و الان دو قسمت کانال مخصوص انگلیس است)، دولت عثمانی امتیاز راه را به سه دولت انگلیس و فرانسه و آلمان واگذارد که اسهام دست متمولان هرکدام از این سه دولت بیفتد حقوق تشکیل و مسئولیت شروط معاهدهٔ آنها مساوی و مستدام بماند، آلمان به این فقره راضی نشد. دیگر اینکه به دولت عثمانی، که خود را با دوستی آلمان از سایرین مستغنی می‌داند، بفهمانند که اگر انگلیس و فرانسه نباشد ضمانت و حمایت آلمان تنها به سربستگی[۱] مملکت عثمانی کافی نیست، این دو دولت هروقت بخواهند اسباب تخدیش و نکبت اورا به سهولت فراهم آورند. آلمان نیز از این حرکت متحده اندازهٔ خود را گرفت. غیر از این دو منظور مشترک، فرانسه و انگلیس در تعویق شراکت خودشان منظور دیگر نیز داشتند؛ دولت انگلیس خلیج فارس و مقطع راه بغداد را به دریای هند می‌خواست از نفوذ سایرین جز روابط تجارتی در اقدامات سیاسی استثنا بکند، استحکامات و لشکر ساخلو را مخصوص خود نماید، آلمان راضی نشد. فرانسه‌ها نیز یکی برای ملاحظهٔ خاطر روی و دیگری برای چندین مقدمهٔ تقرب فرانسه و انگلیس علی‌الحساب از صرافت شراکت افتاد، تا وقت آن بر آید. چون ساختن راه بغداد سرنوشت حفظ وجود ما است این اشتراک هروقت باشد به اتفاق انگلیسها منعقد است، بعد از پانزده سال از پاریس و لندن در ده روز ممالک فرانسه و روس و انگلیس و آلمان، هند و ژاپن و پکن تراب اقدام[۲] عابر و سایر می‌شود رابطهٔ متملکات آسیای ما مثل لیون و پاریس گردد. گفتم راه بغداد بی‌شبهه از طرق بینظیر عالم خواهد بود، منافع زیاده خواهد داشت. اگر فرانسه و آلمان
