از اظهارات بالا چنین برمیآید که خوانندهٔ کافکا با تشویشی روبرو میشود و میکوشد معمائی را حل کند و سوء تفاهمی را برطرف سازد. سوء تفاهمی در میان است. خواندن متن کافکا آسان است اما توجیهٔ آن دشوار میباشد. در دنیای کافکا که ایمان و امیدی در کار نیست، اما کافکا مانع از جستجویش نمیشود. تناقضی وجود ندارد.
آنچه از خواندن نوشته‌های کافکا دلهره برمیانگیزد برای این نیست که میتوان تعبیرهای گوناگون از اثرش استنباط کرد، بلکه برای اینست که در هر مطلب احتمال مرموز دو جانبهٔ مثبت و منفی وجود دارد. از اینقرار در دنیای کافکا یک دنیای پر از امید و یک دنیای محکوم، یک دنیای محدود و یک دنیای بی‌پایان دیده میشود. خود او دربارهٔ دانش میگوید: «دانش در عین حال پله‌ای است که به زندگی جاودان رهبری میکند و سدی است که جلو این زندگی را میگیرد.» این مطلب در بارهٔ اثر او نیز صدق میکند: همه چیز در آن مانع است اما میتواند پله‌ای بشمار بیاید. کمتر متنی آنقدر تاریک میباشد، باوجود این موضوعهائی که گره گشائی آن ناامیدانه جلوه میکند ممکن است برگردد و یک راه امکان یا فیروزی نهائی در بر داشته باشد. از بسکه او پاپی منفی میشود بآن فرجهٔ مثبت شدن را میدهد، یک فرجه میدهد که هیچوقت عملی نمیشود و در کشاکش موضوع ضد و نقیض پیوسته پدیدار میگردد.
کافکا در سراسر اثرش در جستجوی اثباتی است که میخواهد بوسیلهٔ انکار اثبات بدست بیاورد. حتی این تعبیر دو جانبه برای
