برگه:Sandbaadnaameh.pdf/۶

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
–۴–

عمر بن الفرّخان.

کتابهای پهلوی را، که نخبهٔ آن در عصر زرین تمدن اسلامی بتشویق خلفاء صدر اول عباسی و وزراء ایرانی ایشان بعربی ترجمه شده است، میتوان به پنج بخش کرد: امور دینی، سیاست و کشورداری، فنون جنگی، طب و بیطاری، قصص و حکایات بزمی و رزمی. یک قسمت از کتبی که ابن الندیم نام میبرد متعلق بادبیات است[۱].


  1. یحیی بن الحسن میگوید: امیر طاهر بن الحسین الخزاعی سالی در «رقه» بر کران برکه‌ای فرود آمده بود و من در خدمت او میگذرانیدم، روزی یکی از غلامان امیر را خواندم و در سراپرده با وی بپارسی سخن میگفتم، ناگاه کلثوم بن عمرو العتابی شاعر رسید و چون محاورهٔ ما را شنید او هم بلهجهٔ فصیح پارسی با من سخن گفت. از استادی و بلاغتش در این زبان بشگفت آمده پرسیدم: ای ابو عمرو! این پارسی شیوای دلپذیر را از کجا فرا گرفته‌ای؟ گفت: سه بار بخراسان رفتم و نبشتم از روی کتب نفیسهٔ ادبی و علمی و تاریخی که از بنهٔ یزدگرد سوم واپسین شاهنشاه ساسانی ایران در مرو شاهجان بجای مانده و در مخزنی محفوظ بود. در بازگشت بعراق چون ده فرسنگ از نیشابور گذشته بروستای «ذودر» رسیدم یادم آمد که مطالب سودمند یکی از کتابها را یادداشت نکرده‌ام، بمرو بازگشته چند ماه دیگر هم در آن شهر ماندم. پرسیدمش: چرا این رنج را در مسافرت بخراسان و مطالعه و یادداشت کردن از کتابهای پهلوی تحمل کردی؟ گفت: مگر معانی در غیر کتب پهلوی یافت میشود؟
    عتابی از بنو ثغلب بود و در «قنسرین» از بلاد شام بسادگی و قناعت میزیست، گاهگاه بر خلفاء عباسی و وزراء وفود میکرد و از جوائز و صلات ایشان بهره‌مند میشد. نخست مدح ابو علی یحیی بن خالد برمکی وزیر ابو جعفر هارون‌الرشید و پسران یحیی را میگفت، پس از سپری گشتن دولت برمکیان بابوالطیّب طاهر ذوالیمینین که او هم ایرانی‌نژاد بود گرائید.
    پس از آنکه دولت عباسی بکوشش ابو مسلم مروزی و شمشیر دلیران خراسان تأسیس شد، فضلای پارسی که از علوم دورهٔ ساسانی ذخائری داشتند در بغداد فراهم آمده بزبان عربی آشنا شدند و بار دیگر پیکر خود را بگوهرهای گرانبهای حکمت و معقولات با شأن و رفعت آراستند، آراستنی که جای هر گونه شگفتی و حیرت است.
    آن تازیانی که از فرهنگ پهلوی حظ وافری گرفتند و این ایرانیان دانش دوستی که عربی آموختند دست بدست هم داده جهان را پر کردند از علم و حکمت و ادب.
    وزراء ایرانی خلفا، صدر اول عباسی (خالد بن برمک، ابو ایوب موریانی، یحیی بن خالد برمکی و پسرانش فضل و جعفر) نقل کتب علمی و ادبی ایران و فلسفهٔ یونان را بعربی تشویق کردند. فضل بن سهل سرخسی (ذوالریاستین) کتابی از پارسی بفرمان یحیی برمکی تعریب میکرد، یحیی جودت عبارتش را در ترجمه پسندیده او را باسلام خواند تا بتواند بمناصب عالیه برسد. مأمون دوالریاستین و برادرش حسن بن سهل را وزارت داد. پوران دختر زیبای حسن را بزنی گرفت. فضل از کفاة جهان و داهیان زمان و در علم فلک و دقائق بروج بی‌نظیر بود حسن بذکاء و ادب و کرم.