برگه:ChaharMaqaleh.pdf/۱۰

از ویکی‌نبشته
این برگ هم‌سنجی شده‌است.
و
مقدمهٔ مصحح

مستوفی در تاریخ گزیده از مصنفات نظامی عروضی فقط بذکر مجمع‌النوادر اکتفا میکند و هیچ اسمی از چهار مقاله نمیبرد و حال آنکه قطعاً چهار مقاله را در دست داشته است زیرا که مکرر مضامین آن را نقل کرده از جمله حکایت رودکی و امیر نصر سامانی در هرات و قصیدهٔ معروف رودکی:

  بوی جوی مولیان آید همی یاد یار مهربان آید همی  

و حکایت تاش و ماکان بن کاکی و نوشتن کاتب اما ماکان فصار کاسمه[۱] و حکایت پرسیدن مخدوم او از وی که نظامی جز تو هست و جواب وی بر بدیهه بابیات:

  در جهان سه نظامییم ای شاه که جهانی ز ما بافغانند  

که در ذیل ترجمه حال او ذکر میکند[۲] و اگر این دو کتاب یکی نبودی سکوت او از ذکر چهار مقاله با وجود شهرت آن کتاب و نقل مکرر خود وی از آن هیچ دلیلی نخواهد داشت، ثانیاً قاضی احمد غفاری در مقدمهٔ کتاب نگارستان برای مصادر آن تألیف قریب سی کتاب از کتب مشهوره تاریخ و ادب و تذکرهای شعرا و مسالک و ممالک و غیرها نام می‌برد از جمله مجمع‌النوادر نظامی عروضی است و در اثناء کتاب قریب هفت یا هشت حکایت از مجمع‌النوادر باسم و رسم نقل میکند و این حکایات بعینها کلمه بکلمه مسطور در چهار مقاله است از جمله حکایت ملاقات مصنف با عمر خیام در بلخ (ص ۷۱)، و حکایت سلطان محمود و ابو العباس خوارزمشاه و فضلائی که در دربار او مجتمع بودند چون ابو علی سینا و ابو ریحان بیرونی و ابو الخیر خمار،

و غیرهم (ص ۸۵-۹۰)، و حکایت خواجه نظام‌الملک طوسی


  1. رجوع کنید بتاریخ گزیده طبع ژول گانتن ص ۳۴-۳۵.
  2. تاریخ گزیده در آخر کتاب در فصل شعرا.