شاهنامه/پادشاهی اشکانیان ۳
< شاهنامه
نگه کن که ضحاک بیدادگر | چه آورد زان تخت شاهی به سر | |||||
هم افراسیاب آن بداندیش مرد | کزو بد دل شهریاران به درد | |||||
سکندر که آمد برین روزگار | بکشت آنک بد در جهان شهریار | |||||
برفتند و زیشان بجز نام زشت | نماند و نیابند خرم بهشت | |||||
نماند همین نیز بر هفتواد | بپیچد به فرجام این بدنژاد | |||||
ز گفتار ایشان دل شهریار | چنان تازه شد چون گل اندر بهار | |||||
خوش آمدش گفتار آن دلنواز | بکرد آشکارا و بنمود راز | |||||
که فرزند ساسان منم اردشیر | یکی پند باید مرا دلپذیر | |||||
چه سازیم با کرم و با هفتواد | که نام و نژادش به گیتی مباد | |||||
سپهبدار ایران چو بگشاد راز | جوانانش بردند هر دو نماز | |||||
بگفتند هر دو که نوشه بدی | همیشه ز تو دور دست بدی | |||||
تن و جان ما پیش تو بنده باد | همیشه روان تو پاینده باد | |||||
سخنها که پرسیدی از ما درست | بگوییم تا چاره سازی نخست | |||||
تو در جنگ با کرم و با هفتواد | بسنده نهای گر نپیچی ز داد | |||||
یکی جای دارند بر تیغ کوه | بدو اندرون کرم و گنج و گروه | |||||
به پیش اندرون شهر و دریا بپشت | دژی بر سر کوه و راهی درشت | |||||
همان کرم کز مغز آهرمنست | جهان آفریننده را دشمنست | |||||
همی کرم خوانی به چرم اندرون | یکی دیو جنگیست ریزنده خون | |||||
سخنها چو بشنید زو اردشیر | همه مهر جوینده و دلپذیر | |||||
بدیشان چنین گفت کری رواست | بد و نیک ایشان مرا با شماست | |||||
جوانان ورا پاسخ آراستند | دل هوشمندش بپیراستند | |||||
که ما بندگانیم پیشت به پای | همیشه به نیکی ترا رهنمای | |||||
ز گفتار ایشان دلش گشت شاد | همی رفت پیروز و دل پر ز داد | |||||
چو برداشت زانجا جهاندار شاه | جوانان برفتند با او به راه | |||||
همی رفت روشندل و یادگیر | سرافراز تا خورهی اردشیر | |||||
چو بر شاه بر شد سپاه انجمن | بزرگان فرزانه و رایزن | |||||
برآسود یک چند و روزی به داد | بیامد سوی مهرک نوشزاد | |||||
چو مهرک بیارست رفتن به جنگ | جهان کرد بر خویشتن تار و تنگ | |||||
به جهرم چو نزدیک شد پادشا | نهان گشت زو مهرک بیوفا | |||||
دل پادشا پر ز پیکار شد | همی بود تا او گرفتار شد | |||||
به شمشیر هندی بزد گردنش | به آتش در انداخت بیسر تنش | |||||
هرانکس کزان تخمه آمد به مشت | به خنجر هم اندر زمانش بکشت | |||||
مگر دختری کان نهان گشت زوی | همه شهر ازو گشت پر جست و جوی | |||||
وزان جایگه شد سوی جنگ کرم | سپاهش همی کرد آهنگ کرم | |||||
بیاورد لشکر ده و دو هزار | جهاندیده و کارکرده سوار | |||||
پراگنده لشکر چو شد همگروه | بیاوردشان تا میان دو کوه | |||||
یکی مرد بد نام او شهرگیر | خردمند سالار شاه اردشیر | |||||
چنین گفت پس شاه با پهلوان | که ایدر همی باش روشنروان | |||||
شب و روز کرده طلایه به پای | سواران با دانش و رهنمای | |||||
همان دیدهبان دار و هم پاسبان | نگهبان لشکر به روز و شبان | |||||
من اکنون بسازم یکی کیمیا | چو اسفندیار آنک بودم نیا | |||||
اگر دیدهبان دود بیند به روز | شب آتش چو خورشید گیتی فروز | |||||
بدانید کامد به سر کار کرم | گذشت اختر و روز بازار کرم | |||||
گزین کرد زان مهتران هفت مرد | دلیران و شیران روز نبرد | |||||
هرآنکس که بودی همآواز اوی | نگفتی به باد هوا راز اوی | |||||
بسی گوهر از گنج بگزید نیز | ز دیبا و دینار و هرگونه چیز | |||||
به چشم خرد چیز ناچیز کرد | دو صندوق پر سرب و ارزیز کرد | |||||
یکی دیگ رویین به بار اندرون | که استاد بود او به کار اندرون | |||||
چو از بردنی جامهها کرد راست | ز سالار آخر خری ده بخواست | |||||
چو خربندگان جامههای گلیم | بپوشید و بارش همه زر و سیم | |||||
همی شد خلیدهدل و راهجوی | ز لشگر سوی دژ نهادند روی | |||||
همان روستایی دو مرد جوان | که بودند روزی ورا میزبان | |||||
از آن انجمن برد با خویشتن | که هم دوست بودند و هم رایزن | |||||
همی رفت همراه آن کاروان | به رسم یکی مرد بازارگان | |||||
چو از راه نزدیکی دژ رسید | دژ و باره و شهر از دور دید | |||||
پرستندهی کرم بد شست مرد | نپرداختندی کس از کارکرد | |||||
نگه کرد یک تن به آواز گفت | که صندوق را چیست اندر نهفت | |||||
چنین داد پاسخ بدو شهریار | که هرگونهیی چیز دارم به بار | |||||
ز پیرایه و جامه و سیم و زر | ز دینار و دیبا و در و گهر | |||||
به بازارگانی خراسانیم | به رنج اندرون بی تنآسانیم | |||||
بسی خواسته کردم از بخت کرم | کنون آمدم شاد تا تخت کرم | |||||
اگر بر پرستش فزایم رواست | که از بخت او کار من گشت راست | |||||
پرستنده کرم بگشاد راز | همانگه در دژ گشادند باز | |||||
چو آن بار او راند اندر حصار | بیاراست کار از در نامدار | |||||
سر بار بگشاد زود اردشیر | ببخشید چیزی که بد زو گزیر | |||||
یکی سفره پیش پرستندگان | بگسترد و برخاست چون بندگان | |||||
ز صندوق بگشاد و بند و کلید | برآورد و برداشت جام نبید | |||||
هرانکس که زی کرم بردی خورش | ز شیر و برنج آنچ بد پرورش | |||||
بپیچید گردن ز جام نبید | که نوبت بدش جای مستی ندید | |||||
چو بشنید بر پای جست اردشیر | که با من فراوان برنجست و شیر | |||||
به دستوری سرپرستان سه روز | مر او را بخوردن منم دلفروز | |||||
مگر من شوم در جهان شهرهیی | مرا باشد از اخترش بهرهیی | |||||
شما می گسارید با من سه روز | چهارم چو خورشید گیتی فروز | |||||
برآید یکی کلبه سازم فراخ | سر طاق برتر ز ایوان و کاخ | |||||
فروشندهام هم خریدارجوی | فزاید مرا نزد کرم آبروی | |||||
برآمد همه کام او زین سخن | بگفتند کو را پرستش تو کن | |||||
برآورد خربنده هرگونه رنگ | پرستنده بنشست با می به چنگ | |||||
بخوردند می چند و مستان شدند | پرستندگان می پرستان شدند | |||||
چو از جام می سست شدشان زبان | بیامد جهاندار با میزبان | |||||
بیاورد ارزیز و رویین لوید | برافروخت آتش به روز سپید | |||||
چو آن کرم را بود گاه خورش | ز ارزیز جوشان بدش پرورش | |||||
زبانش بدیدند همرنگ سنج | برانسان که از پیش خوردی برنج | |||||
فرو ریخت ارزیز مرد جوان | به کنده درون کرم شد ناتوان | |||||
تراکی برآمد ز حلقوم اوی | که لرزان شد آن کنده و بوم اوی | |||||
بشد با جوانان چو باد اردشیر | ابا گرز و شمشیر و گوپال و تیر | |||||
پرستندگان را که بودند مست | یکی زنده از تیغ ایشان نجست | |||||
برانگیخت از بام دژ تیره دود | دلیری به سالار لشکر نمود | |||||
دوان دیدهبان شد بر شهرگیر | که پیروزگر گشت شاه اردشیر | |||||
بیامد سبک پهلوان با سپاه | بیاورد لشکر به نزدیک شاه | |||||
چو آگاه شد زان سخن هفتواد | دلش گشت پردرد و سر پر ز باد | |||||
بیامد که دژ را کند خواستار | بران باره بر شد دمان شهریار | |||||
بکوشید چندی نیامدش سود | که بر بارهی دژ پی شیر بود | |||||
وزان روی لشکر بیامد چو کوه | بماندند با داغ و درد آن گروه | |||||
چنین گفت زان باره شاه اردشیر | که نزدیک جنگ آی ای شهرگیر | |||||
اگر گم شود از میان هفتواد | نماند به چنگ تو جز رنج و باد | |||||
که من کرم را دادم ارزیز گرم | شد آن دولت و رفتن تیز نرم | |||||
شنید آن همه لشکر آواز شاه | به سر بر نهادند ز آهن کلاه | |||||
ازان دل گرفتند ایرانیان | ببستند با درد کین را میان | |||||
سوی لشکر کرم برگشت باد | گرفتار شد در میان هفتواد | |||||
همان نیز شاهوی عیار اوی | که مهتر پسر بود و سالار اوی | |||||
فرود آمد از باره شاه اردشیر | پیاده ببد پیش او شهرگیر | |||||
ببردند بالای زرین لگام | نشست از برش مهتر شادکام | |||||
بفرمود پس شهریار بلند | زدن پیش دریا دو دار بلند | |||||
دو بدخواه را زنده بر دار کرد | دل دشمن از خواب بیدار کرد | |||||
بیامد ز قلب سپه شهرگیر | بکشت آن دو تن را به باران تیر | |||||
به تاراج داد آن همه خواسته | شد از خواسته لشکر آراسته | |||||
به دژ هرچ بود از کران تا کران | فرود آوریدند فرمانبران | |||||
ز پرمایه چیزی که بد دلپذیر | همی تاخت تا خره اردشیر | |||||
بکرد اندران کشور آتشکده | بدو تازه شد مهرگان و سده | |||||
سپرد آن زمان کشور و تاج و تخت | بدان میزبانان بیدار بخت | |||||
وزان جایگه رفت پیروز و شاد | بگسترد بر کشور پارس داد | |||||
چو آسودهتر گشت مرد و ستور | بیاورد لشکر سوی شهر گور | |||||
به کرمان فرستاد چندی سپاه | یکی مرد شایستهی تاج و گاه | |||||
وزان جایگه شد سوی طیسفون | سر بخت بدخواه کرده نگون | |||||
چنین است رسم جهان جهان | همی راز خویش از تو دارد نهان | |||||
نسازد تو ناچار با او بساز | که روزی نشیب است و روزی فراز | |||||
چو از گفتهی کرم پرداختم | دری دیگر از اردشیر آختم |