کارهای علمی را برای دانشمندان آسان می کرد . اختراع و تکمیل دور بین مایه کشف اقمار سیارات و کمربند زحل و اوضاع سطح کره ماه رسبارات و تشخیص حرکت وضعی آنها و بسی چیزهای دیگر شد ، اختراع ذره بین دانشمندان را به مشاهده جا نورهای نامرئی راجزاء خرد اعضاء آنها و گیاهها ودانه های سفید وسرخ خون ومانند این چیزها موفق گردانید . اختراع ساعت تعیین زمان و مـدت حوادث طبیعی را آسان کرد ، اندازه گرفتن درجه نصف النهار سبب شد که ابعاد کره زمین نزديك به حقیقت تشخیص داده شد و اندازه گیری مسافات آسمانی را نیز میسر کرد ، واز این کارها بسیار واقع شد که روز بروز علوم را رو به کمال برد ، وهرچه این قبیل معلومات افزون شد بروسعت نظر دانشمندان افزود ، و در حکمت و فلسفه نیزافتهای تازه ووسيع ظاهر نمود، واينك بايد به تحقیقات فلسفی حکمای سده هیجدهم وما بعد بپردازیم ، وچون در این فصل به حکمای انگلیس مشغول بودیم ؛ سیر حکمت را در سده هیجدهم از همان طـائفه شروع می کنیم که دنباله همین سخن باشد ، پس از آن به دانشمندان فرانسه می پردازیم آنگاه به آلمان می رویم و از کانت که یکی از بزرگترین حكما است گفتگو به میان می آوریم .
۱۳۷-
