برگه:NadereAyyamRobaiyatKhayyam.pdf/۱۰۳

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.

خیام در زبان ترکی
۹۳
 

علاوه بر مقام ارجمندی که در علم و حکمت داشت، در ادبیات السنهٔ ثلثه (ترکی، فارسی، عربی) نیز، استاد متبحری بود، سیصد و نود و پنج رباعی از رباعیات منسوب بخیّام را، نثراً، بزبان ترکی اسلامبولی ترجمه کرده و تحت عنوان (رباعیّات عمر خیّام) در سال ۱۳۴۰ هجری قمری (۱۹۲۲ میلادی) بتوسط همان کتابخانهٔ اقبال که مجموعهٔ دکتر عبدالله جودت را چاپ و منتشر ساخته، بطبع رسانیده و انتشار داده‌اند.

این مجموعه نفیس، دارای مقدّمه‌ایست مفصل و در دو قسم؛ قسم اول که مانند ترجمهٔ رباعیّات ، اثر خامهٔ مرحوم دانش میباشد، راجع است به هویّت و شرح حال خیّام، پایهٔ او در شعر و شاعری، سبک او در رباعیّات، انتقاد افسانه‌هائی که دربارهٔ او شایع است، جرح و ردّ رباعیّاتی که بنظر ایشان از او نبوده و باو نسبت داده شده، ترجمه‌هائی که از رباعیّات خیّام بالسنهٔ دیگر شده، افکار و عقاید خاورشناسان و ادبای مغرب زمین در بارهٔ وی و غیر ذلک. قسم دوّم که بقلم شادروان رضا فیلسوف بسلک تحریر کشیده شده، حاوی شرح مفصّل و مشبعی است؛ مبنی بافکار و عقاید فلسفی خیّام در یک مقدمه و شش قسمت و یک تتمّه و رباعیّاتی را هم که انتخاب کرده‌اند و از طرف مرحوم دانش بزبان ترکی ترجمه شده باقسام آتی تقسیم شده است؛ رباعیّات بر طبق مسلک لاادریه، رباعیّات راجع بانقلاب عالم، رباعیّات مبنی بر انکار مطلق (نیهیلیزم)، رباعیّات بدبینانه، رباعیّات مروّج خوشگذرانی (اُپُرتونیزم)، رباعیّات جبری (فاتالیست)، رباعیّات لاابالیانه، رباعیّات متفرّقه، رباعیّاتی که از خیّام بودن آنها مشکوک است.

مرحوم رضا فیلسوف، که شیفتهٔ ادبیّات فارسی بوده و در بسیاری از آثار و گفتار خود این عشق و علاقهٔ خویش را با عبارات شاعرانه‌ای بیان کرده، مقدّمهٔ قسم دوّم را که بکلک اوست با این شرح شیوا شروع میکند:–

«حکیم نیشابوری – غیاث‌الّدین ابوالفتح؛ عمر بن ابراهیم الخیّام – برحسب یک سلسله وثائق جدّی و جدیدی که راجع بزندگانی او بدست آورده و در ترجمه حال او نگاشته‌ایم، این مرد فوق‌العاده، چنانکه متخصص علوم ریاضی و فلسفی بوده، در