برگه:KoliyatSaadiForoughi.pdf/۱۰۴۲

از ویکی‌نبشته
این برگ هم‌سنجی شده‌است.
— ب —

۵– بدایع. ۹– خواتیم. ۱۰– غزلیات قدیم. ۱۱– صاحبیه. ۱۲– مقطعات. ۱۳– رباعیات. ۱۴– مفردات. ۱۵– هزلیات. ۱۶– خبیثات.

هرچند نسخه‌های بسیار قدیم که اساس کار ما در چاپ و تصحیح کلیات بود هیچیک تمام و منظم نیست ولی از مطالعهٔ مجموع آنها چنین استنباط میشود که طرز تنظیم و از پی هم در آمدن کتابهای کلیات از آغاز بترتیبی بوده که در نسخه‌های چاپی مشاهده میشود. ولی اگر ترتیب تنظیم غزلها و قطعات و رباعیات را در نظر بگیریم آمیختگی زیادست و نسخه‌های قدیم و چاپی اختلاف بسیار دارد.

چنانکه در مقدمهٔ منسوب به علی‌بن احمدبن ابی‌بکر بیستون ذکر شده وی در ظرف هفت سال دو مرتبه غزلهای شیخ را ترتیب داده است و ازین عبارت که میگوید: «جمع آورندهٔ دیوان شیخ رحمةالله علیه در اصل وضع بنیاد بر بیست و دو کتاب و رساله کرده بود» مستفاد میشود که بیستون با اینکه سی و چهار سال بعد از شیخ در شیراز میزیسته ظاهراً نسخه‌ای که خود شیخ ترتیب داده باشد در دست نداشته و این کاریست که «جامع دیوان شیخ» یعنی دیگران کرده‌اند، و بعد هم گذشته از اینکه غزلهای هر کتاب را برای اینکه بترتیب حروف تهجی بنا نهاده شود جابجا کرده اند. بسیاری از غزلها از کتابی بکتابی نقل شده است.

ما این نکات را در مقدمهٔ کتاب غزلیات گوشزد کرده‌ایم و در اینجا مقصود اینست که غیر از غزلیات در بارهٔ آثار دیگر شیخ هم از ترجیعات و رباعیات و قطعات همین تصرفات را روا داشته‌اند که ما با توجه بنسخه‌های قدیم باین تصرفات اشاره می‌کنیم.