برگه:شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و۱۳ و ۱۴ هجری، جلد ۱.pdf/۱۶

از ویکی‌نبشته
این برگ هم‌سنجی شده‌است.
رجال ایران
۱۳

ابراهیم خلیل‌خان در سال ۱۲۲۰ ه‍. ق. سیسیانوف، سردار روسی را، به شوشی[۱] راه داده و او ببهانه حفظ شوشی از تعرض لشگر ایران، ستاد لشکری ترتیب داد و در آنجا گذاشت، و خود به گنجه بازگشت. پس از کشته شدن سیسیانوف در سال ۱۲۲۰ قمری، در بادکوبه، بتوسط ابراهیم‌خان، پسرعم حسینقلی‌خان حاکم بادکوبه، عده‌ای از خوانین و امراء قفقاز از قبیل ابراهیم خلیل‌خان جوانشیر و سلیم‌خان شکی و غیره، بواسطه بی‌اطلاعی از جریان امور بخیال اینکه اگر این سردار روس کشته شد دیگر کسی نخواهد بود که مزاحم و متعرض آنان گردد، پس از جنگ روسها حتماً نجات یافته و دیگر آزاد شدند؛ بنابراین تصورات، از سازش با روسها دست کشیدند، و دوباره مانند گذشته بطرف ایران متمایل گردیدند. ابراهیم خلیل‌خان پشیمانی خود را از سازش با روسها کتباً به دربار ایران اشعار داشته و ضمناً برای بیرون کردن عده‌ای افسر و سرباز روس که شوشی را اشغال کرده بودند، از دولت ایران استمداد نمود. دولت ایران در سال ۱۲۲۱ قمری جمعی از سرکردگان معتبر خود از قبیل حسینخان سردار قاجار قزوینی، اسمعیل خان دامغانی و امان‌اللّٰه خان افشار حاکم خمسه را برای یاری او فرستاد. پیش از رفتن اینان فرج‌اللّٰه‌خان، از رؤسای بزرگ ایل شاهسون، و ابوالفتح‌خان، پسر ابراهیم خلیل‌خان، به اعانت او شتافته بودند لکن پیش از اینکه عده مزبور بشوشی برسند، جعفر قلیخان، نوه ابراهیم خلیل‌خان، پسر حسنخان، که با عم خود دشمنی دیرینه داشت و بعد باین فکر که، پس از از بین بردن کسان خود، به مساعدت و حمایت روسها، حتماً والی قره‌باغ خواهد شد؛ سرگرد روسی را با سیصد نفر سرباز روس برداشته شبانه بر بالین جد خود رفت، و پیرمرد را با ۳۱ نفر از اهل و عیال و بستگان را در آن شب با کمک روسها کشت. از کشته شدن ابراهیم خلیل خان، روسها بجای اینکه جعفر قلیخان را حاکم کنند، امور قره‌باغ را بظاهر به مهدیقلی‌خان پسر ابراهیم خلیل‌خان واگذار نمودند، و خود باستحکام قلعه شوشی و حفظ حدود و ثغور قره‌باغ پرداختند.

پس از چندی مهدیقلی‌خان جوانشیر، از تطاول گماشتگان روس، به ستوه آمده در سال ۱۲۳۵ قمری بتهران آمد و به ایران پناهنده گردید، و در جنگ دوم روس و ایران (۱۲۴۱- ۱۲۴۳ قمری) داخل ارتش ایران شده و در جبهه شوشی، مشغول به نبرد با روسها گردید و بر حسب دستور عباس میرزا نائب‌السلطنه پس از سقوط گنجه مأمور شد که ایلات قره‌باغ را به قراجه‌داغ (ارسباران) کوچ دهد.

ابراهیم خلیل ابراهیم خلیل‌خان سرتیپ سلماسی پسر حاج اسمعیل خان لک خوئی[۲] از افسران سپاه عباس میرزا نائب‌السلطنه قاجار و در جنگهای دوم روس و ایران (۱۲۴۱–۱۲۴۳ قمری) داخل بوده و وجهه‌ای داشته است. در سال ۱۲۵۰ ق. که فتحعلی‌شاه در اصفهان درگذشت، بسیاری از فرزندان او خویشتن را بسلطنت نزدیکتر و محق‌تر از برادرزاده خود محمدشاه میدانستند. یکی از آنان اسمعیل میرزا حاکم بسطام، پسر هیجدهم فتحعلیشاه، بود که بهیچ وجه زیر بار اطاعت برادرزاده خود نرفت، و بیاری


  1. شوشی همان شیشه یا پناه‌آباد است.
  2. بعضی‌ها او را سلماسی و برخی دیگر خوئی ذکر کرده‌اند.