گفتار دوم
جنبش مشروطه‌خواهی چگونه پیدا شد؟..
در این گفتار سخن رانده می‌شود از پیش آمدهای ایران از آغاز جنبش مشروطه‌خواهی تا داده شدن فرمان مشروطه.
همدستی دو سید در پایان سال ۱۲۸۳ (نیمه دوم اسفند)، که محرم ۱۳۲۲ فرا رسیده بود، در تهران در بسیاری از منبرها گله و بدگویی از نوز میشد. پس از بستن آن پیمان و تعرفه، نوز، بجای آنکه کیفر بیند و از کشور رانده شود، روز بروز بجایگاهش افزوده میگردید، چنانکه این زمان، گذشته از وزیری گمرکات، وزیر پست و تلگراف، و رییس تذکره هم گردیده، و در «شورای دولتی» نیز یکی از باشندگان میبود، و خود دژرفتاری بسیار با مردم نموده، در اداره تا میتوانست کارها را جز بارمنیان نمیسپرد. گفته میشد از نژاد جهود است.
مردم سخت آزرده میبودند، و بهبهانی و پیروان او فرصت یافته، و آن پیکره را که گفتیم نوز را با و «عمامه» و «عبا» نشان میداد
