برگه:NadereAyyamRobaiyatKhayyam.pdf/۱۴۱

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.

ترجمه‌های رباعیات خیام
۱۳۱
 

است؛ کلمه دیگری در اینجا نمیتوانست بکار رود».

و حال آنکه این رباعی، یکی از شاهکارهای ممتاز خیام است و اشکال عمدهٔ کار در اینجاست که در نظر آقای هارولدلمب همان معنی (فانوس) که روشن درآمده، در واقع تاریک مانده است و بقیهٔ اشتباهات هم از اینجا ناشی شده است.

فانوس خیال که بعبارت دیگر (فانوس گردان) هم نامیده میشود، غیر از فانوس معمولی؛ ولی وسیلهٔ نمایشی است بشکل آن که روی پیراهنش تصاویری کشیده شده و خود آن طوری تعبیه میشود که هر وقت، چراغ وسط آن روشن گردد، بر اثر حرارت آن چراغ، پیراهن مصوّر فانوس بحرکت درآمده و تصاویر روی آن، مانند اشباح حیرت زده و سرگردانی در روشنائی آن چراغ بتماشائیان نمایش داده میشود.[۱]

خیام، این چرخ فلک را که عالم ما نیز جزو آنست، بهمان فانوس خیال تشبیه کرده و با همان سبک ساده و صریح خود میگوید «عالم را خود آن فانوس و خورشید را چراغ آن فرض کن؛ آنوقت. خواهی دید که ما هم همان صوریم که در آن فانوس حیران و سرگردان میباشیم» یعنی «همان طور که آن صور در آن فانوس بدون عزم، بدون اراده و حتی بی‌هیچ شعوری میگردند، ما نیز بهمان منوال، در این عالم، بی‌هیچ عزم و اراده‌ای حیران و سرگردان هستیم و نمیدانیم از کجا و برای چه آمده‌ایم و بکجا و برای چه میرویم». و این معنی بهیچوجه مربوط بمطالی نیست که آقای هارولدلمب، در اطراف آنها میگردد.

شادروان پرفسر ادوارد برون، در مبحث خیام از کتاب (تاریخ ادبیات ایران) خود، تذکّر داده است که اکثر خاورشناسان متوجّه این نکته نشده‌اند که کلمه‌های (بل‌هم) در رباعی «ای رفته و باز آمده بل‌هم گشته.. تا آخر» اشاره بآیهٔ شریفه‌ای از قرآن مجید است و بدین سبب در ترجمه و تفسیر رباعی مذکور دچار اشتباهاتی گردیده‌اند


  1. فانوس خیال، فانوسی باشد که در آن صورتها کشند و آن صورتها بهوای آتش چراغ بگردش درآید و کنایه از آسمان هم هست.
    فانوس گردان، بمعنی فانوس خیال است و کنایه از آسمان هم هست. برهان قاطع