در اینجا میباید چند چیز را یادآوری کنم:
1) کسانی چون خود را تاریخ نویس می پندارند مرا هم در رده خود میشمارند. بآنان یادآوری میکنم که من تاریخ نویس نیستم و در رده ایشان نمیباشم. بسیار کسانی بیک کار برخیزند و از رده کنندگان آن کار نباشند.
2) آنچه را که در این تاریخ آورده ام، بیشتر آنها از روی آگاهیهاست که خود میداشتم یا جسته بدست آوردم. و چیزهایی را هم از کتابها، و روزنامه ها، و یادداشتها (که فهرست آنها را در بخش بازپسین خواهم آورد) برداشته ام. هرچه هست این کتاب از روی جستجو و فهم و اندیشه نوشته گردیده و در خور آن میباشد که از سندهای تاریخ ایران شمرده شود. دیگران هم اگر خواهند، از نوشته های این بردارند، و بنام کتاب (نه بنام من) میان نوشته های خود یاد کنند. این شیوه ای که کسانی در ایران پیش گرفته اند و سخنی یا کتابی را برداشته و با دستبردهایی دیگر گردانیده و بدزدی بنام خود پراکنده میکنند شیوه بسیار پستی است و همیشه باید این کسان را به پستی شناخت.
3)کلمه «آقا» را تا توانیم بر سر نامها نخواهیم آورد. چه این معنایی در بر نمیدارد و نادانسته ای را دانسته نمیگرداند. مردم در روبرو یکدیگر را «آقا» می خوانند و این یک گونه پاسداریست که با هم مینمایند، ولی در تاریخ جایی برای این چنین کار نیست. مگر آنان که همیشه آقا با نامهاشان بوده است و ما هم ناگزیرین بیاوریم.
اما لقبها، ما دوست میداشتیم آنها را هم یاد نکنیم ولی بچند انگیزه ناچاریم: نخست بسیار کسانی با لقب شناخته شده اند و ما نامهای آنان را نمی شناسیم. دوم در تلگرافها و نوشته ها که خواهیم آورد بیشتر لقبها یاد شده و این نیک نبودی که تاریخ را دو گونه گردانیم، و در آنها که لقب آورده شده، ما تنها نامها را یاد کنیم. سوم باید در تاریخ کوشید و داستان ها را بدانسان که روداده نشان داد، و تا بتوان براستی ها نزدیکتر رفت، و برداشتن لقب ها با این نکته ناسازگار بودی و داستان ها را بدانسان که بودی نشان ندادی.
ما که بدی ها و کمی های آنزمان را بازمینماییم یکی از آن کمیها و بدیها این لقبها بوده و بهیچ راه نبایستی آن ها را نشان ندهیم و دیگر گردانیم.
راست است که لقب از میان رفته، ولی باید دانست که کلاهها و رختهای گوناگون آن زمان هم از میان رفته. در جاییکه ما در پیکره ها آن کلاهها و رختها را نشان میدهیم و آن را کمکی بروشنی تاریخ می شماریم، انگیزه نمیداشت که از لقب ها پرهیز جوییم.
درباره خان و میرزا و نامهای شهرهایی که دیگر شده نیز این سخن را می گوییم و اینها را هم بدانسان که آن روز بوده خواهیم آورد تا برسیم بآن زمانی که اینها برداشته شده و یا دیگر گردیده.
تهران بهمن ماه 1319
احمد کسروی
