این برگ هم‌سنجی شده‌است.
گفتار سوم
تبریز چگونه برخاست؟..
در این گفتار باز نموده میشود حال آذربایجان در پیش از مشروطه، و سخن رانده میشود از گزارش جنبش مشروطه، از زمان برخاستن تبریز تا هنگام مرگ مظفر الدینشاه.
چنانکه دیدیم جنبش مشروطه را تهران پدید آورد، ولی پیش رفت آن را تبریز بگردن گرفت. ما داستان را تا داده شدن فرمان مشروطه، و نوشته گردیدن و دستینه یافتن نظامنامهٔ انتخابات، و آغاز کردن بکار برگزیدن نمایندگان تهران، پیش آمدیم. تا اینجا تنها تهران کار میکرد، ولی از اینجا تبریز پا بمیان نهاد و سنگینی بیشتر بار را بگردن گرفت. اینست میباید در اینجا از جنبش تبریز و از کوشش های آن بسخن پردازیم.
لیکن میباید رشتهٔ تاریخ را بریده و در اینجا هم دیباچه‌ای
پردازیم و حال آذربایجان را در سالهای پیشتر از جنبش مشروطه باز نماییم،
۱۷۵
