و حکیم موصلی در نیشابور (ص ۷۰-۷۱)، و حکایت فردوسی
و سلطان محمود (ص ۵۳ - ۵۸)، و حکایت طبیب معروف
بادیب اسمعیل در هرات و مرد قصاب (ص ۹۴)، وغیر ذلک و
در ابتدای غالب این حکایات گوید «در مجمع‌النوادر آمده»
یا «صاحب مجمع‌النوادر آورده» یا «در مجمع‌النوادر مسطور
است[۱]» و این دلیل قطعی است که مجمع‌النوادر و چهار
مقاله یکی است، و مرحوم رضا قلیخان در مقدمه مجمع‌الفصحاء
در ضمن تعداد مآخذ آن کتاب یکی چهار مقاله را می‌شمرد و
از آن اینطور تعبیر میکند «مجمع‌النوادر نظامی عروضی مشهور
بسمرقندی موسوم بچهار مقاله» و این صریح است که وی نیز
ملتفت این نکته شده بوده و فریب هفت اقلیم را نخورده، و واضح
است که مجرد ذکر حاجی خلیفه این دو اسم را در دو موضع از
کشف‌الظنون دلیل بر مغایرت مسمای آن دو نمی‌شود چه بنای
حاجی خلیفه بر جمع اسماء کتب است خواه آنها را خود دیده
باشد یا آنکه اسماء آنها را از روی کتب دیگر التقاط نموده باشد
و رسم او در کتبی که خود بلاواسطه آنها را ملاحظه کرده آنست
که شرحی اجمالی در وصف مندرجات و ترتیب ابواب و فصول
آن ذکر میکند در صورتیکه کتبی را که خود مشاهده نکرده بلکه
از روی کتب دیگر نام آنها را جمع کرده فقط بذکر نام آن
قناعت کرده میگذرد، عین عبارت او در باب چهار مقاله اینست:
«چهار مقاله فارسی لنظام‌الدین احمد بن علی العروضی السمرقندی الشاعر ذکر فیه انه لا بد للملک من الکاتب و الشاعر و المنجم و الطبیب فذکر لکل صنف مقالة»
- ↑ نگارستان قاضی احمد غفاری نسخهٔ کتابخانهٔ ملی پاریس، (متمم فارسی ۱۳۴۳ ورق ۵۰، ۷۰، ۱۰۱-۱۰۳، ۱۳۴، ۱۳۵ و غیرها).
