شاهنامه/پادشاهی اردشیر ۲

by فردوسی

	همه راستی جوی و فرزانگی			ز تو دور باد آز و دیوانگی
	ز پیوند و خویشان مبر هیچ‌کس			سپاه آنچ من یار دادمت بس
	درم بخش هر ماه درویش را			مده چیز مرد بداندیش را
	اگر کشور آباد داری به داد			بمانی تو آباد وز داد شاد
	و گر هیچ درویش خسپد به بیم			همی جان فروشی به زر و به سیم
	هرانکس که رفتی به درگاه شاه			به شایسته کاری و گر دادخواه
	بدندی به سر استواران اوی			بپرسیدن از کارداران اوی
	که دادست ازیشان و بگرفت چیز			وزیشان که خسپد به تیمار نیز
	دگر آنک در شهر دانا که‌اند			گر از نیستی ناتوانا که‌اند
	دگر کیست آنک از در پادشاست			جهاندیده پیرست و گر پارساست
	شهنشاه گوید که از رنج من			مبادا کسی شاد بی‌گنج من
	مگر مرد با دانش و یادگیر			چه نیکوتر از مرد دانا و پیر
	جهاندیدگان را همه خواستار			جوان و پسندیده و بردبار
	جوانان دانا و دانش‌پذیر			سزد گر نشینند بر جای پیر
	چو لشکرش رفتی به جایی به جنگ			خرد یار کردی و رای و درنگ
	فرستاده‌یی برگزیدی دبیر			خردمند و با دانش و یادگیر
	پیامی به دادی به آیین و چرب			بدان تا نباشد به بیداد حرب
	فرستاده رفتی بر دشمنش			که بشناختی راز پیراهنش
	شنیدی سخن گر خرد داشتی			غم و رنج بد را به بد داشتی
	بدان یافت او خلعت شهریار			همان عهد و منشور با گوشوار
	وگر تاب بودی به سرش اندرون			به دل کین و اندر جگر جوش خون
	سپه را بدادی سراسر درم			بدان تا نباشند یک تن دژم
	یکی پهلوان خواستی نامجوی			خردمند و بیدار و آرامجوی
	دبیری به آیین و با دستگاه			که دارد ز بیداد لشکر نگاه
	وزان پس یکی مرد بر پشت پیل			نشستی که رفتی خروشش دو میل
	زدی بانگ کای نامداران جنگ			هرانکس که دارد دل و نام و ننگ
	نباید که بر هیچ درویش رنج			رسد گر بر آنکس بود نام و گنج
	به هر منزلی در خورید و دهید			بران زیردستان سپاسی نهید
	به چیز کسان کس میازید دست			هرانکس که او هست یزدان‌پرست
	به دشمن هرانکس که بنمود پشت			شود زان سپس روزگارش درشت
	اگر دخمه باشد به چنگال اوی			وگر بند ساید بر و یال اوی
	ز دیوان دگر نام او کرده پاک			خورش خاک و رفتنش بر تیره خاک
	به سالار گفتی که سستی مکن			همان تیز و پیش دستی مکن
	همیشه به پیش سپه دار پیل			طلایه پراگنده بر چار میل
	نخستین یکی گرد لشکر به گرد			چو پیش آیدت روز ننگ و نبرد
	به لشکر چنین گوی کاین خود کیند			بدین رزمگاه اندرون برچیند
	از ایشان سد اسپ افگن از ما یکی			همان سد به پیش یکی اندکی
	شما را همه پاک برنا و پیر			ستانم همه خلعت از اردشیر
	چو اسپ افگند لشکر از هر دو روی			نباید که گردان پرخاشجوی
	بیاید که ماند تهی قلب گاه			وگر چند بسیار باشد سپاه
	چنان کن که با میمنه میسره			بکوشند جنگ‌آوران یکسره
	همان نیز با میسره میمنه			بکوشند و دلها همه بر بنه
	بود لشکر قلب بر جای خویش			کس از قلبگه نگسلد پای خویش
	وگر قلب ایشان بجنبد ز جای			تو با لشکر از قلب‌گاه اندر آی
	چو پیروز گردی ز کس خون مریز			که شد دشمن بدکنش در گریز
	چو خواهد ز دشمن کسی زینهار			تو زنهارده باش و کینه مدار
	چو تو پشت دشمن ببینی به چیز			مپرداز و مگذر هم از جای نیز
	نباید که ایمن شوید از کمین			سپه باشد اندر در و دشت کین
	هرآنگه که از دشمن ایمن شوی			سخن گفتن کس همی نشنوی
	غنیمت بدان بخش کو جنگ جست			به مردی دل از جان شیرین بشست
	هرانکس که گردد به دستت اسیر			بدین بارگاه آورش ناگزیر
	من از بهر ایشان یکی شارستان			برآرم به بومی که بد خارستان
	ازین پندها هیچ گونه مگرد			چو خواهی که مانی تو بی‌رنج و درد
	به پیروزی اندر به یزدان گرای			که او باشدت بی‌گمان رهنمای
	ز جایی که آمد فرستاده‌یی			ز ترکی و رومی و آزاده‌یی
	ازو مرزبان آگهی داشتی			چنین کارها خوار نگذاشتی
	بره بر بدی خان او ساخته			کنارنگ زان کار پرداخته
	ز پوشیدنیها و از خوردنی			نیازش نبودی به گستردنی
	چو آگه شدی زان سخن کاردار			که او بر چه آمد بر شهریار
	هیونی سرافراز و مردی دبیر			برفتی به نزدیک شاه اردشیر
	بدان تا پذیره شدندی سپاه			بیاراستی تخت پیروز شاه
	کشیدی پرستنده هر سو رده			همه جامه‌هاشان به زر آژده
	فرستاده را پیش خود خواندی			به نزدیکی تخت بنشاندی
	به پرسش گرفتی همه راز اوی			ز نیک و بد و نام و آواز اوی
	ز داد و ز بیداد وز کشورش			ز آیین وز شاه وز لشکرش
	به ایوانش بردی فرستاده‌وار			بیاراستی هرچ بودی به کار
	وزان پس به خوان و میش خواندی			بر تخت زرینش بنشاندی
	به نخچیر بردیش با خویشتن			شدی لشکر بیشمار انجمن
	کسی کردنش را فرستاده‌وار			بیاراستی خلعت شهریار
	به هر سو فرستاد پس موبدان			بی‌آزار و بیداردل بخردان
	که تا هر سوی شهرها ساختند			بدین نیز گنجی بپرداختند
	بدان تا کسی را که بی‌خانه بود			نبودش نوا بخت بیگانه بود
	همان تا فراوان شود زیردست			خورش ساخت با جایگاه نشست
	ازو نام نیکی بود در جهان			چه بر آشکار و چه اندر نهان
	چو او در جهان شهریاری نبود			پس از مرگ او یادگاری نبود
	منم ویژه زنده کن نام اوی			مبادا جز از نیکی انجام اوی
	فراوان سخن در نهان داشتی			به هر جای کارآگهان داشتی
	چو بی‌مایه گشتی یکی مایه‌دار			ازان آگهی یافتی شهریار
	چو بایست برساختی کار اوی			نماندی چنان تیره بازار اوی
	زمین برومند و جای نشست			پرستیدن مردم زیردست
	بیاراستی چون ببایست کار			نگشتی نهانش به کس آشکار
	تهی‌دست را مایه دادی بسی			بدو شاد کردی دل هرکسی
	همان کودکان را به فرهنگیان			سپردی چو بودی ورا هنگ آن
	به هر برزنی در دبستان بدی			همان جای آتش‌پرستان بدی
	نماندی که بودی کسی را نیاز			نگه داشتی سختی خویش راز
	به میدان شدی بامداد پگاه			برفتی کسی کو بدی دادخواه
	نچستی بداد اندر آزرم کس			چه کهتر چه فرزند فریادرس
	چه کهتر چه مهتر به نزدیک اوی			نجستی همی رای تاریک اوی
	ز دادش جهان یکسر آباد کرد			دل زیردستان به خود شاد کرد
	جهاندار چون گشت با داد جفت			زمانه پی او نیارد نهفت
	فرستاده بودی به گرد جهان			خردمند و بیدار کارآگهان
	به جایی که بودی زمینی خراب			وگر تنگ بودی به رود اندر آب
	خراج اندر آن بوم برداشتی			زمین کسان خوار نگذاشتی
	گر ایدونک دهقان بدی تنگ دست			سوی نیستی گشته کارش ز هست
	بدادی ز گنج آلت و چارپای			نماندی که پایش برفتی ز جای
	ز دانا سخن بشنو ای شهریار			جهان را برین گونه آباد دار
	چو خواهی که آزاد باشی ز رنج			بی‌آزار و بی‌رنج آگنده گنج
	بی‌آزاری زیردستان گزین			بیابی ز هرکس به داد آفرین
	چو از روم وز چین وز ترک و هند			جهان شد مر او را چو رومی پرند
	ز هر مرز پیوسته شد باژ و ساو			کسی را نبد با جهاندار تاو
	همه مهتران را ز ایران بخواند			سزاوار بر تخت شاهی نشاند
	ازان پس شهنشاه بر پای خاست			به خوبی بیاراست گفتار راست
	چنین گفت کای نامداران شهر			ز رای و خرد هرک دارید بهر
	بدانید کاین تیرگردان سپهر			ننازد به داد و نیازد به مهر
	یکی را چو خواهد برآرد بلند			هم آخر سپارد به خاک نژند
	نماند به جز نام زو در جهان			همه رنج با او شود در نهان
	به گیتی ممانید جز نام نیک			هرانکس که خواهد سرانجام نیک
	ترا روزگار اورمزد آن بود			که خشنودی پاک یزدان بود
	به یزدان گرای و به یزدان گشای			که دارنده اویست و نیکی فزای
	ز هر بد به دادار گیهان پناه			که او راست بر نیک و بد دستگاه
	کند بر تو آسان همه کار سخت			ز رای دلفروز و پیروز بخت
	نخستین ز کار من اندازه گیر			گذشته بد و نیک من تازه گیر
	که کردم به دادار گیهان پناه			مرا داد بر نیک و بد دستگاه
	زمین هفت کشور به شاهی مراست			چنان کز خداوندی او سزاست
	همی باژ خواهم ز روم و ز هند			جهان شد مرا همچو رومی پرند
	سپاسم ز یزدان که او داد زور			بلند اختر و بخش کیوان و هور
	ستایش که داند سزاوار اوی			نیایش بر آیین و کردار اوی
	مگر کو دهد بازمان زندگی			بماند بزرگی و تابندگی
	کنون هرچ خواهیم کردن ز داد			بکوشیم وز داد باشیم شاد
	ز ده یک مرا چند بر شهرهاست			که دهقان و موبد بران بر گواست
	چو باید شما را ببخشم همه			همان ده یک و بوم و باژ و رمه
	مگر آنک آید شما را فزون			بیارد سوی گنج ما رهنمون
	ز ده یک که من بستدم پیش ازین			ز باژ آنچ کم بود گر بیش ازین
	همی از پی سود بردم به کار			به در داشتن لشکر بی‌شمار
	بزرگی شما جستم و ایمنی			نهان کردن کیش آهرمنی
	شما دست یکسر به یزدان زنید			بکوشید و پیمان او مشکنید
	که بخشنده اویست و دارنده اوی			بلند آسمان را نگارنده اوی
	ستمدیده را اوست فریادرس			منازید با نازش او به کس
	نباید نهادن دل اندر فریب			که پیش فراز اندر آید نشیب
	کجا آنک بر سود تاجش به ابر			کجا آنک بودی شکارش هژبر
	نهالی همه خاک دارند و خشت			خنک آنک جز تخم نیکی نکشت
	همه هرک هست اندرین مرز من			کجا گوش دارند اندرز من
	نمایم شما را کنون راه پنج			که سودش فزون آید از تاج و گنج
	به گفتار این نامدار اردشیر			همه گوش دارید برنا و پیر
	هرانکس که داند که دادار هست			نباشد مگر پاک و یزدان پرست
	دگر آنک دانش مگیرید خوار			اگر زیردستست و گر شهریار
	سه دیگر بدانی که هرگز سخن			نگردد بر مرد دانا کهن
	چهارم چنان دان که بیم گناه			فزون باشد از بند و زندان شاه
	به پنجم سخن مردم زشت‌گوی			نگیرد به نزد کسان آب‌روی
	بگویم یکی تازه اندرز نیز			کجا برتر از دیده و جان و چیز
	خنک آنک آباد دارد جهان			بود آشکارای او چون نهان
	دگر آنک دارند آواز نرم			خرد دارد و شرم و گفتار گرم
	به پیش کسان سیم از بهر لاف			به بیهوده بپراگند بر گزاف
	ز مردم ندارد کسی زان سپاس			نبپسندد آن مرد یزدان شناس
	میانه گزینی بمانی به جای			خردمند خوانند و پاکیزه‌رای
	کزین بگذری پنج رایست پیش			کجا تازه گردد ترا دین وکیش
	تن آسانی و شادی افزایدت			که با شهد او زهر نگزایدت
	یکی آنک از بخشش دادگر			به آز و به کوشش نیابی گذر
	توانگر شود هرک خرسند گشت			گل نوبهارش برومند گشت
	دگر بشکنی گردن آز را			نگویی به پیش زنان راز را
	سه دگیر ننازی به ننگ و نبرد			که ننگ ونبرد آورد رنج و درد
	چهارم که دل دور داری ز غم			ز نا آمده دل نداری دژم
	نه پیچی به کاری که کار تو نیست			نتازی بدان کو شکار تو نیست
	همه گوش دارید پند مرا			سخن گفتن سودمند مرا
	بود بر دل هرکسی ارجمند			که یابند ازو ایمنی از گزند
	زمانی میاسای ز آموختن			اگر جان همی خواهی افروختن
	چو فرزند باشد به فرهنگ دار			زمانه ز بازی برو تنگ دار
	همه یاد دارید گفتار ما			کشیدن بدین کار تیمار ما
	هرآن کس که با داد و روشن دلید			از آمیزش یکدگر مگسلید
	دل آرام دارید بر چار چیز			کزو خوبی و سودمندیست نیز
	یکی بیم و آزرم و شرم خدای			که باشد ترا یاور و رهنمای
	دگر داد دادن تن خویش را			نگه داشتن دامن خویش را
	به فرمان یزدان دل آراستن			مرا چون تن خویشتن خواستن
	سه دیگر که پیدا کنی راستی			بدور افگنی کژی و کاستی
	چهارم که از رای شاه جهان			نپیچی دلت آشکار و نهان
	ورا چون تن خویش خواهی به مهر			به فرمان او تازه گردد سپهر
	دلت بسته داری به پیمان اوی			روان را نپیچی ز فرمان اوی
	برو مهر داری چو بر جان خویش			چو با داد بینی نگهبان خویش
	غم پادشاهی جهانجوی راست			ز گیتی فزونی سگالد نه کاست
	گر از کارداران وز لشکرش			بداند که رنجست بر کشورش
	نیازد به داد او جهاندار نیست			برو تاج شاهی سزاوار نیست
	سیه کرد منشور شاهنشهی			ازان پس نباشد ورا فرهی
	چنان دان که بیدادگر شهریار			بود شیر درنده در مرغزار
	همان زیردستی که فرمان شاه			به رنج و به کوشش ندارد نگاه
	بود زندگانیش با درد و رنج			نگردد کهن در سرای سپنج
	اگر مهتری یابد و بهتری			نیابد به زفتی و کنداوری
	دل زیردستان ما شاد باد			هم از داد ماگیتی آباد باد
	چو بر تخت بنشست شاه اردشیر			بشد پیش گاهش یکی مرد پیر
	کجا نام آن پیر خراد بود			زبان و روانش پر از داد بود
	چنین داد پاسخ که ای شهریار			انوشه بدی تا بود روزگار
	همیشه بوی شاد و پیروزبخت			به تو شادمان کشور و تاج و تخت
	به جایی رسیدی که مرغ و دده			زنند از پس و پیش تختت رده
	بزرگ جهان از کران تا کران			سرافراز بر تاجور مهتران
	که داند صفت کردن از داد تو			که داد و بزرگیست بنیاد تو
	همان آفرین در فزایش کنیم			خدای جهان را نیایش کنیم
	که ما زنده اندر زمان توایم			به هر کار نیکی گمان توایم
	خریدار دیدار چهر ترا			همان خوب گفتار و مهر ترا
	تو ایمن بوی کز تو ما ایمنیم			مبادا که پیمان تو بشکنیم
	تو بستی ره بدسگالان ما			ز هند و ز چین و همالان ما
	پراگنده شد غارت و جنگ و موش			نیاید همی جوش دشمن به گوش
	بماناد این شاه تا جاودان			همیشه سر و کار با موبدان
	نه کس چون تو دارد ز شاهان خرد			نه اندیشه از رای تو بگذرد
	پیی برفگندی به ایران ز داد			که فرزند ما باشد از داد شاد
	به جایی رسیدی هم‌اندر سخن			که نو شد ز رای تو مرد کهن
	خردها فزون شد ز گفتار تو			جهان گشت روشن به دیدار تو
	بدین انجمن هرک دارد نژاد			به تو شادمانند وز داد شاد
	توی خلعت ایزدی بخت را			کلاه و کمر بستن و تخت را
	بماناد این شاه با مهر و داد			ندارد جهان چون تو خسرو به یاد
	جهان یکسر از رای وز فر تست			خنک آنک در سایه‌ی پر تست
	همیشه سر تخت جای تو باد			جهان زیر فرمان و رای تو باد
	الا ای خریدار مغز سخن			دلت برگسل زین سرای کهن
	کجا چون من و چون تو بسیار دید			نخواهد همی با کسی آرمید
	اگر شهریاری و گر پیشکار			تو ناپایداری و او پایدار
	چه با رنج باشی چه با تاج و تخت			ببایدت بستن به فرجام رخت
	اگر ز آهنی چرخ بگدازدت			چو گشتی کهن نیز ننوازدت
	چو سرو دلارای گردد به خم			خروشان شود نرگسان دژم
	همان چهره‌ی ارغوان زعفران			سبک مردم شاد گردد گران
	اگر شهریاری و گر زیردست			بجز خاک تیره نیابی نشست
	کجا آن بزرگان با تاج و تخت			کجا آن سواران پیروزبخت
	کجا آن خردمند کندآوران			کجا آن سرافراز و جنگی سران
	کجا آن گزیده نیاکان ما			کجا آن دلیران و پاکان ما
	همه خاک دارند بالین و خشت			خنک آنک جز تخم نیکی نکشت
	نشان بس بود شهریار اردشیر			چو از من سخن بشنوی یادگیر
	چو سال اندر آمد به هفتاد و هشت			جهاندار بیدار بیمار گشت
	بفرمود تا رفت شاپور پیش			ورا پندها داد ز اندازه بیش
	بدانست کامد به نزدیک مرگ			همی زرد خواهد شدن سبز برگ
	بدو گفت کاین عهد من یاددار			همه گفت بدگوی را باددار
	سخنهای من چون شنودی بورز			مگر بازدانی ز ناارز ارز
	جهان راست کردم به شمشیر داد			نگه داشتم ارج مرد نژاد
	چو کار جهان مر مرا گشت راست			فزون شد زمین زندگانی بکاست
	ازان پس که بسیار بردیم رنج			به رنج اندرون گرد کردیم گنج
	شما را همان رنج پیشست و ناز			زمانی نشیب و زمانی فراز
	چنین است کردار گردان سپهر			گهی درد پیش آردت گاه مهر
	گهی بخت گردد چو اسپی شموس			به نعم اندرون زفتی آردت و بوس
	زمانی یکی باره‌یی ساخته			ز فرهختگی سر برافراخته
	بدان ای پسر کاین سرای فریب			ندارد ترا شادمان بی‌نهیب
	نگهدار تن باش و آن خرد			چو خواهی که روزت به بد نگذرد
	چو بر دین کند شهریار آفرین			برادر شود شهریاری و دین
	نه بی‌تخت شاهیست دینی به پای			نه بی‌دین بود شهریاری به جای
	دو دیباست یک در دگر بافته			برآورده پیش خرد تافته
	نه از پادشا بی‌نیازست دین			نه بی‌دین بود شاه را آفرین
	چنین پاسبانان یکدیگرند			تو گویی که در زیر یک چادرند
	نه آن زین نه این زان بود بی‌نیاز			دو انباز دیدیمشان نیک‌ساز
	چو باشد خداوند رای و خرد			دو گیتی همی مرد دینی برد
	چو دین را بود پادشا پاسبان			تو این هر دو را جز برادر مخوان
	چو دین‌دار کین دارد از پادشا			مخوان تا توانی ورا پارسا
	هرانکس که بر دادگر شهریار			گشاید زبان مرد دینش مدار
	چه گفت آن سخن‌گوی با آفرین			که چون بنگری مغز دادست دین
	سر تخت شاهی بپیچد سه کار			نخستین ز بیدادگر شهریار
	دگر آنک بی‌سود را برکشد			ز مرد هنرمند سر درکشد
	سه دیگر که با گنج خویشی کند			به دینار کوشد که بیشی کند
	به بخشندگی یاز و دین و خرد			دروغ ایچ تا با تو برنگذرد
	رخ پادشا تیره دارد دروغ			بلندیش هرگز نگیرد فروغ
	نگر تا نباشی نگهبان گنج			که مردم ز دینار یازد به رنج
	اگر پادشا آز گنج آورد			تن زیردستان به رنج آورد
	کجا گنج دهقان بود گنج اوست			وگر چند بر کوشش و رنج اوست
	نگهبان بود شاه گنج ورا			به بار آورد شاخ رنج ورا
	بدان کوش تا دور باشی ز خشم			به مردی به خواب از گنهکار چشم
	چو خشم آوری هم پشیمان شوی			به پوزش نگهبان درمان شوی
	هرانگه که خشم آورد پادشا			سبک‌مایه خواند ورا پارسا
	چو بر شاه زشتست بد خواستن			بباید به خوبی دل آراستن
	وگر بیم داری به دل یک زمان			شود خیره رای از بد بدگمان
	ز بخشش منه بر دل اندوه نیز			بدان تا توان ای پسر ارج چیز
	چنان دان که شاهی بدان پادشاست			که دور فلک را ببخشید راست
	زمانی غم پادشاهی برد			رد و موبدش رای پیش آورد
	بپرسد هم از کار بیداد و داد			کند این سخن بر دل شاه یاد
	به روزی که رای شکار آیدت			چو یوز درنده به کار آیدت
	دو بازی بهم در نباید زدن			می و بزم و نخچیر و بیرون شدن
	که تن گردد از جستن می گران			نگه داشتند این سخن مهتران
	وگر دشمن آید به جایی پدید			ازین کارها دل بباید برید
	درم دادن و تیغ پیراستن			ز هر پادشاهی سپه خواستن
	به فردا ممان کار امروز را			بر تخت منشان بدآموز را
	مجوی از دل عامیان راستی			که از جست‌وجو آیدت کاستی
	وزیشان ترا گر بد آید خبر			تو مشنو ز بدگوی و انده مخور
	نه خسروپرست و نه یزدان‌پرست			اگر پای گیری سر آید به دست
	چنین باشد اندازه‌ی عام شهر			ترا جاودان از خرد باد بهر
	بترس از بد مردم بدنهان			که بر بدنهان تنگ گردد جهان
	سخن هیچ مگشای با رازدار			که او را بود نیز انباز و یار
	سخن را تو آگنده دانی همی			ز گیتی پراگنده خوانی همی
	چو رازت به شهر آشکارا شود			دل بخردان بی‌مدرا شود
	برآشوبی و سر سبک خواندت			خردمند گر پیش بنشاندت
	تو عیب کسان هیچ‌گونه مجوی			که عیب آورد بر تو بر عیب‌جوی
	وگر چیره گردد هوا بر خرد			خردمندت از مردمان نشمرد
	خردمند باید جهاندار شاه			کجا هرکسی را بود نیک‌خواه
	کسی کو بود تیز و برترمنش			بپیچد ز پیغاره و سرزنش
	مبادا که گیرد به نزد تو جای			چنین مرد گر باشدت رهنمای
	چو خواهی که بستایدت پارسا			بنه خشم و کین چون شوی پادشا
	هوا چونک بر تخت حشمت نشست			نباشی خردمند و یزدان‌پرست
	نباید که باشی فراوان سخن			به روی کسان پارسایی مکن
	سخن بشنو و بهترین یادگیر			نگر تا کدام آیدت دلپذیر
	سخن پیش فرهنگیان سخته گوی			گه می نوازنده و تازه‌روی
	مکن خوار خواهنده درویش را			بر تخت منشان بداندیش را
	هرانکس که پوزش کند بر گناه			تو بپذیر و کین گذشته مخواه
	همه داده ده باش و پروردگار			خنک مرد بخشنده و بردبار
	چو دشمن بترسد شود چاپلوس			تو لشکر بیارای و بربند کوس
	به جنگ آنگهی شو که دشمن ز جنگ			بپرهیزد و سست گردد به ننگ
	وگر آشتی جوید و راستی			نبینی به دلش اندرون کاستی
	ازو باژ بستان و کینه مجوی			چنین دار نزدیک او آب‌روی
	بیارای دل را به دانش که ارز			به دانش بود تا توانی بورز
	چو بخشنده باشی گرامی شوی			ز دانایی و داد نامی شوی
	تو عهد پدر با روانت بدار			به فرزندمان هم‌چنین یادگار
	چو من حق فرزند بگزاردم			کسی را ز گیتی نیازاردم
	شما هم ازین عهد من مگذرید			نفس داستان را به بد مشمرید
	تو پند پدر همچنین یاددار			به نیکی گرای و بدی باد دار
	به خیره مرنجان روان مرا			به آتش تن ناتوان مرا
	به بد کردن خویش و آزار کس			مجوی ای پسر درد و تیمار کس
	برین بگذرد سالیان پانسد			بزرگی شما را به پایان رسد
	بپیچد سر از عهد فرزند تو			هم‌انکس که باشد ز پیوند تو
	ز رای و ز دانش به یکسو شوند			همان پند دانندگان نشنوند
	بگردند یکسر ز عهد و وفا			به بیداد یازند و جور و جفا
	جهان تنگ دارند بر زیردست			بر ایشان شود خوار یزدان‌پرست
	بپوشند پیراهن بدتنی			ببالند با کیش آهرمنی
	گشاده شود هرچ ما بسته‌ایم			ببالاید آن دین که ما شسته‌ایم
	تبه گردد این پند و اندرز من			به ویرانی آرد رخ این مرز من
	همی خواهم از کردگار جهان			شناسنده‌ی آشکار و نهان
	که باشد ز هر بد نگهدارتان			همه نیک نامی بود یارتان
	ز یزدان و از ما بر آن کس درود			که تارش خرد باشد و داد پود
	نیارد شکست اندرین عهد من			نکوشد که حنظل کند شهد من
	برآمد چهل سال و بر سر دو ماه			که تا برنهادم به شاهی کلاه
	به گیتی مرا شارستانست شش			هوا خوشگوار و به زیر آب خوش
	یکی خواندم خوره‌ی اردشیر			که گردد زبادش جوان مرد پیر
	کزو تازه شد کشور خوزیان			پر از مردم و آب و سود و زیان
	دگر شارستان گندشاپور نام			که موبد ازان شهر شد شادکام
	دگر بوم میسان و رود فرات			پر از چشمه و چارپای و نبات
	دگر شارستان برکه‌ی اردشیر			پر از باغ و پر گلشن و آبگیر
	چو رام اردشیرست شهری دگر			کزو بر سوی پارس کردم گذر
	دگر شارستان اورمزد اردشیر			هوا مشک بوی و به جوی آب شیر
	روان مرا شادگردان به داد			که پیروز بادی تو بر تخت شاد
	بسی رنجها بردم اندر جهان			چه بر آشکار و چه اندر نهان
	کنون دخمه را برنهادیم رخت			تو بسپار تابوت و پرداز تخت
	بگفت این و تاریک شد بخت اوی			دریغ آن سر و افسر و تخت اوی
	چنین است آیین خرم جهان			نخواهد بما برگشادن نهان
	انوشه کسی کو بزرگی ندید			نبایستش از تخت شد ناپدید
	بکوشی و آری ز هرگونه چیز			نه مردم نه آن چیز ماند به نیز
	سرانجام با خاک باشیم جفت			دو رخ را به چادر بباید نهفت
	بیا تا همه دست نیکی بریم			جهان جهان را به بد نسپرسم
	بکوشیم بر نیک‌نامی به تن			کزین نام یابیم بر انجمن
	خنک آنک جامی بگیرد به دست			خورد یاد شاهان یزدان‌پرست
	چو جام نبیدش دمادم شود			بخسپد بدانگه که خرم شود
	کنون پادشاهی شاپور گوی			زبان برگشای از می و سور گوی
	بران آفرین کافرین آفرید			مکان و زمان و زمین آفرید
	هم آرام ازویست و هم کار ازوی			هم انجام ازویست و فرجام ازوی
	سپهر و زمان و زمین کرده است			کم و بیش گیتی برآورده است
	ز خاشاک ناچیز تا عرش راست			سراسر به هستی یزدان گواست
	جز او را مخوان کردگار جهان			شناسنده‌ی آشکار و نهان
	ازو بر روان محمد درود			بیارانش بر هریکی برفزود
	سرانجمن بد ز یاران علی			که خوانند او را علی ولی
	همه پاک بودند و پرهیزگار			سخنهایشان برگذشت از شمار
	کنون بر سخنها فزایش کنیم			جهان‌آفرین را ستایش کنیم
	ستاییم تاج شهنشاه را			که تختش درفشان کند ماه را
	خداوند با فر و با بخش و داد			زمانه به فرمان او گشت شاد
	خداوند گوپال و شمشیر و گنج			خداوند آسانی و درد و رنج
	جهاندار با فر و نیکی‌شناس			که از تاج دارد به یزدان سپاس
	خردمند و زیبا و چیره‌سخن			جوانی بسال و بدانش کهن
	همی مشتری بارد از ابر اوی			بتازیم در سایه‌ی فر اوی
	به رزم آسمان را خروشان کند			چو بزم آیدش گوهرافشان کند
	چو خشم آورد کوه ریزان شود			سپهر از بر خاک لرزان شود
	پدر بر پدر شهریارست و شاه			بنازد بدو گنبد هور و ماه
	بماناد تا جاودان نام اوی			همه مهتری باد فرجام اوی
	سر نامه کردم ثنای ورا			بزرگی و آیین و رای ورا
	ازو دیدم اندر جهان نام نیک			ز گیتی ورا باد فرجام نیک
	ز دیدار او تاج روشن شدست			ز بدها ورا بخت جوشن شدست
	بنازد بدو مردم پارسا			هم‌انکس که شد بر زمین پادشا
	هوا روشن از بارور بخت اوی			زمین پایه‌ی نامور تخت اوی
	به رزم اندرون ژنده پیل بلاست			به بزم اندرون آسمان وفاست
	چو در رزم رخشان شود رای اوی			همی موج خیزد ز دریای اوی
	به نخچیر شیران شکار وی‌اند			دد و دام در زینهار وی‌اند
	از آواز گرزش همی روز جنگ			بدرد دل شیر و چرم پلنگ
	سرش سبز باد و دلش پر ز داد			جهان بی‌سر و افسر او مباد