از این گذشته در صفحات تاریخ در باب علم و حکمت رومیان چند سطری بیش نمیتوان نگاشت.
از دانشمندان رومی کسانی که بسبب قدرت قلم یاقوت نفس و أحوال اخلاقی نامی میباشند و باید شناخت از این قرارند:
لوکرسیوس
«لوکرسیوس»[۱] در نیمهٔ نخستین از مائهٔ اول پیش از میلاد میزیسته است، اثری که از او مانده منظومه‌ایست باسم «طبع اشیاء»[۲] یا «طبیعت» که دلیل بر کمال قدرت طبع شاعری او است، و آن منظومه‌ای سراسر حکمت است و فلسفهٔ ابیقور را باز می‌نماید، و رویهمرفته از آثار مهم ادبی و فلسفی بشمار میرود اما غیر از آراء ابیقور که مبنی بر حکمت ذیمقراطیس است چیزی ندارد که محتاج به بیان آن باشیم.
کیکرو (سیسرن)
«سیسرن»[۳] از رجال بزرک سیاسی روم، و بزرگترین خطیب آن قوم، و یکی از فصیحترین و بلیغ‌ترین گویندگان و نویسندگان بوده است. رویهمرفته از بزرگان دنیا بشمار میرود. متمایل بحکمت آکادمی است، اما در اخلاق شیوهٔ رواقیان دارد. در واقع از التقاطیون و اهمیت او همان به حسن بیان است. رسائلش در اخلاقیات گرانبهاست در مائهٔ اول پیش از میلاد میزیسته است. (اواسط دورهٔ اشکانیان).
سنکا
«سنکا»[۴] از رجال مائهٔ اول میلادی، و مربی امپراطور «نیرون»[۵] بود. در فلسفه مذاقش با رواقیان موافق، و رسائلی در موعظه و اخلاق دارد که معروف و نفیس است. کردار او را نقادان با گفتارش چندان سازگار نیافته‌اند، اما بسیاری معتقدند براینکه
