صادر کرده و در آن تلگراف‌های محرمانه دستور انتخاب افراد معین برای هر یک از شهرستانها داده شده بود با خود آورده بود با ترجمه آنها به زبان فرانسه که آنها را به عنوان دلیل به دیوان ارائه بدهد. ایشان آن لایحه و آن کارتن را به ما دادند. بنده بعد از مطالعه خدمت ایشان گفتم جناب دکتر من با این شیوه دفاع بهیچوجه موافق نیستم و این دفاع ما را به محکومیت میبرد. گفت چرا؟ گفتم برای اینکه ما احتیاجی به آن نداریم. علاوه بر این استناد به اینکه قراردادی کرهی و اجباری بوده رفع مسئولیت از ما نمیکند، در واقع، ما تصدیق به وجود قرارداد کرده منتها از دادگاه خواسته‌ایم که به غیرقانونی بودن آن رسیدگی کند و این خود به منزله‌ی دعوت دادگاه برای رسیدگی است و حال آنکه اصلاً ما این دادگاه را صالح برای این امر نمیدانیم. به‌علاوه، بنده در این مورد سؤالی دارم و آن این است آیا دو دولتی که با هم جنگ میکنند و یکی از آنها مغلوب میشود و دولت غالب بر او یک قرارداد صلح تحمیل می‌کند، آیا آن قرارداد صلح کرهی‌تر است یا این قراردادی که ما به هر کیفیت با انگلیس‌ها بسته‌ایم. گفت: «واضح است که آن قرارداد به اصطلاح صلح دولت شکست خورده، اگر روزی زورش برسد میتواند با اتکاء به قدرت خود قرارداد را اجرا نکند ولی مطابق حقوق بین‌المللی نمیتواند بگوید این قرارداد قانونی نیست. علاوه بر این در این مدت ده، پانزده سال دوران رضاشاه ما پنجاه تا، صد تا، دویست تا قرارداد با همه‌ی دولت‌های جوان بسته‌ایم بیش از هزار قانون در این مدت، در همین مجلس‌های ما، مجلس‌هائی که همه به همین ترتیب انتخاب شده‌اند به تصویب رسیده است. اگر آن حکومت قانونی نبوده، لااقل تصدی حکومت داشته و به اصطلاح حقوقی Gouvernment de fait بوده است. همین قانونی که ما اکنون میخواهیم به آن استناد کنیم که بر طبق آن دیوان لاهه صلاحیت رسیدگی به این دعوی را ندارد، قانونی است که از همین مجلس‌های ما وضع شده است. در این بین پروفسور رولن نیز وارد شد. بنده در یادداشت‌های دکتر بختیار دیدم که نوشته است گویا رولن را او معرفی کرده است. این ادعا مطلقاً و صددرصد کذب محض است. رولن فقط از طرف
