لغتی هم هست که امروز بنظر مشکل و وحشی میآید بواسطهٔ گذشت زمان و دوری عصر ما از آن روزگار است این تعریفی که از این کتاب شد بطور یقین و علی‌التحقیق نمیتواند بود، چه ممکن است دست تصرف خوانندگان بسی از لغات مشکلی آنرا بلغاتی سهل تر بدل کرده باش . چنانکه بعد خواهیم گفت، پس تعریف ما تقریبی است و محتمل است صحیح باشد و شاید هم با حقیقت کاملا مطابقت نکند. لیکن بدلیلی که در دست هست و آن میل مفرطی است که پادشاهان بعبارات ساده و آسان و سهل‌التناول دارند و نیز معلوم است که بلعمی این کتاب را بر حسب امر پادشاه خود منصور بن نوح سامانی نوشته است لذا می‌توانیم آسانی و روانی امروزی آنرا تا اندازه‌ای نمونهٔ سادگی و سهولت اصلی آن بدانیم.
نسخه‌های این کتاب: آنچه تا کنون بنظر رسیده، چند نسخهٔ متعدد در کتابخانه های اروپا موجود است و قریب ده پانزده نسخه هم در طهران است که غالب آن بنظر نویسنده رسیده و ده نسخهٔ آن در دسترس و مورد استفادهٔ فقیر قرار گرفته، و یک نسخه از آن هم در هندوستان بطبع رسیده و ترجمه‌ای هم از آن بفرانسه شده و در اروپا طبع شده است.
چیزی که اسباب تأسف و تحیر است آن است که در تمام این ده نسخه خطی و یک نسخه چاپی که بنظر این نویسنده رسیده و با دقت آنها را مقابله و مطالعه کرده‌ام دو نسخه دیده نمیشود که بتقریب شبیه بیکدیگر باشند و بتوان گفت که آندو از یک ماخذ حکایت میکنند. و هر نسخه‌ای چه در کم و زیاد مطالب و سقطات و چه در اضافات یا اغلاط یا اختلاف عبارت بقدری با نسخهٔ دیگر متفاوتست که هر گاه خواننده صاحب مطالعه نباشد و بتصرفات روزافزون هزارساله توجه نداشته باشد تصور بل حتم خواهد کرد که این کتاب را چند تن در فواصل قرون عدیده ترجمه کرده‌اند و چون باول هر نسخه نگاه کند و ببیند که همه نسخه‌ها از آن بلعمی است باز خواهد گفت
۷
