فرستاده او را «کوستپان» یا «پاتکوستپان»[۱] مینامیدند بمعنی نکاهدارنده کوست و چون هر یکی از ایشان وظیفه سرحد داری نیز داشته مرزبان نیز خوانده می‌شدند بمعنی نگاهدار سرحد. سپس پاتکوستپان یا توسپان یا پاذوسپان یا پادوسبان گردیده که این شکل آخری در کتابهای فارسی دیده میشود و در کتابهای عربی فاذوسقان می‌نگارند و در کتابهای ارمنی شکل نخست کلمه پاتکوستپان دیده میشود.
این چهار بخش بودن ایرانشهر را در زمان ساسانیان در کتابهای بیاری از پهلوی و عربی و ارمنی نوشته‌اند و در تاریخ طبری و دیگر تاریخهائی که از حوادث دوره ساسانیان گفتگو میکند زمینه همه سخنها بر این بخشهای چهارگانه است که اگر کسانی از این موضوع آگاه نباشند معنی گفته های آن مورخان را درست نخواهند فهمید[۲].
از نوشته های طبری برمیآید که این چهار بخش از ایران پیش از زمان خسرو انوشروان بوده. چه او چون تخت نشستن خسرو را مینویسد میگوید بچهار پادوسپان که در چهار سمت ایران فرمانروا بودند نامه نوشته دستورها داد. هم طبری مینویسد که تا زمان خسرو انوشروان
- ↑ پات یا پاد در پاره کلمه‌ها افزوده شده که ما معنی آن را نمیدانیم. چنانکه در کلمه شاه و پادشاه که تفاوت این دو کلمه امروز دانسته نیست. در پاتکوستیان هم پات فزونی است و ما معنی آن را نمیدانیم.
- ↑ یکی از آن مولفان موسی خورنی مورخ معروف ارمنی است که در زمان خود ساسانیان یا بسیار نزدیک به زمان ایشان بوده و چون او کتابی هم در جغرافی دارد در این کتاب خود ایران را از روی چهار کوست یاد کرده و نا هر کوستی را با معنایی که دارد شرح داده و شهرهای هر کدام را جداگانه میشمارد. همین بخش از کتاب موسی خورنی است که شرق شناس دانشمند آلمانی پرفسور مارکوارت بآلمانی ترجمه و شرح مفصلی بمطالب آن نوشته و کتاب ایرانشهر خود را پدید آورده که یکی از گرانمایه ترین تالیفها و در خور آنست که بفارسی ترجمه شود.
