پنجاه سال قبل از وقوع، تا لمحهٔ آخری استخراج نمایند. بلکه هر کس قاعدهٔ تشخیص کسوف را یاد بگیرد در هیجده سال و چند روز می‌تواند به تکرار او حکم نماید و منتظر بشود. الان عالم و عامی همه می‌دانند که هروقت ماه در مدار خود در خط محاذی زمین و آفتاب واقع شود کسوف کلی و جزئی مرعی گردد. یعنی آفتاب از چشم سکنه آن نقطهٔ زمین به قدر عبور ظل ماه مستور می‌شود. با وجود این هر وقت واقع شد علما و منجمین نیز می‌هراسند، حیوانها وحشت می‌کنند، جوجه‌ها زیر پرمادرشان می‌دوند و پنهان می‌شوند! نه تنها ذیروح، نباتات پژمرده و گلهای شگفته افسرده گردند. حالا بفرمایید اگر اینها جبن طبیعی نیست پس چیست؟!
من به تقریرات مصطفی گوش می‌دادم، محظوظ بودم. احباب مشعوف راه می‌پیمودیم. آثار کدر اولی یکجا زایل شده بود. سخن از ترقی ملل به میان آمد، محمد گفت: ملت انگلیس امروز از سایر ملل مقتدر و مقدم است. دارای مستملکات و هشت سلطنت، و هشتصد کرور[۱] تبعه، و قسمت چهارم همهٔ خشگی زمین، و بیشتر در اراضی حاره و مخصوبه[۲] و معادن طلا و الماس است. شهر لندن دوانزده کرور سکنه دارد (نصف سکنهٔ ایران). «شکسپیر» و «نیوتون» برای افتخار این ملت کافی است. قوهٔ بحریة (فلوت) غیر مغلوب آنها مسلم دنیاست. ملتی که در داخله هیچ اختلاف کلمه ندارند فقط انگلیس است. فرقةٔ مخالف «پارلمنت» را «مجلس مبعوثان»، برای روز به تشکیل کرده‌اند که وزرای کار هروقت سهوی بکنند یا اقدام مضره‌ای نمایند فرقهٔ دیگر سر کار آیند و سهو وزرای معزول را اصلاح نمایند، وگرنه
