن جناب شرکت این جناب شرکت هم باید بداند که منظور نظر اوهم این شکلی تذمین نخواهد شد اینکه بیاید ومقدمات را آنطوری که خودش بخواهد بچیند و خیال کند که قرارداد بگذرد و قرارداد متزلزل نشود این حرف مسموع نیست این نقض غرض است اگر ان وضع فشار اگر وضع اجباری اگر موجباتی که به اصطلاح خقوقی باعث اکراه در معامله‌است آن وقت وجودداشت حالا هم هرنوع اکراهی بوجود بیاید نتیجه همان خواهدبود وبنابراین موجباتی باید فراهم باشد که ملت ایران از ادانه بتواند بیان کند بتواند از ادانه حرف خورش را بزندومحیط ما وکلاء هم طوری مساعد باشد که ضعیفترین ما هم تحت تأثیر کسی نرود و ما هم بتوانیم آزادنه حرفمان را بزنیم و تحت تأثیر کسی نرویم آزادنه در این باب حرف بزنیم و حقوق ملت ایران را تأمین بکنیم (صحیح است – احسنت)
کشاورز صدر – آفرین احسنت آقا خیلی خوب صحبت کردید.
رئیس - آقای برومند
برومند - بنده از قبل از اینکه بعرایضم بپردازم یک موضوعی را که اینجا تذکر فرمودند اجازه می‌خواهم برای روشن شدن ذهن آقایان عرض کنم بنده و عده از آقایان امسال دوره اولی است که افتخار نمایندگی مجلس را داریم و تازه کارهستیم وانطوری که باید به رموز پارلمان وارد نیستیم و مخصوصاً می‌خواهیم آن آقایانی که سوابق بیشتری دارند انها راهنمای ما باشند و ما را به رموز کار و فنون پارلمان آشنا بکنند جناب آقای دکترشایگان فرمودند ببخشید اینجا به عنوان اعتراض عرض نمی‌کنم البته جناب آقای دکترشایگان و همانطور جناب آقای دکتر مصدق مورد احترام همه ما هستند مخصوصاً که بنده خدمت جناب؟ آقای دکتر شایگان ارادت دارم جناب آقای دکتر اینطور فرمودند که جناب آقای دکتر مصدق برای این از مجلس تشریف بردند که درباره ماده واحده بحث شد بنده اینطور بنظرم می‌رسد که چون فوریت دوم آن ماده واحده راجع به آیین‌نامه جدید تصویب نشد جناب آقای دکترمأیوس شدند از همکاری بامجلس وتشریف بردند خودشان هم اینطور فرمودند در صورتی که ما خلاف آن انتظارراداشتیم مجلس جای بحث و مطالعه‌است مطلبی که اینجا طرح می‌شود یا قانونی که می‌آید باید روی آن بحث شود و آزادانه صحبت شود (صحیح است) و نظرداده شود وبنظر بنده جناب آقای دکتر مصدق باید ماراتشویق کنند به این کار تایید بکند نه برای اینکه فوریت یک ماده واحده تصویب نشده‌است خودشان بی لطفی بکنند و تشریف ببرند حالا بنده هم استدعا می‌کنم هم از آقایان جبهه ملی وهم از طرف سایررفقا که از جناب آقای دکتر مصدق خواهش بشود که تشریف بیاورند همانطوری که که پیشوای آقایان هستند پیشوای همه ماهستند و ما هم احترام کامل بایشان داریم حالا بعرایض خودم می‌پردازم در چند ماه پیش یعنی پس از خاتمه انتخابات اصفهان بنده ورفقای محترمم بایکدنیا امید وآرزو بطرف تهران حرکت کردیم وامید ما این بود که در اینجا باکمک همکاران محترم ومساعدت دولت در در جه اول قدم مؤثر بنفع مملکت وملت برداریم ودردرجه دوم عقب افتادگی‌ها یخوزه انتخابیه خود ومحرومیتهای مردم اصفهان را جبران بنماییم آریبا این آرزووآرمان بتهران آمدیم وبمصداق آنکه می‌گویند (مردانستکه لب ببندد وبازبگشاید) بنده نیز اعتقاد داشتم که باید حرف کمترزد وبیشترعمل کرد تا این تاریخ که تقریباً سه وماه ونیم از عمر مجلس می‌گذرد متأشفانه کارمؤثری که تا اندازه‌ای به پریشانیهای موجوده سروسامانی بخشد آنجام نشده‌است (فرامرزی- مجلس که کارنباید بکند دولت باید کار بکند) (صفائی- دولت هرلایحه‌ای آورده‌است تصویب کرده‌ایم) بنظربنده دولت بدون همکاری مجلس نمی‌تواند کاربکند مجلس باید بادولت همکاری بکند وازدولت عمل بخواهد والا دولت بتنهایی چکارمی‌تواند بکند دولتی که هر روز در مجلس به سؤال وجواب بگذراند دولتی که یک روز مجلس شورای ملی دارد یک روز سنا چطورکارکند بنده نمی‌خواهم از دولت دفاع کنم بنده از این دولتها به هیچوجه دل خوشی ندارم و امیدی هم ندارم که این دولت بتواند تمام در دهای مملکت را درمان کند کما اینکه موفقیتی هم پیدا کند معلوم نیست و نمی‌دانم برای کارهای مملکت چه تصمیمی گرفته‌اند با اینکه دو ماه سه ماه از زمان این حکومت می‌گذرد هنوز کار مؤثری نکرده
اردلان - چرا آقا روزی یک هیئت بخارج می‌فرستند روزی به ژنو روزی به یونسکو
برومند – شاید این موضوع هم خیلی دیر نشده باشد بهرحال امیدواریم که آتیه بهتر از این شود راجع به کارهای محلی اصفهان هم هرچه بمراکز صلاحیتدار مراجعه می‌کنم جز طفره و تعلل و امروز و فردا کردن چیزی نمی‌بینم بنابراین احساس می‌کنم که هنوز نمی‌شود بدون توسل به صحبت و بحث در اطراف مسائل در پشت این تریبون مسئولین امور را به حقایقی که لازم است از آن آگاه باشند مطلع کرد اینست که بحکم ضرورت با اینکه همیشه سعی می‌کنم که وقت مجلس را اشغال نکند لازم دانستم که نسبت به اوضاع و احتیاجات اصفهان مطالبی به عرض برسانم البته همه آقایان از عظمت و اهمیت تاریخی اصفهان آگاه هستند. علمای بزرگ دنیا اصفهان را موزه آسیا ومرکز هنرمندان گیتی می‌شناسند. اصفهان وبناهای تاریخی وهنرهای زیبای آن حکایت از بلندی فکروقدرت وعظمت روحی مردم این سامان می‌نماید گذشته از این پیشرفتهای اقتصادی اصفهان ومجاهدتهای کامل مردم این سرزمین تاریخی وایجاد بنگاههای اقتصادی در سالهای اخیر موجب شده‌است که این شهر را منچستر ایران به نامند. پس اصفهان هم مرکز هنروصنعت ایران است وهم مرکز ذوق و هوش ایرانی و هم مرکز ترقی و تعالی اقتصادی کشور بنابراین بنده به خود حق می‌دهم توجه کلیه آقایان نمایندگان محترم را به لزوم رفع مشکلاتی که امروز گلوی این شهر تاریخی را میفشارد جلب نمایم ببخشید یک جمله معترضه می‌خواهم عرض کنم وآن اینستکه بنده تصور می‌کنم مقصود تاگفتن قبل از دستور وحرفهای که قبل از دستور اینجا زده می‌شود برای جلب توجه آقایان نمایندگان محترم است اینکه اگرنماینده‌ای در دی دارد حرفی دارد راجع بحوزه انتخابیه خودش احتیاجی دارد عرض یکند ومورد توجه قرارکیرد اما متأسفانه بنده اغلب می‌بینم آقایانی که می‌آیند قبل از دستور اینجا صحبت می‌کنند کمترآقایان نمایندگان محترم توجه می‌کنند اغلب صحبت می‌کنندوهیچ توجهی به آن کسی که اینجا حرف می‌زند ندارند لذا استدعا می‌کنم که توجه بفرمایند این مطالبی را که بنده عرض می‌کنم این مطالب را یک میلیون ودویست هزارنفر جمعیت اصفهان خواسته‌اند که اینجا عرض کنم لذا استدعا می‌کنم توجه بفرماییدموضوع اول بهداشت است اصفهان قبل از هرچیز احتیاج بتوجه کامل بهداشتی دارد (عده ای- همه جا دارد) بلی همه جا دارد ولی یک تفاوت دارد اصفهان در ایران تنها نقطه ایست که حاشیه‌های قویتر از متن دارد یعنی اگر جمعیت شهر اصفهان را تا شعاع شش کیلومتری حساب کنیم دویست و بیست هزار نفر می‌باشد لنجات و شهرضا که یک حوزه انتخابیه هستند بیش از ۳۰۰ هزار نفر جمعیت دارند سده و نجف‌آباد که در نزدیک شهر هستند اینها هر کدام به تنهایی بیش از کاشان و قزوین و قم جمعیت دارد و چون فژ قاعده به این شده‌است که مختصر وسائل بهداشتی را که به شهرستانها می‌دهند به مرکز شهرستانها می‌دهند لذا دهات و نقاط پر جمعیت محروم می‌مانند حالا برای نمونه یکی دو تا از بلوک اصفهان را عرض می‌کنم لوک رودشت و برای آن از بلوکات ساحلی زاینده رود هستند که الحاظ استعداد کشاورزی از نقاط حاصلخیز و یکی از مراکز مهم غله‌خیز ایران است ولی متأسفانه اینجا به واسطه باتلاقی بودن زمینها (بشرط آنکه آقای دکترکاسمی هم که دکتر هستند توجه بفرمایند) بعلت باتلاقی شدن زمینهای اینجا مالاریا و تراخم زیاد است (دراینموقع اکثریت نبود وپی از چند لحظه اکثریت حاصل شد) با اینکه این قسمت از سواحل زاینده رود وازدشتهای حاصلخیز ویکی از مراکز مهم غله خیز کشوراست ودردوران پرافتخار صفویه از ابادترین بلوکات اصفهان بوده اکنون بواسطه عدم مراقبت زمینهای آنجا باتلاقی ومالاریا وتراخم بطوری کشاورزان زده آنجا را بمرگ تهدید می‌کند که افراد ۵۰ ساله کمتردیده می‌شود یعنی بین ۳۰ و۴۵ می‌میرند بعلت مالاریا وهمچنین بلوکات پرجمعیت دیگر مانند برخوار که در حدود ۸۰ هزار نفر جمعیت دارد وماربین که بیشتر از ۱۰۰ هزار جمعیت دارد اینها از هرگونه وسائل بهداشتی فاقد است وهیچگونه وسیله ندارند. اصفهانی که از همه جا بیشتر مالیات می‌دهد ودرمواقع سختی بهمه مملکت کمک می‌کند متأسفانه بغیر از رفتن و آمد‌های زیاد کارکوچکی هم هنوز برای آن آنجام نشده‌است حتیدولت تاکنون برای ادارات خوددرادارات خود در اصفهان هیچگونه ساختمانی که هم موافق بهداشت باشد و هم احتیاجات اداری و آسایش کارمندان را تأمین کند وهم به زیبایی شهر کمک کند نساخته‌است موضوع دیگر موضوع کشاورزی است.
رئیس – آقای برومند وقتتان دارد تمام می‌شود
برومند – جناب آقای رئیس فرمودند که وقت بنده دارد تمام می‌شود اینموضوع کشاورزی هم موضوعی است که خیلی اهمیت دارد ولازم می‌دانم مختصراً در اطراف آن صحبت بکنم ولی از قرارمعلوم موفق نمی‌شوم همینقدر عرض می‌کنم زمین اصفهان باستثنای یکی دونقطه اتعداد زراعتی ندارد باید شبانه روز جان بکنند وزحمت بکشند تاکه حاصل خیلی خیلی کمی بدست بیاورند بنابراین باید کاریکرد که سطح هرمحصول بالابیاید وبیشتر استفاده کنند که بتوانند زندگیشان را اداره کنند وامروز من توضیح خودم را راجع بکشاورزی خاتمه می‌دهم که انشاءالله اگردرجلسات دیگرفرصت پیدا کردم بازهم صحبت خواهم کرد (احسنت) موضوع دیگر که باید عرض کنم.
رئیس - آقای برومند وقت آقا گذشت برومند - یک جمله عرض می‌کنم یکموضوع دیگروضع کارگران وکارخآنجات اصفهان است که ببدترین وضع (صحیح است) وسخترین روزی گرفتار شده‌اند (آشتیانی‌زاده – کارگران فقط نه کارخانه‌ها) کارخآنجات وکارگران، کارگران اصفهان امروز دچار وضع بسایرعجیبی هستند اغلب بطوردسته جمعی از کارخآنجات اخراج می‌شوند گرسنه هستند سرگردان هستند ومدیران کارخآنجات هم مدعی هستند که کارخآنجات ضرر می‌کند وما نمی‌توانیم به آنها اجرت بدهیم وکارخآنجات را اداره بکنیم. بنده که یکنفراصفهانی هستم هنوزبطورواقع نفهمیدم که واقعاً این کارخآنجات ضررمی‌کند یانمی‌کند اینرا البته بادولت هم مذاکره شده‌است بازهم تقاضا می‌کنم بیشتررسیدگی بکنند برا اینکه اصفهان در حدودسی هزار کارگردارددرکارخآنجات وسی هزارنفرهم بیشتر ویک موضوع دیگرسوء تفاهمی است که...
رئیس - آقای برومند وقت شما گذاشته‌است خود آقایان که می‌آیند اینجا اقلاً ساعت نگاه کنید بعد یکربع صحبت کنید. برومند – از آقای امامی اهری تقاضا می‌کنم که دودقیقه وقت خودشان را به بنده بدهند (امامی – بفرمایید) عرض کنم که اخیراً سوءتفاهمی برای کارگران اصفهان ایجاد شده‌است وآن اینست که بین کارگران اصفهان انتشار داده‌اند که در وزارت اقتصاد ملی تصمیمی باحضور بنده و آقای دولت‌آبادی بضرر کارگران گرفت هشده‌است (صدری – هیچکس ضررکارگران تصمیم نمی‌گیرد) بنده از اینجا خطاب به کارگران عزیزاصفهان می‌کنم که هیچگونه تصمیمی بضرر آنها باحضور بنده وآقای دولت آبادی گرفت هنخواهد شد و هرگاه کوچکترین عملی بر ضرر آنها بخواهند بکنند با مخالفت شدید مامواجه خواهند شد (احسنت)
رئیس - آقای امامی اهری
امامی اهری - بنده از نقطه نظر ارزش فوق العاده‌ای که باوقات گرانبهای مجلس قائلم وازنظر احترامی که بفضل وکمال هم هآقایان دارم وبا این وضع که اوقات عزیز مجلس همه‌اش صرف تنقیدات وگاهی حملات ناروا ویا ایراد نطق وخطابه می‌شود موافق نبوده با این طرز وازاین لحاظ از حق نطق قبل از دستور استفاده نمی‌کنم الان سه ماهست بلکه متجاوز از سه ماهست که مجلس مشغول کاراست ولی انصاف بدهید آقایان آیا توانسته‌ایم یکی از هزاران بدبختیهای مردم را دوابکینم.
اردلان - دولت باید بکند آقا ما چه بکنیم؟
امامی اهری - الان عرض می‌کنم آقا اجازه بدهید. چندروزقبل در خدمت خود جنابعالی بود در کمیسیون اقتصاد، چند نفر از بازرگانان دعوت شده بودند آنجا برای مذاکره در اطراف اموراقتصادی، اظهارات تأثرآوری کردند که الان محرک من در این اظهارات بیانات آنروزی آن آقایان است (صحیح است) روی اصل تداهی معانی بیانات جناب آقای نخست وزیر در چند جلسه قبل بنظر بنده همین اظهاراتشان را بنده اینجا چند جمله‌اش را نوشته‌ام، چرخهای اقتصادی کشور متوقف وازکار افتاد هاست صادرات ماروزبروز نکث پیدا می‌کند (اردلان – تما م مسببش خوددولت است) می‌دانم بنده، اجازه بفرمایید مقدمه را که عرض کردم نتیجه را مواظب باشید که اگر عین نظر آقایان را عرض نکردم آن وقت بفرمایید واردات نیز روی اصول صحیح ومنطقی نیست. بحران و تشنج موجب بطوءکارها شده وامروز وضع مالی کشور بصورت نامطلوبی در آمده. هرج و مرج و پیچیدگی در تمام شئون زندگی ما پدید آمده وکاربجایی رسیده که در قسمت اموراداری نظم وانضباط از بین رفته وهرج ومرج وبی نظمی جای آنراگرفته‌است، اینها بیاناتی بود که آقای نخست وزیر فرمودند وقتی مذاکرات آقایان نمایندگان را هم از نظر گذراندم دیدم هروقت آقایان هم فرصت پیدا کرده‌اند، دادسخن را وحق مطلب را دراین باره بطورکامل واکمل بیان کرده‌اند. اما بنده روی همان نظری که جناب آقای اردلان جنابعالی وسایرین دارند دولت را مخاطب قرارداده ومی گو یند که مجلس بادرک اهمیت موقع تقریباً باتفاق آراء بشما رأی داده رأی اعتماد دادند شما که خودتان اینجا گفتید که باندازه کافی قوانین مفیده داریم ودولت برای احرای نظریات خودش قدرت کافی در دست دارد بنده می‌گویم آقا آخر وعاقبت این ناله‌ها بکجا می‌رسد. مردم ناله می‌کنند، بازرگانان می‌ایند ناله می‌کنند نمایندگان مجلس تذکر می‌دهند ولی انتظارشان از دولت است (صحیح است) بنده انتظارم را صریح عرض می‌کنم، انتظارم از دولت این نیست که بیاید اینجا صحبتهایی را که یک وکیل مجلس یا من باب ادای وظیفه یاجهات دیگر می‌اید اینجا وبیان می‌کند دولت هم بیاید اینجا اظهاربکند که من چه قدمهایی را برداشته‌ام وبر ای فردا چه قدم هایی را می‌خواهم بردارم.(اردلان – روزی یک هیئت بخارجه می‌فرستند از پول این ملت) من باب تذکر عرض می‌کنم انتظار دارم دولت بیاید اینجا اعلام بکند عوارض شهرداری وگمرکی را بردارد وبرای تشویق صادرات آن اشکالات بانکی که موجود است از بین ببرد. این بیمه‌های اجباری، بیمه اجاری و هزاران مشکلات دیگر که برای صادرات ما در ست شده‌است، اقدام بکنند و از بین ببرند جلوی واردات غیر ضروری را بگیرد. در این جا بنده یک نکته ئی را متذکر می‌شوم و سؤال می‌کنم مگر سیستم اقتصادی ما با سیستم اقتصادی قبل از شهریور ۱۳۲۰ فرق دارد؟ آنروز قسمت اعظم واردات در مقلبل صادرات بود، اغلب معاملات روی اصل تهاتر و بطریق پایا پای آنجام می‌شد (صدری – حالا اجازه نمی‌دهند) ارز مملکت بسهولت خارج نمی‌شد وبه بانکهای امریکا سرازیر نمی‌شد که در این قسمت هم ملت آمارگر امریکا، اماری تهیه بکند وبرخ مابکشد ویکی از بهانه‌های عدم کمک خودش را به این کشور قراربدهد. ودراین قسمت انتظار دارم جنا ب آقای علاء که تازه شریف آورده‌اند یک توضیحات کافی بدهند، از لحاظ اینکه بتمام ممالک حتی متخاصم کمک کردند ولی در این مملکت که اسمش را پل پیروزی گذاشتند وتمام هست ونیستمان را درطبق اخلاص گذاشتیم وتقدیم آقایان کردیم. برای ما چه در نظر گرفته‌اند وچه کمکهایی را تا بحال آنجام داده‌اند وبعد چه کمکهایی می‌خواهند بکنند؟ یکی از تجار آذربایجانی در همان جلسه قبل که خدمتتان بودیم اظهار می‌کرد که در سال ۱۳۱۴ می‌خواست کارخانه‌ای وارد کند، مستقیماً بشخص اعلیحضرت فقید مراجعه می‌کندوعریضه ئی می‌نویسد با اینکه مورد تشویق قرار می‌گیرد در حاشیه آن گزارش می‌نویسدکه ارزکشورفقط برای احتیاجات فوق العاده ضروری است ولی اوراتشویق می‌کند وتسهیلاتی برای اوقایل می‌شوند وباصدور۵۰ تن پنبه وبا منتفع شدن از آن معامله کارخانه را وارد می‌کندبدبختانه امروز کارما به جایی رسیده که ارزما همه‌اش صرف خریداسباب بازی یا اتومبیل‌های لوکس می‌شود (صدری – وزیر اقتصادهم برای همین استعفاکردنگذاشتند کاربکند) بله در آنجا بعنوان گله دوستانه از همان معاون وزارت اقتصادملی نمی‌تواند خودداری کنم زیرا با اعتماد به شهامت اخلاقی ووطن پرستی ایشان وبا اعتراف به اینکه حداکثر زحمت را می‌کشند وسرو صورتی بوضع آنها داده‌اند، امابنده انتظارم خیلی بیشتراز اینهاست وامیدوارم بادادن نظریات لازم ومفید وتشریک مساعی باکمیسیون اقتصاد سروصورتی به وضع فعلی امور اقتصادی بدهند. آقایان اقتصادیات مملکت تاموقعی که روی اساس وقاعده منظمی مرتب نشده وبین دستگاه‌های اقتصادی کشورهم آهنگی برقرار نشده، برای پیشرفت امور هیچگونه امیدواری نمی‌شودداشت تنها یک شخص، یک فردتقصیرندارد آقای اردلان، وقتی شخص می‌بیند که در یک چنین وضع بحران آمیز حلوی اعتبارات تجار مارامی‌گیرند وبرای تأمین سهمیه ۲۰ را می‌گیرندوبعناوین مختلف مدتها آنها را معطل می‌کنند (صحیح است) (صدری – تعمد هست) وازوجوداشخاص شریف من اسم نمی‌خواستم ببرم ولی چون صحبت به اینجا رسید عرض مکینم از وجود اشخاص شریف مانند دکترنصر ونیساری وامثال اینها استفاده نمی‌کنند انسان نمی‌تواند از ابرازشک وتردید خودداری کند (صحیح است) مخصوصاً‌وقتی در مقابل می‌شنود در ممالک خارجه برای تشویق صادرات جایزه قرامی‌دهند بمحض اینکه اسناد واوراق اعتباری را شخص ببانک ارائه می‌کند ۷ یا۸ اعتباربازمی‌کند ولی در مملکت ما بدبختانه حداکثر سخت گیریها وایذا و اذیت نسبت به تجار، مخصوصاً تجارصادرات بعمل می‌اید... (فقیه‌زاده – اینقدر معطل می‌کنند که صرفنظرکند) فرق عمل از اینجا ظاهرمی‌شود در المان بمباران شده از زیرآن جنگ سهمناک یرون آمده وازلحاظ اقتصادی قد علم می‌کند، کارخآنجات بکارمی‌افتد وبا اینکه کشور فلاحتی نیست، طبق اطلاعی که پیدا کرده‌ام در آنجاسیب اعلاء کیلویی ۵ ریال، سیب زمینی کیلوئی ۱ ریال عرضه می‌شود (یکی از نمایندگان – کاهو چطور!) ولی در مملکت ما از فقیر و گرسنگی وازبدبختی به این روز سیاه می‌افتیم آذربایجان در آتش فقر می‌سوزد، فارس گرفتار فقر و فلاکت می‌شود خراسان همه چیزخودش را از کف می‌دهد، بقول آقای برومند در اصفهان یا منچستر ایران هر روز یک کارخانه تعطیل می‌شود. هرروز هزاران کارگرازکاربیکارمی‌شوند. دهات و قراء خراب می‌شود فرق نمی‌کند برای ایران از شمال تاجنوب، از شرق تاغرب برای ما عزیزاست ومحترم ورامی است (صحیح است) ومخصوصاً برا اینکه سایرآقایان تصورنفمایند که فرضاً کرمان را فراموش کردم، از شرق تامغرب از شمال تاجنوب همه به یکارهستند وگرسنه وهمه در فقر وفاقه غوطه ور. دهات وقراء خالی از سکنه شده واهالیآنجا بتهران هجوم می‌اورند ووقتی هم هجوم آوردند دولت متأسفانه بجای آنکه در روزهای اسایش وارامش فکربکند، نقشه بکشد، مضطرب می‌شود وحرکت مذبوحانه می‌کند بجای آنکه فرض بفرمایید من باب مثال عرض می‌کنم بایک مبالغ خیلی جزئی می‌شود در ارنوق وانزاب یادراسکو سدهای کوچکی ساخت (صحیح است) که هم از نتیجه زحمات استفاده کند وهم از این مخارجی که شده استفاده شود ولی چون حرکت مذبوحانه می‌کند دولت مضطرب است، می‌خواهد فقط نان برساند به این گرسنه‌ها وبیکارها از آنجا خاک برمی‌دارد به آنجا می‌ریزد (یکی از نمایندگان – میلیون هم تمام شد) بله همین را می خواستم عرض کنم در صورتی که اگرمانقشه داشته باشیم در روزهای آسایش وارامش برای تشویق فلاحت وحمایت کشاورزان وتذمین اسایش انها که سه ربع جمعیت این مملکت را همان کشاورزان تشکیل می‌دهند باید فکربکنیم (صحیح است) وباید بیشترمورد نظرآقایان راحتی وآسایش آنها قراربگیرد و با تأسیس صندوقهای روستایی و با ایجاد شرکتهای تعاونی تولید و مصرف اقدامات اساسی بکنیم. اساسنامه بانک کشاورزی را تغییربدهیم وبا افزایش سرمایه آنوضع فلاحتی این کشوررا که واقعاً می‌شود گفت از زمان آدم‌ابوالبشر در این مملکت بیادگارمانده بیرون بکنیم، خارج بکنیم ولی بدبختانه در این مملکت کلیه اصول مسلم قلب وبرعکس عمل می‌شود ومی شود گفت استعمال شیئفی غیرما وضع له در این مملکت در همه جاساری وطاری است. بجای اصلاح اساسنامه همین الان بنده شنیدم که یکی از منسوبین غیرصالح یکی از آقایان وزراء بجای صالحترین اعضای هیئت مدیره بانک کشاورزی تعیی نشده بجای نمی‌دانم آقای مظاهریا آقای بهبهانی که بند ه هردوتاشان را آدمهای شریفی می‌دانم (یکی از نمایندگان – هردو مردمان شریفی هستند) وشنیدم یک از آقایان وزراءدیگراسم نمی‌برم، بعد اً اگرمسلم شد خواهم گفت در این قسمت بجای اینکه اساسنامه را اصلاح بکند، سرمایه را افزایش بدهد، یک فکرهای اساسی بکند، اصلاحات در مملکت بکند، می‌آیند این کارها را می کنند که این دستگا ه هم خراب بشود.(مهدی ارباب - می‌خواهند بانک کشاورزی را خراب بکند) بهرحال راههای آدربایجان در اثرصدمات ولطماتی که در سال گذشته واردشد فوق العاده احتیاج بتعمیرپید اکرده و قدمی برای جبران این قسمتها برداشته نشده وبراثرهجوم مردم گرسنه وبیکارآذربایجان آقای مهندس حامی مأمور ساختمان راههای آذربایجان شد و دو راه اساسی را آنجاشروع کرد، یکی راه مراغه به تبریز ویک راه تبریزبه اهر یک میلیون ونهصد هزارتومان طبق اطلاع حاصله خرج کرده ولی هردو راه ناتمام است واینجاست که من از دولت می‌خواهم سؤال کنم وحتی تقاضا می‌کنم که در این مورد اظهارات بنده را بمنزله سؤال تلقی کرده وجواب بدهند که اگر صلاح نبوده چرا اقدام کردند از بودجه رقیق این ملت ضعیف چرا یک ۱۹۰۰۰۰۰ تومان خرج شده واگرصلاح بوده ولازم بوده ساخته شود، چرادرصدد تکمیل آن برنمی آیند؟ چون طبق اطلاعاتی که بنده پیداکرده‌ام، آن راههای قدیمی و معمور و دایر راگذاشته‌اند ویک راه اساسی را شروع کرده‌اند، ولی این راه اساسی اگرتکمیل نشود در نتیجه برف وباران وخرابی بکلی ممکن است از بین برود وبادرنظرگرفتن اینکه آذربایجان همیشه سی هزار نفر، چهل هزار نفر بیکاردارد و مخصوصاً در زمان اعلیحضرت فقید و یا اگر به عبارت دیگر قبل از شهریور دولت متوجه این نکته بودوهمیشه برای آن ۳۰، ۴۰ هزارنفرکارپیدامی‌کرد. ولی دولتهای امروزنمی‌دانم که چرا متوجه این نکته نیستند ووقتی که به یکارهاهجوم می‌آورند بفکرمی افتند. موقع خرمن که گذشت بازسراینهابازمی‌شود وازحالا بنده این را به آقایان ودولت تذکرمی‌دهم این نکته را درنظربگیرد ودرصدد باشند وموجب اشتغال این به یکارن را فراهم بکنند (غلامرضا فولاد وند – مالکین آنجاباید رعایای خودشان را نگاه دارند اکثر مالکین آذربایجان را بنده شنیدم رعایایشان ول کرده‌اند آمده‌اند در تهران گدایی می‌کنند) توجه نفرمودید به عرض بنده عرض کردم آذربایجان همیشه ۴۰، ۵۰ هزارنفربیکاردارد، البته باید همیشه موجبات تشویق زارعین را فراهم کرد، آنهم بتوسط بانک کشاورزی می‌شود این بانک کشاورزی قادرنیست اساسنامه‌اش را باید تغییر بدهد اینها را اول عرض کردم، تکرار نمی‌کنم ولی بطورکلی در نظرداشته باشیم که همیشه در اذربایجان ۵۰ هزارنفریا۶۰ هزارنفر به یکارهست وبایدهمیشه برای آنها فکرکرد این زاه‌آهن سرتاسری را قسمت مهمش را آنها آمدند ساختند (صحیح است) البته در همه اطراف واکناف مملکت هست ولی آنجا آمارصحیح اگربردارند این مقدارهست و بنده باز آن نکته را لازم می‌دانم به دولت بگویم که امسال محصول آذربایجان و اغلب نقاط مملکت خوشبختانه خوب است (نمایندگان – الحمدالله) اما اگر دولت متذکرشود و در نظربگیرد مخصوصاً در این قسمت اداره غله ممکن است که این قسمت را تکلیفش را زودتر روشن بکند و اداره امر نان شهرها را در نظربگیرد و مثل سال گذشته جریانی پیش نیاید و یک قحطی مصنوعی در مملکت ایجاد نشود (صحیح است) این تذکرات را هم لازم است عرض کنم
رئیس - آقای امامی اهری وقت تمام شده
امامی اهری - الان یک دقیقه اجازه بفرمایید در این موقع که عده‌ای از نمایندگان آذربایجان عازم هستند، یک کمکهای نقدی وجنسی زیادی به آذربایجان شده وازاین لحاظ متشکریم، در عین حال چون اظهارمی‌شود، اظهاراطلاع می‌شود که یک تفریطهایی شده بعبارت دیگرنمی گویم تقاضا می‌کنم چند نفرمأمورین صدیق وامین را دولت بفرستد که در مقام تحقیق بربیایند واگراحیاناً یک چنین عملیاتی شده باشد مرتکبین شدیداً مورد تعقیب قرارگیرند (مکی – خود آقای لقمان نفیسی را بگویند برود تحقیق بکند) بنده عرض کردم خود دولت می‌داند.
رئیس - آقای نبوی
نبوی - عرض بنده بسیار مختصر است وتصدیع زیادی به آقایان محترم نخواهم داد. در چندی قبل جمله‌ای چند بطور اختصار راجع بسیل خراسان عرض کردم وبعد هم آقای مکرم بتفصیل فرمودند ولیکن بنده و سایر آقایان نمایندگان محترم خراسان نمی‌دانستیم که وضع سیل به این تفصیل واین اهمیت بوده اینست که حالا به ما اطلاع رسیده (صحیح است) خرابی وخسارت وارده بمردم خیلی بیش از آن بوده که آنروز من حضورآقایان عرض کردم وچون وضع بسیار بدی برای سکنه شهر ومشهد پیش آمده بنده مناسب دانستم که بازامروز یک چند دقیقه به آقایان تصدیع بدهم وازمجموع تلگرافات زیادی که از آنجا رسیده یکی از آنها را به اطلاع آقایان میرسانم وقرائت می‌کنم، این تلگرافی است که شیروخورشید کرده، بعد از عنوان می‌نویسد، معلوم شده که بالغ بر۱۵۰۰ خانه براثرسیل از بین رفته که بکلی آثاری از آنها نمانده که سکنه‌اش در بدر شده‌اند وبعضی از خانه‌ها هم خراب شده در بعضی از این خانه‌ها چندین خانواده منزل داشته‌اند ودرحدود ۲۵ هزار نفر بیخانه شده‌اند آقایان توجه بفرمایید که در شهری که ۲۵ هزار نفربیخانه یشوند چه وضعی دارد، ۲۵ هزارنفر سکنه یک شهر معمولی است واثاثیه اغلب انها نیز بکلی از بین رفته، میزان خسارت در حدود یکصد میلیون ریال است، در محل استمداد مالی از مردم شده‌است استدعا دارم جمعیت مرکزی شیروخورشید سرخ نیزاقدام فرمایند که قبل از رسیدن هوای سرد حداقل اثاثیه ومنازل این اشخاص تأمین شود این بود خلاصه وضع خلاصه وضعیتی که در مشهد پیش آمده بنده قصدم از این تذکر این بود که هر یک از آقایان محترم بولایتشان بنویسند وازطریق نشر در جرائد این اظهارات بنده که حاکی از رقت حال اهالی آنجاست در ولایات منتشر شود ودرشهرستان‌ها اشخاص خیری هستند ودراین قبیل موارد همیشه کمک می‌کنند، متوجه این موضوع بشوند وکمکی که در حدود توانایی هریک از این اشخاص خیر باشد آنجام دهند ضمناً خواستم (امامی خوئی – بآذربایجان هم تلگراف کردند آقایان نمایندگان اذربایجان) بسیارمتشکرم ضمناً خواستم به آقایان عرض بکنم که در بحبوحه بدبختی اهالی در همان روز روزاولی که این اتفاق افتاد اعلیحضرت همایونی در محل تشریف بردند ومثل یک فرشته رحمتی باهالی نازل شدند آنجا بطوری که چند ساعت از قضیه نگذشته بود که مردم شاه را دربین خودشان دیدند، این تشریف فرمایی اعلیحضرت ودلجوئی از مردم یک مرهمی بود بجراحات انها وموجب تسکین آلام مردم شد (صحیح است) اعلیحضرت بمحض اینکه پیاده شدند بزیارت مشرف شدند وتمام نقاط سیل زده را پیاده پیمودند ومردم در هرگوشه آن شهردراطراف ایشان جمع می‌شدند وایشان با دقت مخصوصی تمام عرایض اهالی را شنیدند وبعد هم دویست هزار تومان حواله فرمودند که بمردم داده شود، این اقدام اعلیحضرت همایونی در خور کمال ستایش وسپاسگزاری است وخواستم به اطلاع آقایان نمایندگان محترم رسیده باشد وبازتاکید می‌کنم که دولت هم در این باب کوششی که لازم است بفرمایند چون جناب آقای علاء از هیأت محترم دولت در این جا تشریف دارند بنده یادآوری می‌کنم که هیئت وزراء بایستی جلسه مخصوصی تشکیل بدهد وبحد اعلایی که ممکن است کمکهایی بکند (صحیح است) این مردم باید در این مملکت زنده باشند و بتوانند به حیاتشان ادامه بدهند تا بتوانید تحصیل مالیات بکنند برای دولت بودجه‌ای تهیه بکنند وخرج مملکت را بگردانند. اگر جمعیتی نبود هیچ کاری نخواهد شد در مملکت هرچه هست برای ملت است.
– سوال آقای محمد علی مسعودی از آقای وزیر امورخارجه راجع به تاسیس کنسولگری از طرف دولت عراق در بحرین[ویرایش]
۳ – سوال آقای محمد علی مسعودی از آقای وزیر امورخارجه راجع به تاسیس کنسولگری از طرف دولت عراق در بحرین
رئیس – وارد دستورمی‌شویم چون آقای علاء کاری دارند و می‌خواهند بروند و موضوع مهمی است، سوالی است راجع به بحرین آقای مسعودی بفرمایید.
محمدعلی مسعودی - بنده سؤالی کردم راجع به بحرین که اول سؤالم را می‌خوانم و بعد توضیح مختصری که خواهم داد: ریاست محترم مجلس شورای ملی در چند روزنامه نقل از خبرگزاری‌های خارجی مشاهده شد دولت عراق که با دولت ایران پیمان مودت و دوستی دارد، در صدداست در بحرین که خاک مسلم ایران است کنسولگری تأسیس نماید. تقاضادارم به جناب آقای وزیر امورخارجه اطلاع داده شود که در مجلس شورای ملی حاضرشوند و پاسخ دهند که ایا این موضوع صحت دارد یاخیر؟ودرصورتی که اقدام دولت عراق صحت داشته باشد وزارت خارجه درباره این عمل که برخلاف مقررات بین‌المللی می‌باشد، چه اقدامی کرده‌است؟ بدون شک هیچ ایرانی پیدا نمی‌شود که تردید داشته باشد بحرین جزء لاینفک ایران است (صحیح است) و برخلاف تمام مقررات و سنن بین‌المللی و روی اعمال نفوذ دولتهای خارجی نگذاشته‌اند که ایران استیفای حقش را از این نقطه زرخیز بکند (صحیح است) البته این پیش آمد هم یک مدتی است که متجاوز از ۶۰ سال نیست. و بنده خیال می‌کنم که توضیح دادن راجع به سوابق تاریخی بحرین و عملیات غاصبانه شیخ بحرین و دول اجنبی که با اعمال نفوذ انها اینوضع پوشالی در بحرین برقرار شده، یک موضوع واضح و روشن است، اینست که بنده از این موضوع صرفنظر می‌کنم و می‌پردازم به سؤالم. سؤال بنده که آنهم یک مطلب روشنی است و تعجب ما بیشترازاینست که یک دولت همسایه که با ما پیمان مودت و دوستی دارد، به علاوه در پیمان سعد آباد که هنوز هم به قوت خودش باقی است و با ما در آن قرارداد شرکت دارد، چگونه و به چه حقی و مطابق چه قانونی دست به این اقدام زده؟ و حقیقت اگر این موضوع صحت داشته باشد جای کمال تأسف است وزارت خارجه باید شدیداً به دولت عراق اعتراض بکند و حتی اقدامات متقابل بکند. بنده از چندی به این طرف می‌شنوم که دولت عراق برخلاف میل ملتش و برخلاف میل عموم افراد ایرانی یک رویه‌ای را نسبت به کشور ما پیش گرفته که هیچ قابل تحمل نیست. در چندی پیش نایب‌السلطنه عراق به ایران آمد ند بنا به دعوت دولت ما و بنا به دعوت اعلیحضرت همایونی شاهنشاهی. در اینجا کمال پذیرایی از ایشان شد و مذاکراتی شد و قرار براین شد که پس از مراجعت ایشان اختلافات موجود بین ما و دولت عراق در یک محیط مودت و صمیمی حل شود. از جمله موضوع شط العرب که حقیقه اسباب تأسف است و عموم ایرانیها هم علاقه دارند که هرچه زودتر ایران حق خودش را بگیرد (صحیح است) ما هیچوقت و درهیچ زمانی و هیچ موقعی نخواسته‌ایم کوچکترین تجاوزی به هیچ یک از همسایه هایمان بکنیم ولی حق خودمان را می‌خواهیم و بنده حالا که این سؤال را کردم خواستم که اگر مقدور باشد جناب آقای وزیرامورخارجه در این مورد هم یک جوابی بفرمایند که در مورد شط العرب چه اقدامی فرموده‌اند؟
رئیس – آقای وزیر امورخارجه
وزیر امور خارجه – (آقای علاء) راجع سؤال آقای محمد علی مسعودی درباره اخبار منتشره در بعضی از جراید داخلی و خارجی در خصوص تصمیم دولت عراق به تاسیس کنسولگری در بحرین خاطر نمایندگان محترم را مستحضر می‌دارد: در تاریخ ۳ – امرداد – ۱۳۲۸ از سرکنسولگری شاهنشاهی در بصره گزارشی به وزارت امور خارجه واصل گردیده بود دایر بر اینکه وزارت امور خارجه عراق تصمیم گرفته‌است در بحرین کنسولگری تأسیس نماید. وزارت امورخارجه به محض وصول گزارش فوق تلگرافاً به سفارت شاهنشاهی در بغداد دستورداد نسبت به صحت و سقم خبرمزبور فوراً تحقیق نمایند. پاسخ تلگرافی سفارت شاهنشاهی حاکی بود که وزیر امورخارجه عراق اظهار داشته‌است با وجود احتیاج چنین امری هنوز تصمیم قطعی در این باب اتخاذ نشده‌است. وزارت امورخارجه جواباً طی شرحی به سفارت شاهنشاهی در بغداد نظریات دولت شاهنشاهی را نسبت به بحرین متذکر گردیده دستورداد به طور مقتضی به وزیر امورخارجه عراق خاطر نشان نمایند که مجمع‌الجزایر بحرین از قدیم در قلمرو ایران بوده و جزءلاینفک کشورشاهنشاهی محسوب می‌شود (صحیح است) و تأسیس کنسولگری یا هرگونه نمایندگی در آنجا باید با موافقت قبلی دولت شاهنشاهی صورت گیرد (صحیح است) اخیراً نیز که اخباری در همین زمینه مجدداً در بعضی جراید داخلی و خارجی منتشر گردید وزارت امورخارجه را از سفارت کبرای شاهنشاهی در بغداد استفسار نمود گزارش سفارت کبرای نامبرده در این باب مشعر براین است که سفیرکبیر شاهنشاهی با نخست وزیر و وزیرامورخارجه عراق در این خصوص ملآقات و مذاکرات مفصل بعمل آورده‌اند. وزیر امورخارجه عراق در پاسخ سؤال سفیرکبیر شاهنشاهی از مندرجات جراید مزبور اظهار بی اطلاعی نموده صحت آنراتأیید نکرده‌است ولی ضمناً خاطرنشان ساخته‌است که مدتی است در نتیجه از دیاد منافع عراق در بحرین و کویت دولت عراق تصمیم گرفته‌است در این نقاط یک نوع نمایندگی ایجاد کند که دولت انگلیس با این امر موافقت نکرده‌است. در هرحال یکبار دیگردعاوی دولت شاهنشاهی نسبت به بحرین به اطلاع مقامات مربوطه عراقی رسانیده شده و رسماً تقاضا گردیده‌است از هرگونه اقدامی که برخلاف مصالح دولت ایران باشد خودداری نمایند.(صحیح است) از طرف وزارت امور خارجه نیز یادداشتی در تعقیب مذاکرات سفیر کبیر شاهنشاهی در بغداد با مقامات عراقی به سفارت کبرای عراق در تهران تسلیم گردیده و طی آن تقاضا شده‌است مجدداً نظریات دولت شاهنشاهی را نسبت به بحرین به اطلاع دولت متبوعه خود برسانند تا از هرگونه اقدامی در این باب که مغنای با حسن نیت روابط موجوده بین دو کشور است خودداری نمایند.(احسنت)
– بیانات آقای مکی نسبت به بیانات جلسه ۱۱ خرداد آقای وزیر راه[ویرایش]
۴ – بیانات آقای مکی نسبت به بیانات جلسه ۱۱ خرداد آقای وزیر راه
رئیس – آقای مکی
مکی – در جلسه گذشته بنده خیلی متأسفم که سوءتفاهمی شد و بنده نتوانستم عرایضم را درجواب آقای دکتراقبال به عرض نمایندگان محترم برسانم تصور می‌کنم این سوء تفاهم ناشی از این بود که قبل از تصحیح آیین‌نامه جدید در آیین‌نامه قدیم اینطور پیش‌بینی شده بود که قبلاً خلاصه مذاکرات مجلس را به وسیله یکی از آقایان منشیها قرائت می‌کردند و بعد در خود مجلس سؤال می‌شد که مخالفی ندارد و تصویب می‌شد ولی در این مرتبه چون مذاکرات طوری منتشر می‌شود بین آقایان نمایندگان اغلب وقت قرائت تمام صورت جلسه را ندارند وانگهی اینجا هم یکمرتبه تذکر داده نشد تامعلوم شود کدام نماینده چه بیانی کرده و کی جا دارد در جواب آن سؤالی که شده یامذاکراتی که شده توضیح بدهد البته این سوء تفاهم به عقیده بنده از این ناشی شده و برای بنده جای تأسف است که چنین سوءتفاهمی پیش آمده (صحیح است) اما موضوعی که بنده می‌خواهم عرض کنم وقت مجلس را زیاد نمی‌خواهم بگیرم و به طورفهرست مانند مطالبی را که آقای دکتراقبال گفته‌اند جواب عرض کنم و یک نامه از طرف نماینده دولت ایران در اینجا قرائت می‌کنم تاتوجه نمایندگان محترم مجلس شورای ملی را به این موضوع جلب کنم که اصولاً سعی می‌شود که تمام معاملات ایران از انگلستان بشود یکی معامله شکر است، یکی آن را هم خواهند گفت لوله‌های انگلستان گشادتر است همانطوری که شکر انگلیسی شیرین‌تر است لابد لوله‌های انگلستان گشادتراست و یکی هم معامله لکوموتیوها ست بنده امروز ضمن بیانی که قبل از دستور کردم به آقایان نمایندگان محترم عرض کردم چرا ترک مناقصه شده وقتی که یک مناقصه‌ای مطابق اصول قانون محاسبات عمومی بایستی بشود و نمی‌شود و تصویب نامه برایشان می‌گذارند حتماً یک کلکی در این کارهست و البته تکلیف معاملات دولت را قانون محاسبات عمومی اعم از خرید فروش معین کرده (صحیح است)وهر معامله‌ای را که دولت می‌کند بایستی طبق قانون محاسبات عمومی را زیرپا می‌گذارند و با تصویب نامه می‌خواهند معایب کار را بپوشانند مسلماً در اینکار یک سوءنیت یا سوءنظری است و یک موضوع دیگری که بنده عرض کردم این بود که عرض کردم هرمعامله‌ای که بدون رعایت قانون محاسبات عمومی بشود بنده اعلام جرم می‌کنم این را بنده عرض کردم و تمام بیانات آقای دکتراقبال در جواب بنده و یک مقداری هم در جواب آقای دکتربقائی بود ایشان از یک کمیسیونی صحبت کردند که در آن کمیسیون آقای دکتر سجادی و آقای مهندس شریف امامی بودند و مشخصات و به اصطلاح کایه دوشارژ را آن کمیسیون تهیه کرده ولی دفاع هم نکردند که چرا آن کمیسیون را اجرا نکردند و چرا آن کمیسیون را دعوت نکردند کمیسیون مشخصاتی را معین کرده و طبق آن مشخصات راه را نشان داده البته آقای دکترسجادی و آقای مهندس شریف امامی به امور راه‌آهن واردهستند و هم اطلاعاتی در این زمینه دارند چرا اطلاعات انها را دخیل در کار ندانستند و بدون نظراین کمیسیون رفته‌اند و این معاملات را کرده‌اند و ازاین گذشته در تمام بیاناتی که ماداریم این بود که این معامله‌ای که با انگلستان می‌کنید هیچ نوع سانگسیون و تضمینی ندارد اگرانها تحویل ندادند هیچ نوع تضمینی نشده و هیچ نوع انگسیونی ندارد که ما چه جوربتوانیم با آنها معامله کنیم کما اینکه اینها ۲۴ لکوموتیوی را که در ۱۰ سال قبل فروخته‌اند یابیشتر از ۱۰ سال قبل آنها راهنوز به ما تحویل نداده‌اند و معلوم نیست که ما چه جور می‌خواهیم با آنها معامله کنیم وقتی که با یک چنین ترتیبی به طور دلخواه بخواهند با ما معامله بکنند که انها هرموقعی که خواستند لکوموتیوبه ما بدهند و هرقیمتی هم خواستند ما مجبورباشیم از آنها اطاعت بکنیم ایران را مخصوصاً در یک حالت استعمار اقتصادی مخالفیم برای تأیید این نظر عرض می‌کنم که وزارت دارایی یک نامه‌ای نوشته‌است به رایزن سفارت کبرای انگلستان در تهران که آن را می‌خوانم:آقای جان واکررایزن سفارت کبرای انگلستان در تهران عطف به نامه شماره ۲۰ –۲۰۲ – ۴۹ مورخ ۴ مه ۱۹۴۹ راجع به خرید شکرمورد احتیاج ایران اشعار می‌دارد همانطوری که جناب آقای نیک پی معاون این وزارتخانه حضوراً به شما تذکر داده‌اند وزارت دارایی کمال رضایت را از معامله با فروشندگان انگلیسی داشته و همواره مراقب بود که احتیاجات کشورایران از فروشندگان انگلیسی خریداری شود و حتی حرفی نداشت که شکر انگلیسیها را نظر به این که از حیث رجحان دارد قدری هم گرانتر از محصول سایر نقاط خریداری نماید ولی متأسفانه در این اواخر مشاهده شد که قیمت شکرانگلیسی با پیشنهاداتی که از منابع آمریکایی می‌رسد تفاوت فاحشی دارد یعنی در موقعی که پیشنهادات جدی برای فروش شکر آمریکایی یاکوبایی به مقدار تنی حد متوسط ۱۳۰ دلاربما داده شد فروشندگان انگلیسی ۳۳ لیره و ۳ شلینگ و ۳۳ لیره و ده شلینگ پیشنهاد نمودند که بدیهی است چنین تفاوتی آنهم برای مقادیر عمده که ما خریدارهستیم قابل تحمل نمی‌باشد از اینکه شما وعده داده‌اید که موضوع را به اولیای امور در لندن تذکر داده و مساعدت آنها که برای تجدید نظر در نرخ پیشنهادی جلب نمایید کمال تشکرحاصل است ولی متأسفانه آخرین پیشنهادی را از دلالهای انگلیسی واصل شده به قرار تنی ۳۳ لیره و پانزده شلینگ بوده که به نظر از حدود اعتدال خارج است موجب خوشوقتی و امتنان خواهد بود چن آن چه شما بتوانید تخفیفی در قیمت بدست آورید تا وزارت دارایی هم بتواند معاملات خودرا با فروشندگان انگلیسی شکر مثل پیش ادامه دهد یک چنین نامه‌ای را درجواب نامه‌ای که رایزن اقتصادی سفارت انگلیس در ایران نوشته وزیر دارایی گلشائیان نوشته و امضاء اوهم هست خودش تفاوت نرخ را گفته (آزاد – و با همان قیمت هم خریده) اجازه بفرمایید تفاوت نرخ را گفته که چقدر است در نامه بعدی هم می‌نویسد که در هرتنی ۹ دلار تفاوت دارد معهذا با اینکه خود آقای وزیر دارایی اعتراض کرده معلوم نیست روی چه خصوصیاتی از انگلستان خریده‌اند و آن وضعیت قند و شکر را درسال گذشته در تهران ایجاد کرده‌اند که همه سوابق و کیفیتش مسبوق هستند (اردلان – مزدش هم استانداری فارس است) شما ملاحظه بفرمایید که فقط سعی اولیای امور این است که ایران را دراستعمار اقتصادی انگلستان قراربدهند و ماباهرنوع محاصره اقتصادی یا استعمار اقتصادی یاهرکلمه دیگری که بخواهد لطمه به اقتصاد ایران واردبیاورد مخالفیم و هیچیک از نمایندگان مجلس شورای ملی اجازه نمی‌دهند که وزرای دارایی یک چنین صحبتی را بکنند (نورالدین امامی – شما هم صحبتش را نبایدبفرمایید) (آزاد – باید گلشائیان را محاکمه بکنند) این یک نمونه ایست که عرض کردم و محاکماتی هم که از نیک‌پی و آن اشخاص شد نشان داد که مقصر اصلی وزیر دارایی و بانک ملی بوده و همین نامه و تلگرافاتی که از بانک ملی شده‌است همه را بنده دارم چون چندی قبل آقای ابتهاج تکذیب کرده بودند که من از این جریانات اطلاع ندارم من تمام این اسنادرادارم که بانک ملی هم به نوبه خودش چگونه به اقتصادیات این کشور زیان و لطمه وارد آورده و چطور می‌خواهد مردم و مجلس شورای ملی را مجبور بکند که ما اجازه بدهیم بهش که اسکنای چاپ کند اینها تمام اسناد دارد معامله لوله‌های لوله کشی آب تهران نمایندگان کمپانیهای بلژیکی و فرانسوی آمده بودند به تهران و قیمتشان هم کمتر از شرکتهای انگلیسی بوده معهذا رفته‌اند از انگلستان خریده‌اند و این وضع را پیش آورده‌اند پس ملاحظه بفرمایید که خوش خدمتی و به اصطلاح خوش‌رقصی در ایران چقدر است اگر یک وزیری خوب توانست تضمین نظر خارجی‌ها را بکند آنها حتی یک روزهم در دوره زندگانی خودشان بیکار نخواهندماند بنده بیشترازاین توضیح عرض نمی‌کنم معامله لکوموتیوراهم در ردیف همین می‌دانم بنده نگفتم از کدام کمپانی بخرید و نگفتم که حتماً آلمانی باشد گفتم آقا در این مناقصه‌ای که گذاشته شده کمپانیهای دیگریهم آمده اندوانها برنده مناقصه شناخته شده‌اند به چه مناسبت شما ترک مناقصه کردید و به چه مناسبت آمدید با تصویب نامه می‌خواهید این معامله را بکنید اینجاست که بنده و آقای دکتر بقائی و خیال می‌کنم هرنماینده وطن پرستی اعتراض دارد که چرا ایران پول خودش را بدون جهت به جیب کمپانیهای انگلیسی می‌ریزد وانگهی کمپانیهای دیگر حاضرند که در مقابل معاملاتی که با ما می‌کنند جنس بگیرند به طور تهاتری معامله بکنند و آن وقت مابیاییم اینکار را بکنیم و پول نقد یعنی لیره‌های خودمان را بدهیم و یک مشت آهن‌پاره انگلیسی که به قول آقای وزیر راه فولاد انگلیسی بهتراست اگر مشخصات را خود دولت ایران معین کرده دیگر فولاد بدتر و بهتر ندارد گفته‌اند فلان محور اینقدر باید مقاومت داشته باشد آن وقت آمده‌اند چکار کرده‌اند آمده‌اند مشحصات را بهم زده‌اند و لکوموتیوهایی را خریداری می‌خواهند بکنند که ریلهای راه‌آهن ایران و تراورس‌های راه‌آهن ایران تحمل این فشار را ندارند باید تمام این ریلها را بهم بزنید عوض ۱۹ تراورسی که در طول ۱۰ متر ریل است ۲۱ تراورس بگذارند تمام خط را باید زیرو رو کنند و این خوش خدمتی را به آقایان انگلیسیها می‌کنند بنده بیشترازاین وقت آقایان را نمی‌گیرم.
آزاد – آفرین احسنت
– قرائت نامه مجلس سنا دایر به تصویب الغای عملیات هیات منصفه[ویرایش]
۵ – قرائت نامه مجلس سنا دایر به تصویب الغای عملیات هیات منصفه
رئیس - نامه‌ایست از مجلس سنا رسیده که به اطلاع آقایان می‌رسد، به شرح زیر قرائت شد:
ریاست محترم مجلس شورای ملی پاسخ نامه ۲۱۵۵ مورخه ۲۹/۲/۲۷ طرح قانونی دایر به موقوف الاجرا بودن تصمیمات هیات تصفیه نسبت به تشکیلات وزارت کشور که از طرف مجلس شورای ملی برای مجلس سنا جهت شور و تصویب ارسال شده بود مطابق متن ماده‌ای که در مجلس شورای ملی تصویب شده در جلسه سیزدهم خرداد ۱۳۲۹ به تصویب مجلس سنا رسید فقط تصرفی اصلاحی در متن آن بعمل آمد که یقین دارد مورد موافقت مجلس شورای ملی واقع حواهد گردید وان اینست که ماده واحده مصوبه مجلس شورای ملی قید شده بود که دولت لایحه تقسیمات کشور وسازمان وزارت کشوررا در ظرف سه ماه به مجلس شورای ملی پیشنهادنماید. این عبارت به جمله آتی تبدیل شد که دولت لایحه مزبور را درظرف سه ماه به مجلسین پیشنهاد نماید اینک رونوشتی از ماده واحده تصویبی را به ضمیمه ارسال می‌دارد - رئیس مجلس سنا - سیدحسین تقی‌زاده
رئیس - آقایان موافقند؟
جمعی از نمایندگان - مخالفی نیست
نورالدین امامی - مخالفی نیست خدا آن پیرمردها را از این پیرترشان بکند
– طرح و تصویب گزارش کمیسیون آیین‌نامه راجع به اجازه اجرای موقت اصلاحات آیین‌نامه داخلی[ویرایش]
۶ – طرح و تصویب گزارش کمیسیون آیین‌نامه راجع به اجازه اجرای موقت اصلاحات آیین‌نامه داخلی
رئیس - گزارش آیین‌نامه که طبع و نشر شده قرائت می‌شود. به شرح ذیل قرائت شد گزارش از کمیسیون آیین‌نامه به مجلس شورای ملی کمیسیون اصلاح آیین‌نامه داخلی مجلس روز ۱۴ خرداد ۱۳۲۹ به ریاست آقای مخبرفرهمند تشکیل گردید ماده واحده تنظیمی آقایان نمایندگان که یک فوریت آن در مجلس تصویب شده بود مطرح مذاکره واقع عیناًمورد تصدیق و تصویب کمیسیون واقع شد اینک خبرآن برای تصویب تقدیم می‌شود:
ماده واحده – مجلس شورای ملی مقرر می‌دارد که اصلاحات تنظیمی که به وسیله کمیسیون منتخبه در آیین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی موقت به موقع اجراگذاشته شود. مخبر کمیسیون اصلاح آیین‌نامه. دکتر محمدعلی هدایتی
اردلان - گزارش مطرح است ولی جنابعالی دوم هستید، آقای حائری‌زاده
حائری‌زاده - یک آیین‌نامه که در چهل سال تقریباً مورداجرا و عمل بوده البته نقایص مختصری هم داشت آن آیین‌نامه را برای چه مقصود تغییردادند من هنوز نتوانستم بفهمم اگر نظر سوءظن نگاه بکنیم ممکن است بگوئیم تغییر آن برای خیرمملکت نبوده و یک آیین‌نامه‌ای که در اجراءوعمل هرروز ماگرفتار آن هستیم به جای آن به طور موقت اجازه اجرا دادند که بعضی از مواد آن آیین‌نامه جدید مخالف با بعضی از اصول قانون اساسی بوده همین مسئله موجب شد برای اصلاح بعضی از مواد کمیسیونی تشکیل شد و گزارشش تقدیم مجلس شد که آن مواد را اصلاح کنند که حالا برای اجازه اجرای موقت او این گزارش تقدیم مجلس شد من فکرمی‌کنم در آن آیین‌نامه راست است که آنروز دستگاه قانونی گذاری مایکی یود مجلس شورای ملی بود بعضی لوایح ما دو شوری بود بعضی لوایح هم یک شوری بی نطق و فلسفه هم نبود آن لوایحی که طبق قانون اساسی باید به مجلس سنا برود در آن آیین‌نامه دوشوری قرارداده شده بود و انهایی که اختصاص به مجلس شورای ملی داشت مثل بودجه انها را یک شوری قراردادند حالا که مجلس سنا تشکیل شده‌است اگر آقایان اجازه می‌دادند به آن کمیسیون که برای حل اختلاف انتخاب شد یک فصلی با آیین‌نامه مشترکی که وظائف هریک از مجلسین را معلوم می‌کند تکلیف دولت و طرحهایی که هست روشن بشود که لایحه را دولت باید به کجا بدهد و چه جریانی باید در کمیسیونها و مجلسین داشته باشد و سرعت عمل هم طرف توجه و ملاحظه باشد چون خیلی بهتراز این بود که ما صرف وقت بکنیم و این آیین‌نامه‌ای که معلوم نیست پایه و اساسش چیست اجرای موقتش را هم مجلس اجازه داده‌است اینرا اصلاح کنیم ولی حالا که صرف وقت شده من موافق هستم که اجازه اجرای موقت داده شود ولی مدتی هم معلوم شود که در این فاصله ما اساس آیین‌نامه را که بتوانند دومجلس با هم همکاری کنند به کمیسیون منتخب اجازه بدهیم که تهیه بکند و بیاورند از مجلس بگذرانند که در اتیه گرفتار این تشکیلات نشویم.
رئیس - آقای دکتر شایگان
دکتر شایگان - بنده با این ماده واحده موافقم علتش هم این است که در خاطر مبارک آقایان باشد اصل این آیین‌نامه به نحو موقت گذشته‌است یعنی از آن قوانین آزمایش است که از مدتها پیش معمول شده‌است و مدتها است که گذشته، اصل که طریق آزمایش است و به طریق ماده واحده گذشته‌است این اصلاحاتی را که در او می‌خواهیم بکنیم اگر این را به صورت دیگری بکنیم این صحیح نیست فرع زاید بر اصل است تمام آن صد و چند ماده به صورت ماده واحده و به عنوان آزمایش گذشته‌است بعضی اصلاحاتی که در اینجا شده‌است حالا بیاورند آن را به طریق قوانین عادی و بطریق بحث و مشورت و اینها بگذرانند بکلی خلاف منطق است یعنی یک آیین‌نامه ایخواهید داشت که اصلش به عنوان آزمایش است ولی چندتا از آنها را قانون قطعی می‌خواهید بکنید این از لحاظ منطق قضایی جوددرنمی اید علاوه براین متأسفانه در باب آیین‌نامه پیش آمدی شد چون که با وجود تمنایی که ماداشتیم از مجلس که موافقت بکنند به این که آیین‌نامه چون ضرری نمیرساند و با موافقت کمیسیون گذاشتند که این دوفوریت موردتصویب واقع شده‌است یابعلت توجهی که نفرمودند آقایان یابعلتی دیگرفوریت دوم تصویب نشد باعث این شد که جناب آقای دکترمصدق تصور بکنند که مجلس موافقت با لوایح و طرحهای اصلاحی ندارد این تصور برای ایشان حاصل شد و تشریف بردند برای جبران این امر کمیسیون منتهای محبت را کردند و این ماده واحده را تصویب کردند همه ما تقاضا داریم از آقایان که این ماده واحده را به این صورت بگذرانند و نگذارند که مورد شور و مشورت بشود و فرع زائد براصل بشود.
رئیس - آقای اردلان
اردلان - مخالف بنده برای این است که اگر ما به طور آزمایش رای بدهیم که این اصلاحاتی که جدیدا بعمل آمده به موقع آمده به موقع اجرا گذاشته شود یک حق مشروع از نمایندگان سلب می‌شود و آن برای عیبی است که در اصلاح ماده ۱۳۹ این آیین‌نامه شده حالا بنده اجازه می‌خواهم اصلاحی که در ماده ۱۳۹ شده به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم قطع ندارم که بسیاری از نمایندگان محترم فرصت نفرمودند که این اصلاح را ملاحظه بفرمایند در طرحی که حالا مطرح است بنده پیشنهادی داده‌ام که به استثنای اصلاحی که در ماده ۱۳۹ شده آن وقت در سایر قسمتهایش به نظر بنده اشکالی ندارد و اصلاحات خوبی شده ولی در ماده ۱۳۹ اگر تصویب شود حالا توضیح بنده مطلب را روشن خواهدکرد آقایان نمایندگان محترم محققاً از این حق مشروع خودشان ممکن است که محروم بشوند در آیین‌نامه‌های سابق و در دوره‌های سابق این بود که مجلس شورای ملی همیشه غافلگیر می‌شد یعنی می‌آمدند در مجلس شورای ملی یک طرحی را که به قید دو فوریت می‌آورند و بعد هم مطرح می‌کردند و به تصویب میرساندند و هیچکس هم نمی‌دانست که صبح می‌آید به مجلس شورای ملی چه مسئله‌ای در دستور است کاملاً ممکن بود یک مسئله‌ای که به ضرر مملکت بود به تشخیص او آنروز مطرح که دو فوریت هم داشته باشد باید در ۲۴ ساعت بعد در مجلس شورای ملی مطرح بشود یعنی هرطرح دو فوری را مجلس پس از اینکه به دو فوریتش هم رأی داد چاپ بشود و درجلسه بعد مجلس شورای ملی نسبت به او قضاوت خواهد کرد مثبت یامنفی حالا آمده‌اند دو مرتبه برگرداندندبصورت اول یعنی باز در مجلس شورای ملی نمایندگان محترم می‌توانند یک طرح دو فوری بیاورند جریان طرح را که ۱۵ نفر نماینده تقاضا کردند بلافاصله باید نسبت به آن طرح اظهار عقیده قطعی بشود و این به نظر بنده غافلگیر کردن وکیل است حالا بنده می‌خوانم ببینید این هست یانه می‌گوید: اگرتقاضای فوریت یادوفوری بودن لایحه یاطرحی که در مجلس مطرح است در ج نشده باشد و ۱۵ نفر از نمایندگان کتبا تقاضای فوریت یادوفوریت آن لایحه یاطرح را بنمایند بدون مباحثه در اصل مطلب در باب فوریت اخذ رأی بعمل می‌آید. چن آن چه امضاکنندگان در ضمن طرح دو فوری خود تقاضا کرده باشند که بلافاصله هم مطرح شود پس از قبول دو فوریت و قبول تقاضای مزبور بلافاصله مطرح و مورد رسیدگی واقع خواهد شد. این است توجه بفرمایید شما که وکیل مجلس هستید نمی‌دانید که دستور پنجشنبه چه خواهد بود ممکن است در جلسه پنجشنبه آینده یک طرحی دولت به قید دو فوریت بیاورد به موجب این اصلاحی که در ماده ۱۳۹ شده ۱۵ نفر از نمایندگان تقاضا بکنند پس از دو فوریت که بلافاصله در مجلس مطرح می‌شود و باین ترتیب شما غافلگیر شده‌اید بدون اینکه بدانید چه چیز است این است که من تقاضا کردم اولا این فرجه را بدهند به آقایان نمایندگان که ۲۴ ساعت فکرخودش را نسبت به طرح یک لایحه دو فوری بکند غقل سلیم اینطور حکم می‌کند چه بسا اتفاق افتاده که در یک کاری بعد از دو فوری بودن یک نفعی برای مملکت داشته ولی ۹۹ در صد قضایای مملکتی اگر درش مطالعه بشود بهتر است و عجله نباید بشود به علاوه مجلس شورای ملی تنها نیست اگرما هم به دو فوریت غافلگیر رأی بدهیم باید به مجلس سنا هم برود (یک نفر از نمایندگان – اینطورنیست این از محقات مجلس شورای ملی است) این طور نیست فرضاً لایحه‌ای که دولت بیاورد روز پنجشنبه با قید دو فوریت جنابعالی هم نمی‌دانید چیست تشریف هم ندارید وقتی دو فوریتش تصویب شد به موجب آن اصلاحی که شده باید رأی بگیرند بنده عرض می‌کنم آن قانون باید بازهم برود به مجلس سنا بنابراین بنده عرض می‌کنم که چه لازم است که ما به این رأی بدهیم ۲۴ ساعت یک وکیل مطابق اصلاحی که در آیین‌نامه بعمل آمده این را همیشه برای خودمان منظور بداریم به نظربنده اگرآقای دکترشایگان هم دلیلی دارند بفرمایند من را قانع کنند و اگر عرض من صحیح است استدعا می‌کنم شماهم قبول بفرمایید ما نباید غافلگیر شویم ما باید بدانیم که دستور جلسه آتیه مان چیست اگرهم غایب بودیم فرضاً یک طرح دو فوری آوردند باز هم آن روز رای گرفته نشود بماند برای ۲۴ ساعت بعد بنابراین بنده پیشنهاد کردم که تصویب بشود به استثناء تغییری که در ماده ۱۳۹ داده شده
رئیس - چون مخبر کمیسیون نیست آقای صدرزاده منشی کمیسیون به عنوان مخبر توضیح می‌دهند.
صدرزاده - عرض کنم که در ماده ۱۳۹ طرق متعددی برای موارد فوری ذکرشده یکی فوریت و یکی دو فوریت ک هاینهم شامل طرح می‌شود که از طرف نمایندگان تقدیم می‌شود و هم شامل لوایحی می‌شود که از طرف دولت تقدیم می‌شود قسمتها ی او لماده اصلاحی ۱۳۹ مربوط به این است مطابق آن طرحی که از طرف آقایان نمایندگان تقدیم مجلس شد و بنا به پیشنهاد جناب آقای رفیع به کمیسیون آیین‌نامه داخلی رفت در آنجا یک صورت دیگری هم فرض شده‌است که اگر بخواهیم خوب دقت در او بکنیم می‌توانیم از اوتعبیر به فوریت کنیم یعنی یک لایحه‌ای است که یک فوری است و یک شور در او می‌شود، یک لایحه هست که دو فوری است و تصویب می‌شود و طبع می‌شود و پس از ۲۴ ساعت توزیع می‌شود مابین نمایندگان و پس از آن مطرح می‌شود ولی گاهی یک مواردی هست که ”نقدر فوریت دارد که اگر یک دقیقه در او تمام تسامح بشود به ضرر مملکت تمام می‌شود آقایان شاید توجه داشته باشند که در دوره ۱۴ آن طرحی را که راجع به نفت دادند اگریک دقیقه و یک آن در آن تأخیر می‌کرد دوره چهاردهم ممکن بود یک مضرات بسیاری برای مملکت داشته باشد (صحیح است) پس ما یک مسائلی هم داریم و می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که در آن مواقع ۲۴ ساعت هم تأخیر موجب ضرر مملکت خواهدشد (اردلان – مجلس سنا هم هست) اجازه بفرمایید ولی در اینجا یک نکته‌ای را قید کرده و آن این است که علاوه براین که دو فوریت شور قبول می‌شود هرگاه نمایندگان تقاضا کردند که بلافاصله مطرح شود و این تقاضا مورد قبول مجلس واقع شد یعنی مجلس رأی داد به این مسئله سه رأی داد به این یک رأی به فوریت اول یک رأی به فوریت دوم براین که بلافاصله طرح بشود پس اگر یک مطلبی اینقدرضرورت پیدا کرد که نمایندگان محترم مجلس اگثریت مجلس قبول کردند که بلافاصله هم مطرح شود معلوم می‌شود که آن مسئله در اعلی در جه لزوم و فوریت است و ماباید راه این کاررادرآیین‌نامه مجلس باز بگذاریم که دست مجلس بازباشد و بتواند یک موضوع فوری را هم مورد رسیدگی قراربدهد حالا آمدیم مطلبی دارای این وضع نبود این خصوصیات را نداشت اکثریت مجلس رای نخواهد داد که مطرح شود حکم دو فوریت را دارد که پس از ۲۴ ساعت طرح می‌شود.
رئیس - پیشنهادی در اطراف کفایت مذاکرات رسیده‌است قرائت می‌شود.
صدرزاده - دو سه پیشنهاداست یکی از آقای کشاورز صدر که پیشنهاد می‌کنم در کلیات مذاکرات کافی است، یک پیشنهادی هم در همین زمینه از آقای صفائی و همچنین از طرف آقای حاذقی کافی است و رأی گرفته شود.
رئیس - آقای کشاورزصدر
کشاورز صدر - بنده جزو موافقین اسم نوشته بودم ولی چون آقایان صحبت کرده بودند خودم پیشنهاد کفایت مذاکرات دادم که مذاکره کافی باشد ولی چون آقا فرمودند که من قانع شدم اجازه می‌خواهم به قدر دو رقیقه برای این که آقا را وارد کنم مطالبی را عرض کنم.
رئیس - شما در پیشنهاد کفایت مذارکات بفرمایید.
کشاورز صدر - پس مجلس راجع بپیشنهاد کفایت مذاکرات مخالفتی نکرد، مطلب این بود که ما یک آیین‌نامه‌ای در آوردیم، یک اختیاراتی دادیم به یک کمیسیونی و گفتیم یک آیین‌نامه‌ای را تصویب بکنند و به موقع اجرا گذارده شود چطور آن موقع خوب بود که با سرعت و عجله رفتند آن آیین‌نامه را تصویب کردند حالا که می‌خواهم اجازه بدهیم که نواقص آن را رفع کنند اختیار نمایندگان را می‌گیرند اما راجع به فوریت که شاه بیت نطق خودتان قراردادید جنابعالی میگوئید که نماینده‌ای درست ممکن است ملتفت نباشد و متوجه نباشد این را به دو دلیل عرض می‌کنم که فرمایش آقا منطقی نیست چرا یکی اینکه دو فوریت بسیاراتفاق می‌افتد در مسائل حیاتی است یک مشکلی هست که ۲۴ ساعت هم اقتضا ندارد عقب بیفتد از جلسه برون دبیرون توی سرسرا و بعد رأی بدهند، اینها پیش می‌آید (صحیح است) همانطور که گفتید و مطلب دیگری که آقا گفتید که به این دلیل فوریت لازم نیست برای این که به مجلس سنا برود هرکس یک وظیفه‌ای دارد مجلس شورای ملی فی الفور وظیفه خودش را انجام می‌دهد و بعد هم به مجلس سنا می‌رود آنجا دقت می‌شود چرا آقا نگرانی دارید توجه بکنید به این موضوع، بنابراین به نظر بنده و اکثر آقایان که تصدیق فرمودند را هم که به اختیار خود کمیسیون درست شده بنابراین من از آقایان خواهش می‌کنم که اجازه بدهند این آقایانی که در کمیسیون آیین‌نامه انتخاب شده‌اند اشخاص فهم و مورد اعتماد هستند حتی به نظر بنده از کمیسیون سابق بصیرتر و حقوقدان‌تر و مطلعتر تویش دارد همانطور که آیین‌نامه را تصویب کرد. نواقصش را هم اجازه بدهیم خودشان رفع کنند این یک مطلبی است که در وضع مجلس بسیارمؤثر است و در روی یک مطلبی. نباید اینجور تعضصب به خرج بدهیم خصوصاً که می‌بینم آقایان خیلی دقت می‌کند و آن را به مجلس آورده‌اند این است که بنده خواهش می‌کنم اجازه بفرمایید نواقص را همین کمیسیون رفع کند اگرمجلس نباید وکالت توکیلی بدهد پس آیین‌نامه اولیمان را بیاوریم یک بام و دو هوا نشود آن وقت است که یک نفر می‌گوید این مطلب خوب است آن وقت بعضیها می‌گویند خوب نیست این را عموم آقایان تصور می‌کنم که موافقت کنند. جنابعالی هم التفات کنید و موافقت کنید.
رئیس - آقایانی که موافق با کفایت مذاکرات هستند قیام بفرمایند - اکثربرخاستند) تصویب شد پیشنهادی از آقای اردلان رسیده‌است قرائت می‌شود
پیشنهاد می‌کنم قبل از جمله‌ی به موقع اجرا گذارده می‌شود نوشته شود: باستثناء اصلاحی که نسبتبه ماده ۱۳۹ بعمل آمده‌است،
رئیس – آقای اردلان بفرمایید
اردلان - نماینده محترم آقای دکتر کشاورزی صدر (بعضی از نمایندگان – آقای کشاورز صدر) (کشاورز صدر – بنده متشکرم که این لقب را به بنده دادید قربان تو) آقای کشاورز صدر دکتر در حسن بیان هستند، جناب آقای کشاورز صدر تصور فرمودند که بنده برای شهوت کلام این جا صحبت کردم خیر بنده این آیین‌نامه را بردم منزل عینک را گذاشتم با کمال دقت مطالعه کردم، آن روز هم آمدم این جا همین موضوع را با جناب آقای دکتر مصدق صحبت کردم ایشان فرمودند که در چاپ اشتباه شده‌است و ما در موقع طرح اصلاح خواهیم کرد به آقای نبوی که عضو کمیسیون بود عرض کردم که این جا بد نوشته شده وکیل را غافلگیر می‌کنند ایشان فرمودند که خیر منظور این نبوده در موقع طرح ما اصلاح می‌کنیم من روی مطالعه و روی ایمان و عقیده پیشنهاد می‌کنم شما که اجرامی‌کنید به استثناء ماده ۱۳۹ باشد والا در هیچ کاری که عجله‌ای شده به نفع مملکت تمام نشده مانماینده مجلس هستیم اگریک مسئله‌ای با قید دو فوریت مطرح شد چه بهتر که ۲۴ ساعت بعد باشد تا بتوانیم در او اظهار نظرکنیم شما امرو نظر من را می‌پذیرید یانمی‌پذیرید اکثریت مجلس شورای ملی رایش قاطع است و بنده هم اطاعت می‌کنم آتیه مملکت نشان خواهد داد که عرض من صحیح است یا صحیح نیست در آیین‌نامه مجلس سنا وقتی که این اساسی است همه آقایان خندیدند فلانکس محالفت با آیین‌نامه مجلس سنا می‌کند وقتی که تصویب شده همه بحث می‌کنید که این موضوع اینطوراست بسیاری از مطالب رابنده عرض کردم که در انموقع آقایان نخواستند بپذیرند، در زمان دکتر میلسیو گفتم آقا استخدام جدید ممنوع باشد که موازنه بودجه از دست ما در نرود دولت وقت موافقت نکرد اگرپیشنهاد من آن موقع تصویب شده بود این قدرها صدمه بودجه‌ای به مملکت وارد نمی‌آمد، امروز هم از ایمان و عقیده عرض می‌کنم ما غافلگیر خواهیم شد (غلامرضا فولادوند – آقا آن ماده رابخوانید) ماده را بنده خواندم ماده ۱۳۹ به طور صریح می‌نویسد اگر دو فوریتش تصویب شد و پانزده نفر نماینده تقاضایشان این بود که بعد از دو فوریت بلافاصله هم تکلیفش معلوم بشود در همان جلسه هم باید تکلیفش معلوم باشد من می‌گویم که بعد از ۲۴ ساعت تکلیفش معلوم بشود که ما دستمان باز باشد. حالا آقایان میل دارید به پیشنهاد من رأی بدهند رأی هم ندهید من زوری ندارم.
غلامرضا فولادوند – من مخالفم
رئیس - آقای کشاورز
کشاورز صدر – بنده نوبتم را دادم به آقای فولادوند
غلامرضا فولادوند - بنده چون عضو این کمیسیون بوده‌ام این است که از جناب آقای کشاورز صدر تمنی کردم اجازه بدهند بنده توضیحی عرض کنم ما در تمام موارد اینطور پیش‌بینی کردیم که هر وقت طرحی با لایحه با قید دو فوریت است فوریت اول و دوم که تصویب شد برود ۲۴ ساعت این طرح یا لایحه طبع و توزیع بشود آقایان وکلاء تا از جریان مستحضر بشوند برای جلسه بعد رای قطعی داده شود (صحیح است) بعد جناب آقای دکتر مصدق در آنجا توضیح دادند که اعضای کمیسیون را قانع کردند فرمودند در مورد لایحه نفت که من آمدم یک طرحی تقدیم کردم برای اینکه نفت ایران را بدون اجازه مجلس به هیچ دولتی ندهیم (کشاورز صدر- مذاکره هم نکنند) اگر آن روز مجلس تعطیل شده و آقایان وکلاء خارج از مجلس رفته بودند جلسه دیگر به قدری اعمال نفوذ می‌شد از هر طرف که ممکن بود این قانون موضوع نفت که امروز برای ما واقعاً یک سعادتی شد، ممکن بود آن قانون تصویب نشود پس شما بیایید یک همچو اختیار و اجازه‌ای برای نمایندگان مجلس بگذارید که اگر یک روزی برای یک امری واجب و لازم شد در یک جلسه قانون مربوط بگذرد وکلاء را شاید در بیرون از محیط مجلس مورد تهدید و صدمه شاید قرار بدهند که آنها رای ندهند بنابراین یک همچو اختیاری آن روز وکلا داشته باشند ما روی مصالح مملکت که یک وقتی یک حق حیاتی این مملکت از بین نرود با این قسمت آخر موافقت کردیم تازه آن روز هم به اختیار نمایندگان مجلس است میل دارند رای بدهند و میل دارند رای ندهند دست اشخاص را که نمی‌بندیم.
رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - عرض کنم برای اینکه در نظر آقایان محرز باشد که این موضوع در کمیسیون مورد کمال دقت واقع شده طرحی راکه ابتدا یک عده از آقایان امضا کردند و تقدیم کردند این است که آنجا می‌گویند که این ماده ۱۳۹ بکلی آن قسمتش که مربوط به این بود که بلافاصله به طبع و توزیع اقدام بشود و پس از ۲۴ ساعت طبع بشود این جمله طبع و توزیع مندرج در قسمت اول از ماده ۱۳۹ آیین‌نامه مبلغی است یعنی درخواست اولیه که در طرح منظور کرده بودند این بود که به طور کلی مبلغی باشد یعنی به آن طرز که طبع و توزیع بکنند ولی در کمیسیون آیین‌نامه که مذاکره شد ما حقوقی را برای این کار معین کردیم و این شق اخیر که مخصوصاً طرحش هم بلافاصله مورد قبول واقع بشود به رای مجلس واگذارکردیم و این تذکر را هم لازم است بدهم که آن در مورد طرح نمایندگان عمی می‌شود ولی راجع به لوایح دولت نیست لوایح دولت ممکن است یک فوریت و دو فوریت داشته باشد تنها طرح نمایندگان است که ممکن است دارای این خصوصیت باشد و برای جهاتی که آقای فولادوند تعیین فرمودند وقتی که فوریت دارد و فوریت مورد تصویب واقع شد در یک چنین صورتی بلافاصله مطرح خواهدشد.
رئیس – رای می‌گیریم به پیشنهاد آقای اردلان، آقایانی که موافقند قیام بفرمایید (عده کمی برخاستند) مورد توجه نشد؟ رای گرفته می‌شود به ماده واحده، طرح کمیسیون آیین‌نامه آقایانی که موافقند قیام بفرمایید (اکثربرخاستند) تصویب شد
- طرح گزارش کمیسیون قوانین دارایی راجع به فروش خالصجات[ویرایش]
۷ - طرح گزارش کمیسیون قوانین دارایی راجع به فروش خالصجات
رئیس - گزارش راجع به فروش خالصجات مطرح است ماده نهم قرائت می‌شود:
- ماده نهم – قانون تقسیم خالصجات خوزستان به قوت خود باقی می‌باشد.
رئیس – دراین ماده چون مخالفی نیست؟...
کشاورز صدر- بنده مخالفم.
رئیس – بفرمایید.
نورالدین امامی – بنده هم اجازه گرفته بودم.
رئیس – ببخشید آقای کشاورزصدر اجازه بدهید آقای امامی تشربف بیاورند، نوبت ایشان است.
کشاورزصدر- به سر خودتان نوبت بنده‌است، آقای قشقائی اسم بنده را نوشته اند حالا ایشان اجازه خواسته‌اند.
رئیس – اول ایشان اجازه خواسته‌اند.
کشاورزصدر - آقا به من فرمودند، قول آقای رئیس و فرمایش آقای رئیس صحیح است تبعیض نباید بشود.
امامی – آقای اقبال من چند جلسه است اسم ننوشته‌ام چرا کم مرحمتی می‌کنید.
کشاورزصدر - آقای رئیس فرمودند بیایم من مخالفم
امامی - آقا من اجازه خواسته بودم بعد از من نوبت شماست
رئیس – جای کمال تأسف است آدم در خارجه اگر یک کاغذ به پستخانه بخواهد بدهد رعایت نوبت دیگران را می کنند مجلس باید مربی اخلاق باشد اینجا اول آقای نورالدین امامی رانوشته‌اند بعد هم آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر - آقای رئیس این مطلب حیاتی است نمی‌شود آقای امامی شما می‌آیید صحبت کنید بعد نمی‌گذارند من صحبت کنم، پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌کنند. اجازه بدهید دو کلمه من عرض کنم این را سرخودتان بعد از من هم آقای حاذقی است پس اگر پیشنهاد کفایت مذاکرات کنند من اینجا داد و بیداد می‌کنم نوبت بنده‌است.
رئیس – آقای امامی
نورالدین امامی - عرض کنم اولاً قید این ماده در اینجا خودش مورد تعجب است قانونی دولت آورده‌است برای تقسیم خالصجات قانونی ئرفروردین ۱۳۱۴ گذشته‌است برای واگذاری این اراضی خوزستان حالا دولت چرا اینجا خواسته این قانون را هفت میخه محکم بکند این خودش مورد تعجب است چرا اینجا ننوشته‌است که قانون استقلال دانشگاه به قوت خودش باقی است می‌خواست این را بنویسد قانون بودجه ۱۳۲۸ هم به قوه خودش باقی است، چه مربوط به این قانون است اصلاً راجع به این موضوع خالصجات بنده چندروز پیش یک موضوعی بنظرم آمد چون مجلس هم خسته به نظر می‌اید این راعرض می‌کنم جناب آقای فرامرزی توجه بفرمایید معروف است یکی از خوانین متمول فارس در زمان ناصرالدین شاه آمد به تهران وفرمان یکی از ملوکات بزرگ آنجا را۵۰۰ تومان تصرف کرد خالصجات بزرگ آن جا را گرفت و برگشت شیخعلی خان خدا رحمت کند ما در ایران دو شیخعلی خان داریم یکی شیخعلی خان سرتیب ماکوئی پدر مادر من است و یکی هم شیخعلی خان زند معروف است شیخعلی خان ماکوئی سرتیپ از طرف ناصرالدین شاه استاندار وفرمانده لشکر فارس بود این فرمان رامی‌برد این شخص به شیخ‌علی‌خان می‌دهد، شیخ‌علی‌خان می‌خواند و محرمانه در خانه‌اش پاره می‌کند می‌ریزد توی منقل و بعد هم محرمانه به شاه گزارش می‌دهد که این بلوک بیش از ۵۰۰ تومان می‌ارزد،۵۰۰ تومان از بین رفت، بلوک هم خالصه ماند و آن شخص نتوانست بگیرد این شخص شکایات متعددی کرد به تهران و کی ترتیب اثر نداد عریضه به شاه عرض کرده بود توی آن نوشته بود شاه بخشید شیخ‌علی‌خان نبخشید، حالا این مطلب درست بر عکس است روز عید مبعث خاطر آقایان نمایندگان محترم هست ما شرفیاب شدیم اعلیحضرت همایونی تمام صحبتشان روی این طبقه ششم و هفتم و دهم فرمودند برخلاف تمام دنیا ما طبقات دهمی هم داریم یعنی طبقاتی که به نان شب محتاجند ۵ شب نان نمی‌خورند صحبت آنها را با نمایندگان محترم می‌کردند (صحیح است) آن را ما حساب نمی‌کنیم آن وقت اینجا ۶۰ میلیون متر یک مرتبه زمین را می‌بخشند چرا می‌بخشد یک می‌بخشید؟ قانون ۱۳۱۴ چطور شده‌است که تا حالا اجرا نشده تا حالا روزی صد هزارتومان به عنوان فوق‌العاده و خرج سفر داده شده برای ۶۰ میلیون مترزمین دادن روزی آقای شوشتری اینجا حساب کردند ۶ هزار هکتار حساب ایشان هم قدری در ست نبود ولی خوب شصت میلیون مترشش میلیون هکتار، هر هکتاری ده هزار مترتوی این صورت ملاحظه بفرمایید، شرکت سهامی کشاورزی جنوب ۶۷۸۴ هکتار، آقای عبدالعلی اسکندری عزیر فدائی، حسین خدادادی، جاسم اژدری ۲۸۱۰ (کشاورز صدر- خواهش می‌کنم تا آخر بخوانید) آقایان خواجه عبدلله پشم فروش، طه بتهانی، غلامرضا خیاط‌زاده ۲۸۰۰ هکتار حاج محمدی چیت‌ساز احتیاطی محمد تقی فرش فروش ۴۸۲ هکتار هرهکتاری جناب معاون وزارت دارایی ۱۰ هزارمتر حاج علی خمیس خبیث به نظرم بهتر است حبیب‌الله احتیاطی محمدتقی فرش فروش ۱۳۱۲ هکتار محمود و عباس و احمد علیزاده و شهاب خسروانی و غلامرضا نورزاد ۲۵۰۰ هکتار محسن موقر ۱۵۰۰ هکتار، آن روز گفتم آقای دکترمعظمی ۱۰ مترهم برای قبر من بیچاره بدهید که من اقلاً آنجا خاک کنند آقای مبصر هزار هکتار مهندس پالیزیان ۱۵۰۰ هکتار و مهندس میرخانی و مهندس مولوی ۱۵۰۰ هکتار قاسم طاهباز ۱۷۶۰ هکتار (کشاورز صدر- عجب بین فقرا تقسیم شده) شیخ سعدون و برادران ۱۷۶۰ هکتار شیخ ماهور محسنی ۲۸۴۰ هکتار شیخ شایع از شباع آمده‌است خیلی آدم معروفی است و محمد کاظم مرتضوی ۹۷۰ هکتار حاج نصرالله صفاجو ۹۹۷ هکتار آن خوردهایش هم به قول ترکها برای اینان در ما است برادران جازی ۳۰۴۰ هکتار من متشکرم اگر اینجا یک چیزی نبود از فروردین ۱۳۱۴ که این قانون را آورده‌اند به تصویب مجلس رسانیده‌اند اگر یک نظر مخصوصی دولتهای وقت داشته‌اند که آنها را بیاورند نخلستان کنند تقسیم کنند ۶۰ میلیون را چه جور می‌شود جناب معاون وزارت دارایی آباد کرد اگر ممکن است بفرمایید ولی در یک قرن ممکن است آنجا را آباد کرد این را باید حساب کرد اولاً باید جناب آقای وزیر دارایی توجه بفرمایید که این قانون نه در زمان شما و نه در زمان جناب آقای وارسته تهیه نشده بنده آن جلسه‌ای که جناب آقای نخست وزیر به کارمندان وزارت دارایی برای تهیه این قانون راجع به تقسیم اراضی بین رعایا دستورمی‌دادند بنده حاضربودم ولی خوب آن آقایانی که آنجا هستند یعنی آن آقایان دستهایی که در آنجا دارند این ماده واحده، ماده نهم را گذاشته‌اند که به نظر من یک جمله کوچکی است این را برای هفت میخه کردن که کسی جرات نفس کشیدن نداشته باشد تهیه شده (مکرم – از این نظر که حتماً نیست حالا بنده عرض می‌کنم که چرا اینطور شده) قانون تقسیم خالصجات خوزستان به قوت خود باقی است در صورتی که این قانون هم خالصجات است در قانون نوشته‌است دولت مجاز است از اراضی خوزستان تا هرمقدار که صلاح بداند توجه بکنید تا ۶۰ میلیون متر به ملکیت اشخاصی که آن اراضی را آباد کرده یا آبادانی آن را تعهد بکنند واگذار کند شرایط واگذاری را نظامنامه هیات وزیران معین خواهدکرد، این قانونی است که در فروردین ۱۳۱۴ به تصویب رسیده تقسیم اراضی در سال ۱۳۲۸ آنهم حالا آقای کشاورز صدر این قسمت را توجه بفرمایید آن اراضی را که داده‌اند که انها بروند این اراضی را دودستی تقدیم بکنند این آقای ملک مدنی را خدا سلامتش بکند بنده هرروز اردتم به ایشان زیادترمی‌شود. چند روزقبل در کمیسیون بودجه یک فرمای کرده بودند فرمودند که کاری نکنید که این طوفان که تا البرز رسیده بیاید اینجا (بعضی از نمایندگان – چی آقا دو مرتبه بفرمایید) فرمودند که طوفان به البرز رسیده شروع شده می‌اید کاری نکنید این طوفان بیاید اینجا، اگرآمد والله تر و خشک ما را می‌سوزاند، با این وضعیت چکار می‌کنید ۶۰ میلیون را به کی می‌دهید، چرا می‌دهید؟ مال کی را می‌دهید؟ برای چه می‌دهید؟ نتیجه از دادن آن چه خواهد بود ما شبها از دست گرسنه‌ها زندگی نداریم، تأمین جانی نداریم، ما بشریم رقت قلب داریم ما دلمان می‌خواهد این بدبخت‌هایی که می‌آیند دستشان را جلو ما دراز می‌کنند قدرت داشته باشیم به آنها کمک بکنیم. مجبوریم بنشینیم تماشا بکنیم مسئولیت را به گردن خودمان بگیریم آن وقت آقایان بروند ۶۰ میلیون متر ۶۰ میلیون متر بخورند و خدای نکرده اگر یک روزی هم خطری به مملکت متوجه شد از همان جا سوار شوند بروند آنجا که عرب نی انداخت اینکه نمی‌شود آقایان این حساب نیست اگر در هرکجای دنیا چرتکه بردارند و حساب کنند مطابق این حساب ما درنمی آید، بنده برای این که عرایضم را کم بکنم و آقای کشاورزصدر هم که در مخالفت با بنده کمک کنند بنده پیشنهادی کرده‌ام جناب آقای فرامرزی پبشنهادم را دادم اینجا که ماده ۹ قانون تقسیم بایستی آیین‌نامه اجرا وتقسیم به تصویب کمیسیون دادگستری مجلس شورای ملی برسد ودرهرصورت به یک نفر و یا یک شرکت بیش از ۵۰ هکتار زمین داده خواند شد
ابریشم کار – استدعا می‌کنم بفرمایید ۵۰ هکتار قابلیت چقدر بذر دارد؟
رئیس - آقای کشاورز صدر.
کشاورز صدر - بنده مخالفم قربان
رئیس - آقای حاذقی
حاذقی - در کتب و پیشینیان ما نوشته‌است وقتی یک قومی گرفتار غضب خدا می‌شود و استحقاق هر گونه سعادت و نعمتی از آنها سلب می‌شود خدای تعالی از آنها هر گونه عملی را می‌گیرد و آنها را از هرجایی محروم می‌کند و در حسابش حرف می‌زنند (صحیح است) ما امروز در یک حال مخصوص واقع شده‌ایم که معلوم نیست چطور و چگونه در هر مورد منطق و حساب را از دست می‌دهیم و با یک سلسله اعتراض و عیب‌جویی بر هر کاری اینجا قیام می‌کنیم و معلوم نیست که بالاخره با این کیفیت کارمملکت به کجا می‌رسد، قانونی دولت در سال ۱۲،۱۳۱۴ به مجلس وقت داده‌است و تصویب شده‌است من نه اهل خوزستان هستم و نه با اهالی آنجا آشنایی دارم و نه آنهایی که در آنجا هستند می‌شناسم ولی نکته این است که اگر دولت این را قید نمی‌کرد مگر آن قانون ملغی بود، مگر قانونی راجع به فروش خالصجات الان پیش‌بینی شده‌است و پیشنهاد شده‌است درش قید شده‌است که آن قانون ملغی است نکته این است که می‌گویند به یک عده اشخاص زائد بر عدالت اجتماعی ملک برده‌اند باید به این موضوع رسیدگی شود پس آقای معاون وزارت دارایی باید اینجا به مجلس شورای ملی توضیح بدهند که این موضوع چه بوده چرا مقدارش زیاد بوده و اگر کمتر از این می‌دادید مگر نمی‌شد که آن جاها را آباد کنند تا ما مطلع بشویم والا یک مملکتی که یک میلیون وهفتصد هزار کیلومترمربع مساحت دارد د ثلث از اراضی این مملکت مطابق برآوردی که شده‌است قابل کشت و زرع و بهره‌برداری است آن وقت نانشان قوت لایموتشان را باید از امریکا و شوروی تهیه کنند، این مملکت را می‌شود گفت برای اینکه نفرین کرده شده اینطور است، اراضی خوزستان من نمی‌دانم چطوراست اراضی است که سالهای سال بایر افتاده و کسی نبود زراعت بکند و حالا که می‌خواهند زراعت بکنند افرادی را به عنوان رعیت و زارع آنجا جمع کنند لابد باید یک شرکتهایی تشکیلبدهند اشخاص پولهایی می‌دهند محارجی می‌کنند تادرآنجا زراعت بشود عده‌ای به عنوان زارع حق و زارعی بردارند عده‌ای به نام حصادگر حصاد بکنند و پول بگیرند عده‌ای هم به نام خرمن‌کوب خرمن‌ها را بکوبند حق‌الزحمه‌شان را بگیرند خلاصه عده‌ای هم به عنوان آن کسانی که سرمایه دارند و مالک حساب می‌شوند حق مالکیتشان را بگیرند اگر ماهر اقدامی که می‌شود اینجا تخطئه بکنیم هی داد و فریاد که آقا چطور شد، بردند و خوردند بالاخره هیچوقت این مملکت روی سعادت وآبادانی را نخواهد دید ما باید از دولت بخواهیم آقای وزیر محترم دارایی یا معاون محترم وزارت دارایی رسیدگی بکنند اگر در ضمن تقسمات یک رشاء و ارتشایی بوده یا اشخاصی غیرواجد شرایط بوده‌اند یا کسانی میخواسته‌اند احتکارکنند وازاین استفاده سوء بکنند جلوشان را بگیرند ولی اگر می‌خواهید اراضی را آباد کنند چه مانعی دارد ۵۰۰۰ هکتار بدهند اینقدر اراضی بایر در این مملکت افتاده‌است که نه زراعت می‌شود و نه منفعتی برای این مملکت دارد این اراضی که در خوزستان هزاران سال باید بوده حالا می‌خواهند به اشخاص بدهند ۱۰ هکتار ۲۰ هکتار یا ده هزار هکتار آباد کنند باید زارع زراعت کند درو کند خرمن‌کوبی کند خرج آب باید بدهد برای مملکت نان تهیه کند اگر اینطوربگویید تا قیام قیامت این زمینها می‌ماند به حال بایر
رئیس - آقای کشاورزصدر
آقای کشاورز صدر- جناب حاذقی
حاذقی - هیچکس بخیل نیست که اشخاص سرمایه دار استفاده بکنند از سرمایه شان، باید از سرمایه شان استفاده مشروع بکنند ولی با این فرمایشات آقا آن حقیقت پرده رویش کشیده می‌شود و آن اینست، نا انصاف از آقایان می‌خواهم بنده مخالف سرمایه داری و مالکیت نیستم ولی انصاف می‌خواهم از آقا تقاضا می‌کنم که بفرمایید این آقایانی که در اینجا اسمشان را نوشته‌اند چه کسانی هستند که رفته‌اند و زمین مجانی آنجا را گرفته‌اند برای چه گرفته‌اند، اگر این اشخاص می‌آمدند رعیت در آنجا می‌گرفتند و کار می‌کردند در زمینهای خوزرستان. با هزینه‌های خودشان بنده ممنونشان می‌شدم ولی مطلب اینطور نیست اینها از یک طبقه‌ای هستند که یک روز دیگر هم در این جا گفتم از آن طبقه‌ای هستند با اینکه اتومبیل زمستانی و تابستانی قصر قشلاق و ییلاقی ۱۵ پارچه ده دارند خودشان می‌نشینند پشت اتومبیل یک شوفر نمی‌گیرند آقای حاذقی این اشخاص از آن هستند، اینها آمده‌اند زمینها را گرفته‌اند ۶۰۰۰ هکتار برای چه برای این که آنجا را که گرفتند می‌روند از بانک کشاورزی هم ۵۰ هزارتومان به رعیت بدهند و خوب راهی هم پیدا کرده‌اند می‌گیرند البته استاد هستند، چرا؟ برای اینکه آقای حاذقی ساده و پاک را اینجا اینطورفریب بدهند بیایند و دفاع کنند ازشان (حاذقی – من از سادگی ضررنکردم) اگرعرایض من را شنیدید و قانع نشدید من اطاعت می‌کنم این است که هرکدام از این آقایان که برای هرکدام از آنها صد هزار هکتار و دویست هزار هکتار سهمیه هر یک از آنها می‌شود اگر یکی از این آقا این یک شوفر تراکتور می‌گرفت راضی بودیم این اشخاص می‌روند پول‌ها را می‌گیرند ارز می‌گیرند وتراکتور را هم خودش می‌برد و هم درو می‌کند و هم جمع می‌کند و دو هزار هکتار را کشت می‌کند باد هم می‌دهد خودش هم خرمن می‌کند کیسه هم می‌گیرند و هم از سر حد گندمها را خارج می‌کنند در اینجا آقای امامی فرمودند هزار تا قانون تصویب شده داریم که یک‌دانه آن اجرا نشده یک قانونی که آن هم سرفصلش اجرانشده حالا فصلش است، حالا که چند میلیون تومان، ۱۷ میلیون تومان را به این اسم بگیرند و اگر هم کشاورزی بکنند و درست بکنند به آن کیفیت است که وجود خود آقا، هم می‌کارد، هم آب می‌دهد، هم درو می‌کند، هم می‌چیند، هم باد می‌دهد و هم کیسه می‌کند و هم با آن دستگاه موتوریزه از سر حد قاچاق می‌کند (حاذقی –بازهم پول برمی‌گردد به کشور) اما یک نکته هست و آن اینست که ما در مملکت این حقیقت تلخ را باید اینجا اعتراف بکنیم که اگر ما در مملکت تقسیم و حدودی قائل نشویم برای مطامع و هوی و هوس خودتان به خدای واحد ریشه این مملکت کنده می‌شود، استقلال این مملکت به خطر می‌افتد مردم گرسنه بدبخت آقای حاج حاذقی وطن‌پرستی را وقتی می‌توانند فکر بکنند که نفس داشته باشند، شکم داشته باشند این را نگذارید ماهرکاری را که می‌خواهیم دست بزنیم صنایع ما را می‌گویند که صنایع را آقا صنایع را از دست دولت بگیرید، از دست دولت خارج کنید، به کی بدهید؟ بدهید به همانهایی که کارخانه دارند، زندگی دارند که چه کنند؟ محصول آن را به حلقوم مردم به زور بده پنج برابر فرو کنند من با پول کسی، با سرمایه مخالف نیستم آقا اینها یک دینار از جیب خودشان بدهند ملکشان را آباد کنند اما ملک از دولت سرمایه از دولت ارز از دولت ارز بگیرد نصفش را تراکتور وارد کند و نصفش را قاچاق کند ببینید هزار دزدی در این کارمی‌شود بنده اینجا فرصتی دستم آمد و قطع و یقین دارم که اگر آقای وارسته وزیر دارایی اینجا بود این ماده را پس می‌گرفت و الان آقای معاون وزارت دارایی شما مرد وارد بصیری هستید اگر این را نروید و بهم نزنید بنده هم مخالفت می‌کنم در زمان شما نبوده، در خارج، در غیر موقع این دولت معین آقای وارسته و جنابعالی وزیر و معاون وزارت دارایی نبودید ولی من خودم دیدم اینجا هزار نفر آمده‌اند پیش من که بیا من را توصیه کن، با ما شریک شو، اینقدر هم همین طوری به تو می‌دهم، تو سرمایه نده، به جان شما همینطور لابد به آقایان هم گفته‌اند اما این لقمه گلوگیری است، این قابل هضم نیست، لقمه گلوگیری است (ابریشم کار – شما خوب است اول تحقیق کنید خوزستانی اینجا هست) شما حق ندارید وسط حرف من حرف بزنید من وکیل همه جا هستم، من نمی‌گذارم که این لقمه از گلوی آن آقایان که آنها را برده‌اند برود پایین (ابریشم کار – شما به ضرر کشورحرف می‌زنید) به ضرر کشور نیست گوش بدهید بعد بیایید اینجا حرف بزنید اما مطلبی را که آقایان ممکن است ایراد بکنند به ما مطلقاً اینست که..حالا جواب ایراد مقدر را می‌دهیم و آن اینست که اگر ما این زمینهای خراب را به آنها می‌دادیم آباد نمی‌شد، فلان آدم بیکار خوزستان یا آن رعیت عرب خوزستانی (ابریشم کار – عرب نیستند، ایرانی هستند) ساکت شو بگذار حرف بزنم، چرا حرف می‌زنی وسط حرف من (زنگ ممتد رئیس) آقا این می‌دود توی حرف من
ابریشم کار – عرب یعنی چه؟
رئیس - به آقایان تذکرمی‌دهم آقایان این را گوش بدهید این آیین‌نامه اختیار را به رئیس داده من هی مسامحه می‌کنم این نوشته که اگر اخطار شود تا یک ربع حقوق آقایان کم می‌شود من این را ملاحظه می‌کنم ولی اگر ایجاب بکند مجبورم که اجرا کنم (فرامرزی – اجرا بفرمایید آقا)
کشاورز صدر - من که دارم حرف می‌زنم اینها توی حرف ما می‌دوند
رئیس – قطع کلام نباید بشود، نماینده باید عقیده‌اش را بگوید مخالف هم جواب بدهد.
کشاورز صدر – من جواب ایراد مقدر می‌دهم که می‌گویند اگرمابین کارگرها و بیکارها و رعایا تقسیم کنیم نه بنیه مالی دارند نه بنیه مزاجی چون نان ندارند بخورند این را به این دلیل ما دادیم به این عده از آقایان سرمایه داران که الحمدالله همه چیز دارند برای اینکه آباد کنند بنده عرض می‌کنم آقا اینجا در خوزستان این زمینهای مساعد این آب فراوان این دولت یا باید بگوید من عاجزم و یا بایستی که آباد بکند و به مردم بدهد. الان بیاییم بنشینیم یک اعتباری از همین محلی که در برنامه ۷ ساله هست بگیریم ویک هیئت مدیره‌ای درست بکند خود آقا در رأس آن هیئت مدیره آقای ابریشم‌کار، قراربگیرید و اداره کنید برای مردم تمام مردم را بیاورید آب را از آنجا به اعتبار بانک کشاورزی بیرون بیاورید و بعد تکه تکه زمینها را ۵ هکتار ۶ هکتار تقسیم بکند بین رعایا و باز اعتبار از برنامه هفت ساله بگیرند خانه بسازید آب بیرون بیاورد بدهید به دست آنها،به مالکیت آنها (صحیح است) عقیده من اینست از جنابعالی هم که در آن زمینها اسمی ندیدم و الحمدالله شریک هم نیستید کارنداشته باشید به دیگران اینست که جنابعالی بشود رئیس آن شرکت ولی سلطانی که همه ایمان وعقیده داریم و همچنین آقای دکتر راجی بیایید اعتبار بگیرید ما هم حاضریم همه وکلا دنبال آقایان بیفتیم که از برنامه ۷ ساله اعتبار بگیرید و آن را از رودخانه بالا بدهید، تحویل این بدبخت‌ها بدهید فایده ندارد یک کسی که ده تا ده دیگردارد یا الحمدالله وضع خودش خوب است این باز یک قدری بهتر بشود اینست که من روی ایمان و عقیده این مطالب را عرض می‌کنم و اگر عرض بنده به آقا برخورد از جنابعالی معذرت می‌خواهم من قصد اهانت و جسارت به هیچ یک از آقایان ندارم و فقط عرضم ذکر یک حقایقی و واقعیاتی بود و خیلی متأسفم که آقای وزیر دارایی نیستند و الان هم از آقای معاون وزارت دارایی استدعا می‌کنم که قبل از اینکه نظروارسته وزیر دارایی را بخواهند در اینجا حمایت از این ماده که تضییع کننده حقوق مردم بدبخت است نفرمایید.
رئیس – بیاناتی که نماینده محترم جناب آقای امامی فرمودند وهمینطور توضیحاتی که آقای کشاورز صدر دادند بنده یقین دارم که از روی کمال علاقه به اصلاحات وحسن اجرای قانون است اما ضمناً از اظهار کمال تأسف هم نمی‌توانم خودداری بکنم برای اینکه یک قانون مفیدی که مورد علاقه تمام آقایان هست و همه سعی دارند که از طریق تصویب این قانون کمکی به رعیت بشود اصل موضوع از بین می‌رود وخلط مبحث می‌شود و یک مطلب دیگری را وارد می‌کنند بجای قانونی که بایستی به تصویب برسد و متأسفانه قریب دو ماه است مطرح است در مجلس و هنوز شور اولش تمام نشده امروز من می‌بینم که اصل آن مطلب از بین رفت و به جای قانون فروش و تقسیم خالصجات قانون تقسیم اراضی خوزستان را تأیید کرده باشند بنده خیال می‌کنم که این اصلاً هیچ تأثیری ندارد اولاً درج این ماده در این قانون از این نظر است که کراراً در مجلس دید‌ه‌ایم یک قانونی که معارض با یک قانون دیگری است وقتی به تصویب رسید اگر ذکری از قانون گذشته نشود تقریباً آن قانون را ملغی‌الاثر می‌داند از این نظر این ذکر شده که آن قانون به قوت خودش باقی است و اگر آقایان ایرادی به قانون تقسیم اراضی خوزستان دارند ممکن است طرحی تهیه کنند و بدهند به مجلس ولغوش کنند یا بعضی موادش را اصلاح کنند (صحیح است) (ناظرزاده – پس چرا فکرکردید) عرض کردم توضیح دادم که اگر این ذکرنشود آن قانون متزلزل می‌شود برای اینکه این قانون تقسیم خالصجات است اراضی خوزستان هم جزو خالصجات دولت است و ممکن است آن قانون را متزلزل کند بنابراین اینجا ذکر شده و تأثیری هم ندارد و ضرری هم ندارد بنده از تقسیم اراضی خوزستان هیچ اطلاعی ندارم و دفاعی هم نمی‌خواهم بکنم که خوب تقسیم شده یا بد الان با جناب آقای فروزان معاون محترم وزارت دارایی که از صاحب‌منصبان قدیمی وارشد و بسیاردانا و توانای وزارت دارایی هستند (صحیح است) صحبت کردیم در این خصوص با ایشان و به ایشان عرض کردم شما اطلاعاتی جمع کردید و مطالعاتی کردید در این خصوص فرمودند نه من نرسیدم حالا باید به گزارش کمیسیونی که مامور اینکاربوده رسیدگی بکنیم واقعاً بدانیم این تقسیم صحیح بوده یانه؟ برای این تقسیم اینها یک آیین‌نامه هم دارند آن کمیسیون هم تشکیل شده از صاحب منصبان قدیمی و ورزیده و وزین وزارت دارایی این شایسته نیست که هنوزرسیدگی نشده به گزارش اینجا ما قضاوت بکنیم که بد تقسیم کرده‌اند منظورکلی آقایانی که استناد کردند وگفتند تقسیم اراضی خوزستان بد بوده بنده ندیدم که یک مورد خاصی را بگویند که این مورد خاص یا آن موارد به این دلایل بد عمل شده به طورکلی گفتند تقسیم اراضی خالصجات خوزستان بد بوده دیگربنده نمی‌دانم که چه اثری داشته بنده از آقایان استدعا می‌کنم بازهم توجه بیشتری بفرمایند که شوراول این لایحه لااقل بگذرد و بعد از دو ماه تمام بشود و برای هر مطلبی هم به طوری که کرارا بنده عرض کردم و استدعا کردم واغلب از آقایان هم یادآوری فرمودند هر مطلبی دارند پیشنهاد بدهند این پیشنهاد هم می‌آید به کمیسیون و خود آقایان هم تشریف بیاورند آنجا بگویند توضیحاتی بدهند و اصلاحاتی که پیشنهاد می‌کنند یقین داشته باشند که هم دولت یعنی وزیر دارایی یا معاون وزارت دارایی آن اصلاحات مفید را قبول خواهند کرد و هم در کمیسیون مورد تصویب قرارخواهد گرفت.
رئیس – آقای دکتر راجی.
دکتر راجی - قبلاً به عرض آقایان میرسانم که بنده در تمام خوزستان یک وجب زمین ندارم و نه تقاضا کردم و نه خواهم کرد (احسنت) یکی از بزرگترین علل بدبختی مملکت ما اینست که یک عمر وقت صرف می‌کنیم که آن نقشه‌ای می‌کشیم دو مرتبه یک عمر وقت صرف می‌کنیم که آن نقشه را از بین ببریم (صحیح است) در دوره گذشته به اتفاق کلیه نمایندگان خوزستان برداشته بشود همکاری شد، این همکاری از زمان کابینه جناب آقای احمد قوام شروع شد، آیین‌نامه را مرحوم هژیر نوشت و آیین‌نامه تکمیلی آن را در کابینه جناب آقای حکیمی با همه سختی و دقتی که از آقای نجم‌الملک همه‌اتان سراغ دارید ایشان نشستند آن آیین‌نامه را امضاءکردند طبق آن آیین‌نامه می‌باید برای هرلیتر آب در ثانیه یک هکتار زمین داده بشود و اگر طبق این آیین‌نامه اجرا نشود زمین باید به دولت برگردد و پس داده بشود، بنده با نهایت اعتماد و ایمان عرض می‌کنم که آیین‌نامه خوب نوشته شده و ممکن است بد اجرا بشود و اگر هم نواقصی دارد چه کمیسیونهایی خاصی در مجلس شورای ملی و چه وزارت دارایی می‌توانند بنشینند و مطالعه بکنند و نواقصش را رفع بکنند ولی این فکر نباید ایجاد شود که تقصیر خوزستان اینست که هیچ وقت آباد نشود ۶ میلیون هکتار زمین در خوزستان هست و در هر ثانیه متجاوز از ۳۰۰ مترمکعب آب شیرین به دریا ریخته می‌شود اگربنا بشود این آیین‌نامه و این زحماتی را که کشیده شده فقط با یک بحث و روی تعصب از بین ببریم خیال می‌کنم نهایت بی انصافی باشد (صحیح است) هر آیین‌نامه و هر قانونی که در این مملکت و در هرمملکتی گذارده می‌شود عده‌ای هستند که او را به نفع خودشان استفاده می‌کنند یا سوءاستفاده می‌کنند بنده از جناب آقای معاون وزارت دارایی تقاضا می‌کنم که سعی بکنند نواقص آیین‌نامه رفع بشود و آیین‌نامه آن طوری که بیشتر به نفع مردم است اجرابشود دور همین آیین‌نامه در یکی از نقاط خوزستان که موسوم به ندیجان و جزو حوزه بنده‌است که افتخار نمایندگی آنجا را دارم یک شرکت تشکیل داده‌اند این شرکت برای اشخاصی که پول ندارند اینطور برایشان سهم قائل شده که هر عمله‌ای که بیاید یک ماه بیل بزند برای اینکه یک نهر بکند یک سهم هزارریالی به او بدهند شما توجه بفرمایید اگر این را یک مرتبه از بین ببرند چطور یک عده زیادی که آنجا با کمال ایمان حاضرند برای مملکت خدمت بکنند دلسرد خواهند شد. البته نقاطی است که مردم سابقه خدمت دارند سابقه خدمت عمرانی دارند این نقاط حق همان اشخاصی است که در آنجا ساکن هستند ولی اینقدر زمین بایراست که اگر برنامه ۷ ساله تمام عواید سالیانه‌اش را در آنجا خرج بکند بازهم برای عمران کافی نخواهد بود (صحیح است) بنده یک مرتبه هم عرض کردم که خوزستان را برای عمران سرمایه خارجی حتماً لازم است و منظورم همین برنامه ۷ ساله بود که اگر تمام عوایدش را بیاورند باهم کافی خواهد بود اجازه بدهید عرض کنم که بهرحال باسرمایه دولت به هیچوجه خوزستان عمرانش نخواهید یافت و بایستی تشویق بشوند سرمایه‌داران داخلی ایران و از سایرنقاط ایران بروند آنجا کار بکنند تا آنجا آباد بشود.
رئیس - پیشنهادی از آقای نبوی رسیده که قرائت می‌شود.(به شرح زیرقرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم نسبت به ماده ۹ رأی کفایت مذاکرات گرفته شود و در همین زمینه آقای حاذقی و در همین زمینه آقای کشاورز صدر پیشنهاد داده‌اند.
رئیس - آقای نبوی
نبوی - در اینجا صحبت شد که بعضی از آقایان گفته‌اند که این ماده لازم نبوده این ماده که نوشته قانون تقسیم اراضی خوزستان به قوت خودباقی است گفتند لازم نبود به عقیده من کمال لزوم را داشت اراضی خوزستان جزو خالصجات دولت است الان هم که این قانون داده شده برای خالصجات دولت است مقرراتی در این قانون هست مغایر است با آن، در اینجا گفته‌ایم که اراضی را باید بین رعایا تقسیم کرد و آن قانون راجع به تقسیم اراضی خوزستان را به آن صورت نوشتند، اراضی خوزستان یک اراضی بایری است خوزستان یک مملکتی است بزرگ، خوزستان همان جایی است که تمام علاقمندان به مملکت سالهای سال آرزو می‌کنند که یک روزی آباد بشود واگرخوزستان آباد شد تمام ارزاق این مملکت تامین می‌شود. اگرخوزستان آباد شد سطح زندگی افراد فقیر این مملکت بالا خواهد رفت، خوزستان بایراست، زمین صالح‌الزراعه در خوزستان فراوان است و پول و انرژی و فعالیت می‌خواهد که آن آب را بیاورند روی زمین و این اراضی را آباد بکنند و این چیزی نیست که از رعایا و مردمان فقیر و بی بضاعت ساخته بشود اینکار سرمایه می‌خواهد این است که در آنجا گفته که این اراضی به کسانی داده می‌شود که استعداد مالیشان طوری باشد که بتوانند این آب را بالا بیاورند و روی این اراضی سوار کنند آقا اینکار هر هکتاری هزار‌ها تومان پول می‌خواهد در آن قانون هم تصریح کردند که کسی می‌تواند این اراضی را بگیرد که سرمایه و اعتبارات بانکی داشته باشد فلان رعیت این کار را نمی‌تواند بکند با تقسیم بین فقرا خوزستان آباد نمی‌شود فقط جمله‌ایست بی‌فایده که روی کاغذ نوشته می‌شود (صحیح است) اما اگر فرض کنیم که آن قانون اصلاحاتی لازم دارد به این قانون مربوط نیست
رئیس - آقای نبوی در کفایت مذاکرات بفرمایید
نبوی - بسیارخوب، این راجع است به قانون تقسیم خالصجات دولتی اگر آقایان نظری در آن قانون دارند آن را باید به صورت دیگراصلاح کنند این اشکالی که کردند گفتند که مقداری هم دارند به اشخاص زیاد است خوب آن قانون را ببرند اصلاحش کنند اما این ملازمه ندارد با اینکه این قانون نگذرد خیلی از قوانین بد اجرا شده ممکن است بگوییم که طرز اسفالت خیابانهای تهران بد است پس چون آن کار بدشده این قانون را تصویب نکنیم این راهم آقایان موافقند که تعدیل شود ولی این ماده را اگر آقایان به استدعای من رأی بدهید و شایسته نیست که در یک قانونی در شور اول یک قانون ما دو ماه بحث بی فایده کنیم. اگرتغییری باید داده بشود از طریق پیشنهادات خواهد بود. تمنی می‌کنم اجازه بفرمایید این ماده هم رای داده بشود و هر جوری که آقایان می‌خواهند در کمیسیون ما اصلاح می‌کنیم.
رئیس - آقای فرامرزی
فرامرزی – بنده با کفایت مذاکرات مخالفم برای اینکه یک موضوعی که این قدر مورد حرف است، لااقل مورد حرف است یک دفعه رأی می‌دهید وآن حرفها وآن تشنجها باز باقی می‌ماند عرض کنم که خوشبختانه توی این مملکت همانطوری که زیر پرده و در زیر الفاظ زیبا اعمال زشت رخ می‌کند، آن عمل کنندگان سینه شان صندوق سر خودشان هم نیست یعنی در عین حال برملا می‌کنند که منظور چیست ما اهل این مملکتیم، ما می‌دانیم که خوزستان کجا ست، ما می‌دانیم که اراضی خوزستان را کی گرفته ومامی‌دانیم چه معامله‌ای با این اراضی اطراف تهران روی بررسی بیندازند واشخاص اینجا پول بلند بکنند (صحیح است) کدام تهرانی که گوشه تهران نشسته حاشیه فلان خیابان یا مغازه دارد یا ندارد می‌رود خوزستان زمین آباد می‌کند کی نمی‌داند که این اراضی که گرفته‌اند باسامی اشخاص و به نام اینکه می‌خواهند آباد بکنند یک عده بنده وپستچی توی تهران گرفته‌اند وباسم؟آن اشخاص است، کدام ایرانی است که خبر از این قضیه نداشته باشد؟(صحیح است، احسنت) عرض کنم حضورتان که سبب بایر بودن خوزستان و تمام خوزستان این نیست که آقای نبوی فرمودند و آقایان دیگر، سببش همین حقه بازی هاست که اعمال زشت باسامی خوب آنجام می‌شود می‌گویند که سرمایه بکار بیفتد سرمایه بکار نمی‌افتد برای ندارند که بکار بیندازند شنیده‌اند در خوزستان اراضی قسمت می‌کنند بند وبست کردند، اسامی تراشیدند، اعمال نفوذ کردند رفته‌اند زمین گرفته‌اند از تهران (کشاورز صدر – وازبانک پول بگیرند) حالا بنده یک پیشنهادی اینجا می‌کنم که ارآقایان هم خواهش می‌کنم اصلاح بکنند آن را و آن پیشهادبینست که اصلاح بکنند این اراضی خالصه یکسانی داده می‌شود که نشان بدهند که وسیله آباد کردنش را دارند (یک نفر از نمایندگان – در قانون هست) هست اما عمل نشده خیلی حرفها هست، نشان بدهند ودولت موظف باشد نظارت بکندکه اینها دارند آباد می‌کنند (نورالدین امامی – مدت معین بفرمایید) خودتان اصلاح کنید، اما این اراضی که داده شده تمامش حقه بازی بود اما چیز عجیبی است می‌گویند نمی‌دانم کی وسیله آبادی ندارد کی وسیله آبادی دارد. و اینجا یکی از همکار‌ها گفتند چیزعجیبی است اراضی که مالکین دیگر در صد سال دویست سال سیصد سال پشت سرهم آنها را آباد کرده‌اند می‌گویند بیایید تقسیم کنید آن وقت این اراضی بایر را می‌گویند که رعیت نمی‌تواند آباد کند مالک جدید بسازید و ثروتمند جدید بسازید آنهم از کسانی که محققاً وسیله آبادیش را ندارند و آباد هم نمی‌کنند و منظور فقط بورس بازی روی زمین است (آفرین) به این جهت من با کفایت مذاکرات مخالفم و خواهش می‌کنم آقایان باز روی این بحث کنند (صحیح است – احسنت)
قاسم فولادوند - اجازه بفرمایید حالا که عمده کافی نیست باز روی این بحث بشود.
رئیس – نمی‌شود باید رأی گرفت البته اگر تصویب نشود مذاکره ادامه پیدا می‌کند.
کشاورز صدر - بنده پیشنهادم را پس گرفتم
آزاد – اسامی غایبین را بخوانید
جمعی از نمایندگان - آقای نبوی هم مسترد کردند.
رئیس - گویا کسی بیرون نیست که بشود رأی گرفت یا این ده دقیقه را که باقی مانده باید مذاکره کرد ویا جلسه را ختم کرد و در جلسه آینده رأی گرفت. آقای نبوی.
نبوی - بنده معتقدم که اجازه بفرمایید این ده دقیقه را صحبت کنند اول وقت جلسه آینده رأی بگیرید.
رئیس - می‌توانید استرداد کنید و اول جلسه آینده دوباره بدهید (جمعی از نمایندگان – وقت تمام شده) هنوز ده دقیقه مانده آقای ارباب بفرمایید.
ارباب - شأن مجلس شورای ملی این است آقایان اجازه بفرمایید مخصوصاً استدعا می‌کنم بنده یک موضوع اصولی را می‌خواهم به عرض آقایان برسانم توجه بفرمایید شأن مجلس شورای ملی اینست که مطالب در آن از روی منطق حل و فصل شود نه هو و جنجال که اصل مطلب لوث گردد عرایض بنده عرایض اصولی است بنده در خوزستان هیچ علاقه ندارم ولی به کشور ایران علاقه دارم (نورالدین امامی – مگر سایرین ندارند؟) بعضی مطالب قسمت اخیر فرمایشات جناب آقای فرامرزی بسیار صحیح بود (نورالدین امامی – اولش هم صحیح بود) و اما اول مطلب... آقایان کاری کنید که در کشور شما قانون درست اجرا شود شما اگر قانون درست اجرا نمی‌شود چرا می‌خواهید مانع آبادی یک منطقه زرخیز بشوید شما قانون بگذرانید که در فلان نقطه اراضی که صدها سال بایر افتاده با یک شرایطی افراد بتوانند این را آباد بکنند (امامی – آقای ارباب ۶۰ میلیون را یکنفر نمی‌تواند آباد کند) بنده عقیده‌ام اینست که صد و بیست میلیون یک نفر بگیرد به شرط اینکه آباد کند برود سرمایه از خارج بیاورد و آباد کند این امنیت را دارید متزلزل می‌کنید بخدای متعال این فرمایشاتی که میفرمایید آقایان این اعتراضاتی که دقت نمی‌کنید صدمه‌اش فوری شامل حال مملکت می‌شود که الان سرمایه‌ها را دارند انتقال می‌دهند، به خارج الان تجاوز روشنفکری داشتیم متمکنین روشنفکری را انتقال داده‌اند به امریکا و این علتش همین فرمایشاتی است که روی دلیل نمی‌شود آقایان بیایید قانون را درمملکت اجرا کنید که اگر یک بیابانهای قانون را در مملکت اجرا کنید که اگر یک بیابانهای لم یزرعی افتاده و آباد نیست اینها را با شرایطی که هرکس پیشنهاد کرد من نمی‌گویم چند برابر آن چه مورد مذاکره هست آن را پیشنهاد کنید به او واگذار بشود اگراجرا کرد به او واگذار بشود و اگر اجرا نکرد و در مدت معینی از دستش پس بگیرید، از او منتزع کنید، قانون را اجرا کنید می‌ایید هی اینجا فریاد می‌کشید که چرا کشور غله خیز ایران می‌رود از امریکا گندم می‌خرد، به کجا حرف ما اینست، به کجا حرف ما اینست که چرا زمین اباد نمی‌شود آقا من می‌گویم شهاب خسروانی نه، شهر بیاید بگیرد زمین را آباد کند، شما چرا راه غیرقاعده را می‌پیمایید بنده معتقدم نه صد هزار هکتار یک میلیون هکتار هم اگر یک کسی آمد با شرایط معینی خواست برود پول از خارج قرض بکند اما شما آن کسی که این زمین را می‌گیرد (کشاورز صدر- سوء استفاده می‌شود) آقای کشاورز صدر توجه بفرمایید بنده عرض می‌کنم که سوءاستفاده هم می‌شود با سوءاستفاده اگراراضی بایر آباد شد بنده موافقم (فرامرزی – آباد نمی‌شود) با حسن استفاده اگر بایر بماند بنده مخالفم، یک صحبتهایی اینجا می‌شود که مردم را مأیوس می‌کند اگر علاقه‌ای دارید اگر سرمایه باید جلب بشود کسی که بتواند جلب کند باو بدهید، بنده مقصودم عمر و زید و بکر و خالد نیست، عرایض بنده اصولی است یک کاری بکنید که در این مملکت امنیت باقی باشد هرکس بانی عمل خیر شود با هر نیتی عمل کرد تقویتش کنید.
– تعیین موقع ودستور جلسه بعد – ختم جلسه[ویرایش]
۸ – تعیین موقع ودستور جلسه بعد – ختم جلسه
رئیس - جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آتیه روز ۵ شنبه خواهد بود و دستور بقیه مذاکرات در قانون فروش خالصجات (مجلس نیمساعت بظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت