| «خورشید کمند صبح بر بام افکند، | کیخسرو روز مهره در جام افکند؛ | |||||
| می خور که مؤذّن صبوحی خیزان | آوازهٔ «اشربوا» در ایّام افکند». | |||||
بقیهٔ ترجمه‌ها نیز، تقریباً، بهمین منوال بوده و از انتحال کنگ و لالی بیش نیست. در این کتاب که با سلیقه چاپ شده و دارای هفت مجلس تصویر هم هست از تاریخ تألیف و طبع چیزی و از هویت شاعر جز دو کلمه (محمّدالّسباعی) نوشته نشده و در مقدّمهٔ مختصری هم که دارد، مطلب مهمّ و تازه‌ای بنظر نرسید.
۱۳
در قسم دوم. (المنجد) چاپ ۱۹۵۶ میلادی که تحت عنوان (المنجد فی‌الأدب والعلوم) معجمی از اعلام شرق و غربست در مادهٔ (خیام) نوشته شده :–
«الخیام (عمر) عالم و شاعر فارسی. عاش علی ایّام الّسلجوقین. ساهم فی اصلاح الحساب الّسنوی الفارسی (۱۰۷۴) تعلّم علی ابن‌سینا واتّصل بحسن صباح الاسمعیلی. توفّی ۱۱۳۲. من مؤلّفاته العلمیة «کتاب المصادرات» علی اقلیدس و «مشکلات الحساب». وله فی الّشعر «الرباعیات» نقلها إلی العربیّة شعراً ودیع البستانی (۱۹۳۲) و احمد الّصافی الّنجفی والّسباعی و نثراً احمدحامد الّصراف و نقلها إلی الّترکیة عبدالله جودت»
یعنی؛ عمر خیام، عالم و شاعریست ایرانی. درعهد سلاجقه زیسته بسال ۱۰۷۴ در اصلاح تقویم ایرانی شرکت جسته. از ابن سینا درس خوانده و بحسن صباح اسمعیلی پیوسته و در سال ۱۱۳۲ درگذشته (کتاب مصادرات) بر اقلیدس و (مشکلات الحساب) از مؤلفات علمی اوست. و در شعر، رباعیات را دارد که آنها را ودیع البستانی در ۱۹۳۲ و احمد الّصافی الّنجفی والّسباعی نظماً و احمد حامد الّصراف نثراً بزبان عربی و عبدالله جودت بزبان ترکی نقل کرده‌اند».
آنچه در این مندرجات (المنجد) اهمّیّت دارد، دو مطلب است؛ یکی موضوع تعلّم خیام از شیخ الرئیس است که با سایر دلائل و مدارک مذکور در این مجموعه موافقت داشته و صحت آنرا تأیید میکند و دیگری قضیّهٔ پیوستن خیام بحسن صباح است که ظاهراً از مقدّمهٔ دکتر عبدالله جودت بر رباعیات خیام اقتباس شده و بنحویکه
