آنها اعمالی استخراج کرده و بدنبال آنها براهین هندسی اقامه نموده است.
بعقیده (وپکه) مترجم رساله جبر و مقابله خیام بفرانسه، منظور ابن خلدون از عبارت (بعض ائمّة الّتعالیّم) خیام بوده است.
۱۰
مصطفی بن عبدالله معروف به (حاجی خلیفه) که در حدود سال هزارم هجری قمری ولادت و درسنه ۱۰۶۷ وفات یافته، از خیام در سه جا از اثر مشهور خود؛ (کشف الّظنون) یاد کرده است.
کتاب کشف الّظنون، علاوه بر چاپهای مصر و اسلامبول، در شهر لیپزیک نیز بسال ۱۸۳۵ میلادی با ترجمه لاتینی و فهرست مفصّل در شش جلد بزرگ بطبع رسیده و در این چاپ از خیام بترتیب و عبارات ذیل یاد شده است:–
۱– در صفحهٔ ۵۸۴ از جلد سوّم بدین عبارت «قال الفاضل عمر ابن ابراهیم الخیّامی انّ احد المعانی الّتعلیمیّة من الّریّاضی هو الجبر و المقابلة و فیه ما یحتاج الی اصناف من المقدّمات معتاصّة جدّاً معتذّرحلّها».
یعنی؛ «فاضل؛ عمر بن ابراهیم خیامی گفته است که یکی از معانی تعلیمیّه در مبحث ریاضیّات، جبر و مقابله است و در این فنّ مسائلی است محتاج انواعی از مقدّمات که فهمیدن آنها جدّاً دشوار بوده و حلّ آنها متعذّر است.
۲– در صفحهٔ ۵۷۰ از جلد سوّم بدین عبارت «زیج ملکشاهی لعمر الخیّام. ذکره عبدالواحد فی شرح سی‌فصل»
یعنی؛ زیج ملکشاهی اثر عمر خیام است. این را عبدالواحد در شرح سی‌فصل ذکر کرده است».[۱]
۳– در صفحهٔ ۲۷۳ از جلد ششّم بدین عبارت «مهجّة الّتوحید، لعلاء الّدولة الملک بالّری؛ کان معاصراً للخیّام».
یعنی؛ کتاب (مهجّة التوحید) اثر علاءالّدوله حکمران (ری) است که معاصر
- ↑ کتاب (سی‌فصل) اثر خواجه نصیرالدین طوسی است در علم نجوم.
