رسیدیم، دست و رو شستیم. این چشمه در دامنهٔ کوه کم ارتفاعی جاری است. اصل او از منابع عدیدهٔ چشمه‌سارهای چندین فرسخ دور از اینجاست. کان‌کنهای ماهر از زیر زمین در عمقهای متفاوت از ده تا بیست و چهار ذرع نهر بزرگی، که می‌توان در میانش سرپا مشی نمود[۱]، کنده و دورش را مثل تونلهای فرنگستان (راهرو زیر زمینی) از سنگ و ساروج دیواره و سقف درست کرده و چشمه‌های کوچک اطراف را داخل این قنات مستقیم نموده. در این نقطه که ما هستیم آب صاف و پاک به شیرینی شربت و صفای بلور در قطر نیم ذرع به سقایت[۲] ده سردارآباد و مزارع و باغات او جاری است. آثار قدمت تمدن و «کولتور»[۳] و استعدادهایی، آسیا را کشیدن این قناتهای عجیبه و جریان انهار زیاد، کافی و معروف دنیاست. تسطیح سه چهار فرسنگ راه جریان آب را از زیر زمین و در نقاط مقتضیه کندن ثقبه‌ها[۴] برای تنفس کارگران و موازنهٔ اعتدال جریان و استحکام تعمیر او، چنانکه در چندین سال هیچ صدمه و خرابی به آنها نرسد، دلیل کمال استعداد و مهارت معمار آنهاست. پلهای ضربی و مناره‌های بلند و طاقهای عالی الان نیز در همهٔ آسیا تمجید مهندسین آنها را به قدر کفایت موجود است اگر حالا برج «ایفل» می‌سازند، پل «فوزرس»[۵] کنند همه از شیوع علم ریاضی و جرثقیل است که می‌توانند هزار قطعه آهن را به هم قایم نموده و طاق یک چشمهٔ پل را به طول چهارهزار ذرع بسازند. عمل جراثقال را چنان سهل
