است[۱] این تحقیقات ارسطو در رسائل چند مضبوط می‌باشد که عمدهٔ آنها از این قرار است،
رسایل ارسطو
در منطق«غاطیقوریاس»[۲] یعنی مقولات «باری
ارمینیاس»[۳] یعنی تعبیرات (احوال قضایا)
«آنولوطیقا»[۴] یعنی تحلیل و آن دو رساله
است در بیان قیاس و برهان «طوبیقا»[۵]
یعنی مواضع و آن در جدل است و آخری باب سفسطه می‌باشد و
رسائل مذکور را جمعاً در قدیم ارغنون «ارگانون»[۶] می‌گفتند که
در زبان یونانی مطابق است با لفظ ساز در فارسی به معنی آلت، زیرا که
این فن آلتی است برای تشخیص خطا از صواب، و پرهیز از خطا،
و لفظی که فرانسویان «لوژیک»[۷] تلفظ می‌کنند و در عربی منطق
ترجمه کرده‌اند، پس از ارسطو برای این فن وضع شده است، و دیر زمانی
پس از آن حکیمی موسوم به «فرفوریوس»[۸] مقدمه‌ای بر این فن در
مبحث «کلیات پنجگانه» نوشته است که نزد ما به همان لفظ یونانی
آن «ایساغوجی»[۹] معروف می‌باشد، و ارسطو دو رسالهٔ دیگر هم دارد
که می‌توان متمم «ارگانون» محسوب داشت، یکی «ریطوریقا»[۱۰]
در فن خطابه و آن نیز یکی از طرق اقناع است، و دیگری
«بوئطیقا»[۱۱] یعنی صنعت شعر، که مبنی بر تخیلات و ناشی از قوهٔ
ابداع ذهن می‌باشد[۱۲] حکمای ما مطالب این دو رساله را هم جزء
- ↑ در شرح اشارات فوق وارد نمی‌شویم که سخن دراز می‌شود و در واقع یک دوره منطق است باید به کتب این فن رجوع فرمائید.
- ↑ Gatégories
- ↑ Peri ermeneias
- ↑ Analytixues
- ↑ Topiques
- ↑ Organon اسم ساز معروف به «ارگ» نیز از همین لفظ گرفته شده است.
- ↑ Logique
- ↑ Porphyse یعنی مدخل یا مقدمه
- ↑ Isagoge
- ↑ Rhètrique
- ↑ Poésique
- ↑ اسامی یونانی رسائل ارسطو را که نقل کرده‌ایم از آن است که فضلای ما آنها را بدین اسامی می‌شناخته‌اند ولیکن در نقل آنها تحریف و نصحیف هم کرده‌اند.
