و بازگشت به نیشابور و آنرا املا کرد و مقابله شد با نسخه اصل، میان آن دو، فرق بسیاری پیدا نشد.
و طالع او جوزاست در حالی که خورشید و عطارد بر درجه طالع در (ح) از جوزا و عطارد صمیمی و مشتری از تثلیث ناظر بآن بوده است.
در کار تصنیف و تعلیم بخیل و کم کار بوده و من او را تصنیفی ندیده‌ام؛ جز مختصری در (طبیعیّات) و رساله‌ای در(وجود) و رسالهٔ دیگری در (کون و تکلیف) و در علوم و فنون (لغت) و (فقه) و (تاریخ) عالم بود.
گویند: روزی امام عمر خیام وارد شد به شهاب الأسلام وزیر برادر زاده نظام‌الملک که (عبدالرّزّاق بن فقیه اجلّ ابی‌القاسم عبدالله بن علی) باشد، در حالی که امام القرّاء ابوالحسن غزّال نزد او بود و بر سر اختلاف آراء قرّاء در آیه‌ای سخن میراندند. شهاب الأسلام گفت: «علی الخبیر سقطنا»[۱] و ایـن مـوضوع از امام عمر خیام پرسیده شد و او وجوه اختلاف قرّا را یاد کرد و عیب و علّت هریک از آنها را بر شمرد وقرائتهای شاذّ و نادر را هم یادآور شد عیبها و علّتهای آنها را نیز بیان کرد؛ سپس، وجه واحدی را از میان وجوه دیگر برگزید. پس، امام قرّاء ابوالحسن غزّال بدو گفت: «خدا مثل ترا در میان علما زیاد کناد مرا از نزدیکان خانواده خود بشمار و از من خرسند باش که من گمان نمیبردم کسی از قرّاء این موضوع را بداند کجا رسد که یکی از حکما آنرا دانسته باشد».
امّا در انواع حکمت از (ریاضیّات) و (معقولات) واقف اسرار و دانای کهنه‌کار بود و روزی امام حجة الاسلام محمّد بن محمّد غزالی (رضی‌الله عنه) بر او وارد شد و از او درخواست کرد که معیّن کند یک جزء از اجزاء قطبیّهٔ فلک را بدون اجزاء دیگر با آنکه اجزاءِ قطبیّهٔ فلک مثل همند و بیکدیگر میمانند. و من این موضوع
- ↑ جمله ایست مشهور و مقتبس از فرمایش حضرت امیر مومنان: علی ابن ابیطالب (علیه السلام) به راهبی که جهة استفسار مسئله‌ای بحضور آنحضرت شرفیاب شد و چون در پرسیدن مقصود تردیدی نمود آنحضرت بدو فرمود: «سل عما بذالک؛ علی‌الخبیر سقطت» یعنی؛ بپرس آنچه را بتو رو داده؛ که بشخص آگاه و خبیری فرود آمدهٔ.
