(یا عبیدالله) البلعمی وزیر خراسان از عربی بفارسی ترجمه شده و خوشبختی دیگر آنکه هر دو نسخه تا امروز مانند هزاران نسخه دیگر از میان نرفته و در دسترسِ عشاق زبان شیرین فارسی باقی مانده است.
آنچه ما درصدد گفتگو دربارهٔ آن هستیم ترجمهٔ تاریخ طبری است. و چنانکه معلوم است بلعمی این تاریخ را در نیمهٔ قرن سوم هجری به فارسی برگردانیده است.
این نسخه که قریب هزار سال از ترجمهٔ آن میگذرد از قدیمترین نثر فارسی اسلامی بشمار میآید و اگر چه درین مدت مانند تمام آثار ادبی دیگر از تصرفات نساخ و تفنن‌های نویسندگان و حاشیه‌نویسان بیرحم و بدکردار ایمن نمانده است، باز از خلال کلمات و عبارات پراکنده و دست خورده طرز تحریر شیرین‌تر از قند هزار سال پیش بخوبی دیده و فهمیده میشود و اهل بصیرت میتوانند در عین پریشانی و پراکندگی این کتاب، از جبههٔ خجستهٔ آن شعاع اصالت ذاتی و برق نجابت اصلی را دریابند و از آن تمتع گیرند.
این تاریخ از بدو آفرینش تا آغاز قرن سوم هجریست، سبک تحریر ایں کتاب هر چند تا اندازه‌ای ترجمهٔ نثر عربی است که خواه ناخواه در طرز اسلوب فارسی تاثیر بخشیده ولیکن قدرت قلم مترجم سعی داشته که هر چند بتواند کلمات عربی را بلغات و کلمات و ترکیبات فارسی برگرداند و اسلوب فارسی را از دست ندهد، بدین سبب کتاب مزبور از تاریخ بیهقی و کلیله و دمنهٔ نصرالله مستوفی بفارسی نزدیکتر و از مشکلات لغات و اصطلاحات عربی وارسته‌تر و نثریست بسی ساده و فصیح و مانند آب روان و چنان مینماید که در زمان خود طوری ساده بوده است که پیرزنان ایرانی هم قادر به استفاده از قرائت آن بوده‌اند.
لغات فارسی کهنه در آن یافت میشود ولی پیداست که در همان زمان ترجمه سعی شده است، حتی الامکان از لغات شعری و کلمات غیر مأنوس احتراز شود و اگر
۶
