حاصل شود، و بهره‌هائی حاصل گردد که به تصور نمی‌آید؛ چنانکه نتائج امروزی را کسی پیش از وقوع باور نمی‌کرد.
باری گذشته از رجر بیکن انگلیسی که سابقاً در شمارهٔ بزرگان مائهٔ سیزدهم از او نام بردیم و «لئوناردو دوینچی»[۱] ایطالیائی که نقاش و شاعر و ادیب و مهندس و فاضلی بی‌نظیر بوده و از رجال مائهٔ پانزدهم است، و این هردو از پیشقدمان نهضت علمی اروپا به شمار مؤسسین علوم جدید می‌روند. در مائهٔ شانزدهم «کپرنیک»[۲] لهستانی را باید بیاد آوریم که بنیاد کنندهٔ هیئت جدید مبنی بـر مرکـزیت خورشید و سیاره بودن زمین می‌باشد و «کپلر»[۳] آلمانی که قواعد حرکات سیارات را کشف نموده، و «گالیله»[۴] ایطالیائی که مؤسس علم طبیعی و جراثقال و نجوم جدید است و به سبب قائل شدن به حرکت زمین نزدیک بود جان ببازد و سرانجام به توبه و استغفار از هلاک نجات یافت، در ریاضیات و طبیعیات و طب و جراحی و غیر آنها نیز مردان نامی در آن عصر بوده‌اند مانند «کاردان»[۵] و «ویت»[۶] فرانسوی که اولی در جبر و مقابله راه حل معادلات درجه سوم و چهارم را یافته، و دومی استعمال حروف و علامات را در آن علم افتتاح کرده است، و «آندره وزال»[۷] مؤسس علم تشریح جدید و «پاراسلس»[۸] و «گسنر»[۹] سویسی که در علم ادویه و تاریخ طبیعی مقام مخصوص دارد، و «آمبرواز پاره»[۱۰] فرانسوی که در جراحی نامی شده، و «ویلیام هاروه»[۱۱] انگلیسی کاشف دوران کبیر خون و «میشل سروه»[۱۲] اسپانیولی که دوران صغیر خون را کشف کرده است، و او در معقولات نیز دخالت می‌کرد و
