با وی ملاقات نموده است، و همین حکایت چهار مقاله در باب
پیشگوئی عمر خیام که «گور من در موضعی باشد که هر بهاری
باد شمال بر من گل افشان میکند» باعث شد که «انجمن عمر
خیام» در لندن بوتهٔ گل سرخی از نیشابور از سر مقبرهٔ عمر خیام
بدست آورده آنرا بر سر قبر فیتز جرالد شاعر معروف انگلیسی و
بهترین مترجم رباعیات خیام غرس نمود[۱].
بواسطهٔ اهمیت موضوع کتاب و صغر حجم و سهولت استنساخ
آن ظاهراً چهار مقاله از همان زمان تألیف شهرت نموده و قبول
عامه بهمرسانیده است و غالب کتب تاریخ و ادب مندرجات آنرا
نقل کرده‌اند، قدیمترین کتابی که از آن نقل نموده تاریخ طبرستان
لمحمد بن الحسن بن اسفندیار است که در حدود سنهٔ ۶۱۳ یعنی
قریب شصت سال بعد از چهار مقاله تألیف شده، ابن اسفندیار
فصل متعلق بحکایت فردوسی و سلطان محمودرا (ص ۵۳-۵۸)
بتمامه از مصنف باسم و رسم روایت کرده هر چند اسمی از خود
چهار مقاله نبرده است، پس از آن در تاریخ گزیده و تذکرهٔ
دولتشاه و نگارستان قاضی احمد غفاری و سایر کتب تاریخ و
تذکره همه‌جا فصول بسیار از آن نقل کرده‌اند.
نام اصلی کتاب ظاهراً مجمع‌النوادر بوده ولی بواسطهٔ اشتمال آن بر مقالات چهارگانه معروف بچهار مقاله شده است، امین احمد رازی در تذکره هفت اقلیم گمان کرده که مجمع‌النوادر و چهار مقاله دو کتاب علیحده بوده از تألیفات نظامی عروضی و حاجی خلیفه نیز در این باب متابعت او را نموده و این سهو است و در حقیقت هر دو اسم یک مسمی است نهایت یکی علم موضوع بوده و دیگری علم بالغلبه، اولاً بدلیل آنکه حمدالله
- ↑ برای تفصیل این مسأله رجوع کنید بص ۲۲۳-۲۲۶.
