کرده بودند نیات مقدسه خودمان را بآنها خاطر نشان کردهایم و آنها هم باید خوب دانسته باشند که حسن ظن ما و التفات ما نسبت بعلماء تا چه درجه است حالا هم در مقابل شفاعت شما و استدعای علماء تبریز مقرر فرمودیم مشیرالدوله وزیر امور خارجه بقم برود و علمای عظام را محترماً معاودت بدهد البته شما هم این مرحمت شاهانه را بآنها ابلاغ و آنها را بمراحم کامله ملوکانه امیدوار خواهید داشت باید همگی با کمال امیدواری مراجعت و مراحم شاهانه را نسبت بخود و علمای آذربایجان بدانند که نیات مقدسه ما همیشه بترویج شرع مطاع و آسایش علمای عظام مصروف و معطوف بوده و هیچوقت مراحم خودمان را درباره آنها دریغ نخواهیم فرمود.
۷ جمادیالثانیه ۱۳۲۴ |
فرمان مشروطه چنانکه گفتیم این پاسخها از شاه روز ششم مرداد (هفتم جمادیالثانیه) بیرون آمد، و از پاسخ او بولیعهد پیداست که هنگامی که این تلگراف را میفرستاده، چنین میخواسته که میرزا نصراللهخان مشیرالدوله وزیر خارجه را بقم فرستد، که رفته از علماء دلجویی کند و آنان را با خود بتهران باز گرداند، و بهمین یک کار بس کرده و بدیگر درخواستهای مردم گردن نگزارد. پیداست که این نتیجه ایستادگی عینالدوله و همدستان او میبوده که هنوز اندیشه رام شدن نمیداشتهاند و شاه را آزاد نمیگزاردهاند، و هنوز امید بفیروزی خود میداشتهاند.
ولی کار بزرگتر از آن میبود که آنان میفهمیدند. مردمی که در راه آزادیطلبی تا باینجا آمده بودند خاموش گردیدن آنان کار آسان نبودی. ولی درباریان اینرا در نمییافتند و هر زمان بنیرنک دیگری دست مییازیدند. همان روز عینالدوله از صدراعظمی کنارهجویی نمود و شاه جای او را بمشیرالدوله سپرد، و برای رفتن بقم عضدالملک رئیس ایل قاجار و حاجی نظامالدوله را برگزید. باز اندیشه آن بود که بهمین اندازه بس کنند و خود را بدیگر درخواستها آشنا نگردانند.
با آنکه عینالدوله رفته بود دربار در نگه داشتن خودکامگی پافشاری