و مفعول مجعول می‌شد. اگر انسان نبود بار سنگین امانت الهی را حامل که می‌گشت، و تکالیف بشریت را عامل که می‌بود؟ اگر انسان نبود «و لقد کرمنا[۱]» شأن نزول نمی‌داشت. وانگهی ما به حکم قانون «حفظ وجود» هر روز باید هرقدر معینی «آزوت» یعنی ماده مولداللحم تغذیه نماییم تا قوا مستعد ادارهٔ بدن، و بدن ما مستعد ایفای وظایف و تکالیف مأموریت محبت نوع و مواسات جنس گردد. مسلماً هرکس گوشت نخورد بدن او از ابدان گوشت خور ضعیف می‌شود، کمتر تولید خون نماید، مغزش قابل تصور ژرف عمیقه و ایجاد خیالات نافعه نباشد، و از این رو عقلش بالغ مقامات عالیه و نایل درجات قصوی[۲] نمی‌شود. به تجربه معلوم است که عقل کامل درا بدان سالمه متمکن می‌شود و تولید گردد، پس درجات قوای ابدان مقیاس درجات عقول ایشان است. مصطفی گفت شصت سال بیشتر نیست که این بیانات طبی شما منتشر شده و علمای کیمیا وجود و منافع آزوت را پیدا کرده‌اند و فن تجزیه و تفریق را دانسته‌اند. این همه طوایف و امم که در قرون سالفه چندین هزار سال طلوع و غروب نموده‌اند بیشتر غذای نباتی و مطبوخات بی‌گوشت می‌خوردند در مقابل معاصرین ما زندگی کردند، مگر آثار محیرالعقول و اقوال تاریخی ایشان اثبات کمال عقل و قوت بدن و شجاعت و سایر اخلاق ممدوحهٔ آنها را نمی‌کند، که در این دور، تمدن به اکثر آنها تأسی و تمثل می‌کنیم و از اتیان[۳] نظیر آنها عصر ما عقیم مانده. مگر نبات و اشجار و شیر و روغن و تخم برای غذا یعنی بدل مایتحلل تن انسان کافی
