برگه:SeyrHekmatDarOrupa.pdf/۱۷۱

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.

گردبادهای دکارت «گرد باد» تشکیل داده‌اند، و مرکز هر گرد بادی ستاره ایست، و زمین جزء گردبادی است که خورشید مرکز آن است، و با سیارات دیگر به تبعیت گرد بادی که جزء آن هستند دور مرکز می‌چرخد، و در اینجا برای آن که گرفتار زحمتی که بگالیله وارد آمد نشود خاطر نشان می‌کند که: نمی‌گویم زمین متحرک است، آن را نسبت به آسمان ساکن میدانم، ولیکن می‌گویم آسمانی که بزمین احاطه دارد و گردباد را تشکیل می‌دهد، دور مرکز خود گردش میکند، و زمین را همراه می‌برد (عیناً مانند کلام آن کس که گفت: پوستین افتاد منهم در جوفش بودم). در هر حال رأی دکارت در باب هیئت عالم و چگونگی حرکات ستاره‌ها و اصطلاح «گردباد» که در مقام تشبیه برای عوالم شمسی اختیار نموده معروف است و مدتها میان اهل ذوق و معرفت مطرح گفتگو بوده است.

مواد عالم جسمانی همه نخست متشابه و اجزاء آنها برابر بوده است، ولیکن در ضمن حرکاتی که عارض آنها شده، و به سبب تصادم اجسام با یکدیگر؛ این تشابه و برابری برهم خورده و اختلافات امروزه و تبعات آن بروز کرده است. و مواد بر سه قسم عمده منقسم مواد سه قسم‌اند شده‌اند. یک قسم که شکل و حجم اجزاء آن درشت و سنگین هستند، و حرکت کردن آنها آسان نیست، و تیره و حاجب ماوراء می‌باشند، و زمین و سیارات از این قسم تشکیل شده‌اند. قسم دیگر که اجزاء آن مانند سنک ریزهٔ مدور خرد شده‌اند، و حاکی ماوراء می‌باشند و بر زمین و سیارات احاطه دارند و آسمان آن کرات از آنها صورت گرفته است. قسم سوم که در نتیجهٔ تصادم سایر اجزاء به یکدیگر از آنها تراشیده شده، و بسیار خرد و نازکند، و خورشید و ستارگان ثابت از آن تشکیل شده‌اند. به عبارت دیگر: عناصر را سه قسم میتوان تقسیم کرد که عنصر خاکی و عنصر هوائی و عنصر آتشی. و روشنی بواسطهٔ

–۱۶۲–