محکوم گردیده است (سال ۱۶۳۳) دکارت چون ستیزه با اهل دیانت و غوغای مذهبی را خوش نداشت. با تأسف بسیار از نشر کتاب خود منصرف گردید، و چهارسال پس از آن واقعه کتاب دیگری به چاپ رسانید موسوم به «گفتار در روش درست راه بردن عقل و طلب حقیقت در علوم» مذیل به رسالهٔ در «مناظر و مرایا و کائنات جو و هندسه»[۱]
مندرجات این کتاب همه نتیجهٔ تحقیقات و تفکرات شخصی دکارت بود، و این نخستین کتاب علمی و فلسفی است که بزبان فرانسه نوشته شده، زیرا که پیش از آن در سراسر اروپا فضلا نوشته‌های خود را به زبان لاتین می‌نوشتند، از همین رو تصنیف مزبور در نزد عامه بسیار دلچسپ واقع شد. مسائلی که در بابهای سه‌گانهٔ آن کتاب بحث شده، سپس موضوع تحقیقات بیشمار گردید، و کم و زیاد بسیار پیدا کرده و تصانیف مکمل‌تر در آن مباحث نوشته شده که هم‌اکنون در مدارس متداول است، و بنا براین آن سه باب که اصل بود کهنه و متروک گردیده ولیکن مقدمهٔ کتاب چون مشتمل بر سرگذشت روحانی دکارت و اصول عقاید فلسفی و بیان روش علمی او میباشد، از لحاظ تاریخی به اهمیت و اعتبار خود باقی مانده، و پس از سیصد سال هنوز یکی از معتبرترین کتابهای علمی فرانسه به شمار میرود و موضوع مباحثه و تحقیق دائمی فضلا و حکما میباشد، و نام آن را به اختصار «گفتار در روش» یا تنها «گفتار» می‌گویند، جز اینکه آن رساله چون کتابی مستقل نبوده و دکارت آن را به قصد دیباچه یا مقدمهٔ تصنیف علمی خود نگاشته است، در بیان مطالب غایت ایجاز و اختصار را روا داشته، و غالباً به اشاره گذرانیده است چنانکه بعضی از عبارات نامفهوم و رویهمرفته اگر به نظر سطحی نگریسته شود، چندان جلوه نمیکند و برای فهم مطالب آن باید به کتب دیگر او، و حتی نامه‌هائی که به دوستان نوشته و در آن‌ها افادات علمی کرده مراجعه نمود.
- ↑ Discours de la méthode Pour bien conduire sa raison et chercher la vérité dans les sciences uivs de trois traités: la dioptrique, les météores et la gèométrie
