گفتگو کنند.
نامهای آنکسان در روزنامه‌ها برده شده ولی ما نیازی بشمردن آنها نمی‌بینیم. چنانکه دانسته‌ایم این مجلس تا دیری برپا میشد، و پیداست که جز گفتگوهای بیهوده‌ای بمیان نمی‌آمده، و باشندگان بیش از همه بخودفروشی و برتری‌جویی بیکدیگر می‌پرداخته‌اند. ما نمونه‌ای از گفتگوهای آنجا در دست میداریم که در پایین میآوریم:
یکی از باشندگان صدرالسلطنه می‌بوده که تا چند سال پیش در تهران میزیست. او یکی از درباریان بنام شمرده میشد و زمانی هم بسفارت در امریکا رفته بوده. نوشته‌ای از این مرد در دست است که کوتاه‌شده آنرا در پایین میآوریم:
«هو غزلی که باید انشاءالله تعالی روز سه‌شنبه در مجلس شورای مملکتی صدرالسلطنه از حفظ برای امین دربار در ملاء بلند با کمال رشادت بخواند بدون اندیشه:
| گناه‌کردن پنهان به از عبارت فاش | اگر خدای پرستی هواپرست مباش...» | |||||
غزل را تا بآخر آورده است و آنگاه چنین مینویسد:
«۱۷ شعر است ۳ ذیحجه ۱۳۲۶»
همانا امین دربار در نشست پیش با سختی حاجی صدرالسلطنه را آزرده است، و این چون بخانه برگشته این غزل سعدی را که هفده یبت است از بر کرده است که در نشست دیگری «در ملاء بلند با کمال رشادت» برای او بخواند و کینه خود را بجوید. از اینجا توان پنداشت که همچون بزمهای دیگر اعیانها و درباریان، بیشتر گفتگوها در آن مجلس شورای کبری شعر خواندن و بهمدیگر نیش زدن و هنر خود را نشان دادن بوده است.
چنانکه گفتیم ایستادگی تبریزیان در برابر محمدعلیمیرزاو فیروزی‌های تیرخوردن حاجی شیخ فضل‌الله آنان در همه‌جا مردم را بتکان آورده بود. در تهران با همه سخت‌گیری‌هایی که میرفت، انبوهی از مردم زبان باز کرده از تبریزیان ستایش میکردند و مشروطه‌خواهی نشان میدادند. بویژه پس از بهم خوردن اسلامیه که گریزندگان از دوچی خود را بتهران رسانیدند، و آن خواری و زبونی ایشان مایه دلیری آزادیخواهان گردید.
در ماه آبان چون تلگراف از نجف رسیده آگاهی از مرگ شادروان حاجی میرزا حسین تهرانی داد و در تبریز و همه شهرها ختمهای باشکوه درچیدند، در تهران آزادیخواهان آنرا دستاویز ساختند و بازارها را بسته در چند جا ختمهای بسیار باشکوه گزارده در آن میان سهشهای خود را به بیرون میآوردند و گفتگو از مشروطه میکردند.
در روزهایی که محمدعلیمیرزا با دستیاری حاجی شیخ فضل‌الله و دیگران آن رویه کاریها را که در بالا یاد کردیم بانجام میرسانیدند در بیرون مردم باین نمایشها پرداخته بودند، و تا می‌توانستند بدگویی از محمدعلیمیرزا و حاجی شیخ فضل‌الله میکردند.
