برگه:TarikheMoaserV1.pdf/۱۰۱

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
۸۱

در میان این متملقین گروهی روحانی نمایان هم بودند که دلش را بدست آورده و قهراً وی را ظاهر پرست و عوام فریب کرده بودند و کم‌کم اعتقاد بخرافات در اندیشهٔ او ریشه گرفته بود و مهمترین کارهای جهان را میخواست بدین وسیله پیش ببرد. توسل او بروحانی نمایان در دور واقعهٔ بسیار مهم جلوهٔ شگرفی در تاریخ ایران کرده است: یکی در جنگ دوم با روسیه و حکم جهادیست که دستاربندان تبریز داده اند و آن وقایع بسیار شوم را در پی داشته است و دیگر فتنه طهران و کشتن گریبایدوف سفیر روسیه است که محرک آن نیز دستاربندان پایتخت بوده‌اند.

در همان جنگ دوم با روسیه برای تحریک مردم میرزا عیسی قایم مقام پیشکار آذربایجان و پدر میرزا ابوالقاسم قایم مقام متخلص بثنایی که از شاعران و نویسندگان نامی زمانه بوده و سمت پیشکاری آذربایجان و عباس میرزا نایبالسلطنه و ولیعهد ایرانرا داشته و بعد ها در زمان محمد شاه صدر اعظم ایران شده است رساله‌ای شامل فتوی شرعی بجهاد و احکام جهاد و محسنات جهاد بزبان فارسی نوشته و در چاپخانهٔ سربی که در همان زمان از اروپا آورده بودند دو بار چاپ کرده و این رساله تخستین کتابی است که بزبان فارسی در ایران چاب کرده‌اند و بنام «رسالهٔ جهادیه» معروف است.

پیداست جنگی که با این وسایل و مقدمات بدان آغاز کنند نتیجهٔ نظامی و سیاسی آن چه خواهد بود.

حقیقت آشکار اینست که در آن زمان ایران از سوی شمال و جنوب و مشرق بازیگاه سیاست اروپایی و مطامع بیگانگان شده بود و برای نجات ایران ازین خطر جانکاه کسی میبایست که گذشته از صفات مردی و مردانگی و جانفشانی و ایثار زر و سیم از سیاست جهان و از آرزوهای دیرین هر یک از این دول بزرگ با خبر باشد و بتواند بوسایل خویش راه خطر را ببندد یا لااقل بنیروی سازگارتری بپیوندد و نیروی ناسازگاری را بدین وسیله دفع کند، یا بعبارت دیگر بدولتی متوسل شود و خطر دولت دیگر را بدینوسیله از میان ببرد و برای اینکار صفات و اطلاعاتی لازم بود که فتحعلی شاه و درباریانش از آن تهی دست بودند.

وضع ایران بیشتر ازین حیث دشوار بود که پادشاهان صفوی مدت نزدیک بدویست و پنجاه سال در هر چهار سوی ایران جنگ کرده بودند و همهٔ همسایگان ایران مانند دولت عثمانی و دولت روسیه و حکومت بخارا و افغانستان و هندوستان و تازیان ساکن خلیج فارس از ایران رنجش بسیار داشتند. سیاست مذهبی صفویه که ایران را در برابر تجاوز آل عثمان نجات داد تعصب شدیدی در ایران فراهم کرد که در میان ایران و همهٔ همسایگان چه ترکان عشمانی و چه ازبکان و افغانها و چه ارمنیان و گرجیان دشمنی سختی پیش آورده