حکمت را در اروپا در سده هفدهم اجمالا باز نمودیم، و دانسته شده که در نتیجه تعليمات فلسفي فرنسیس بیکن انگلیسی و دکارت فرانسوی ومساعيی علمی دانشمندانی مانند کیلر آلمانی و كاليلة ايطاليائى وهارو: انگلیسی، در اروپا نهضتی علمی آغاز کرد که نتایج شگرف بخشید. معرفی اجمالی که از اسپینوزا ولایبنیتس و لاك كردیم، نمایان ساخت که: چه نظریات بلند بدیع در فلسفه به ظهور رسید، واز اشاراتی که به اکتشافات لايبنيتس ونيوتن نمودیم دانسته شد، که در علوم طبیعی و ریاضی چه ترقیات فاحش دست داد، و در اینجا لازم است که از «هویگنس، دانشمند هلاندی که پیش از این از او نام بردیم و به فرض او در حقیقت نوراشاره کردیم یاد کنیم، زیرا که او هم از علمای بزرگ ریاضي ومؤسسان علم حیل است، واثر مهم ار گذشته ازفرض تموج نور اختراع ساعت است که شركات منظم آونگ[۱] را وسیله اندازه گرفتن زمان قرار داد. در نتیجه کوششهای این دانشمندان و بسیاری دیگر که چون به این اهمیت نیستند از نام بردن آنها تن می زنیم هیئت و نجوم وعلـوم طبیعی یکسره منقلب و بر بنیاد تازه ای گذاشته شد. علـم حیل یعنی علم به حرکات وقوی که بسیار ناقص بود اساس پیدا کرد. علـوم ریاضی دامنه پهناوری دریافت. دررشته های دیگر علم از تشریح بدن انسان و حیوان و وظائف اعضاء و گیاه شناسی و غیر آن نیز تحقیقات سودمند مهم به عمل آمد و در این پیشرفتهای بزرگی که در علم دست داد از عوامل مهم؛ یکی انجمنهای علمی بود که در انگلیس وفرانسه و آلمان تشکیل شد، و تحقیق علمی را از او نیورسیته ها بیرون کشید که آنها اسیر مباحثات قدیم و گرفتار زیر و رو کردن کتاب های کهنه بودند، دیگر روزنامه ها ومطبوعات علمی که سبب انتشار تحقیقات علما گردیدند؛ و به این وسیله هرکس طالب عـلم بود از معلوماتی که برای دیگران دست میداد آگاه می شد؛ رصد خانه های چند در کشورهای مختلف اروپا تأسیس شده وسایل رصد و
- ↑ Pendule
