کابینه خویش (ابوالقاسم نجم) برای مذاکره راجع به تخلیه ایران از قشون روس بمسکو برود ولی چون روسها با آمدن او چندان روی موافقتی از خود نشان ندادند بنابراین از رفتن بمسکو منصرف گردید و سرانجام از تعلل شوروی در تخلیه ایران کار بشکایت بسازمان ملل متفق کشید (۲۹ دی) و در این باب سخت کوشش و مقاومت نمود در کابینه سوم خود (۱۳۲۶ خورشیدی) در صدد اصلاحات کلی از قبیل تعدیل بودجه – صرفه‌جوئی زیاد در هزینه – جلوگیری از حیف و میل اموال دولت گماردن اشخاص درست در سر کارها و کوتاه کردن دست نادرست‌ها بر آمد اما متاسفانه اقدامات مزبور مخالفین زیادی تولید کرد که منتهی باستعفای وی گردید و بجای او عبدالحسین هژیر! بر سر کار آمد. حکیم‌الملک برخلاف اکثر رجال و زمامداران مملکت که فکرشان این است که شکار را جرکه کرده و آن را هدف تیر خود قرار دهند چنین رویه و منشی نداشت و مردی درستکار بود از این نظر که از کسی رشوه نمیگرفت و بکسی هم رشوه نمیداد و فوق‌العاده هواخواه شاه و سلطنت‌طلب[۱] بود و در سال ۱۳۳۷ خ. در سن ۹۱ سالگی درگذشت و در ابن‌بابویه (شهر ری) بخاک سپرده شد.
ابراهیم خلیل ابراهیم خلیل‌خان جوانشیر، پسر پناه‌خان، والی قره‌باغ بوده که در سال ۱۲۲۱ هجری قمری، در خارج قلعه شوشی کشته شد. آغا محمدخان، در سال ۱۲۰۹ ق.، پس از بازگشت از کرمان و گرفتاری و کشتن لطفعلی‌خان زند و خاتمه دادن بسلسله زندیه، امراء آذربایجان، از آنجمله ابراهیم خلیل خان، حاکم قره‌باغ را بتهران احضار نمود؛ امراء مزبور آمدند و ابراهیم خلیل خان نیامد، و ترسید، و علتش این بود که در سال ۱۲۰۷ قمری که احضار شده بود، بهانه‌هائی برای خود تراشیده و بتهران نیامد، و عبدالصمد بیگ، عموزاده خویش، را بسمت نمایندگی خود، با تحف و هدایای بسیار، بدربار آغا محمدخان فرستاد. در سال ۱۲۰۸ قمری، که آغا محمدخان برای دفع لطفعلی‌خان زند و گرفتن کرمان عازم گردید، عبدالصمدبیک نیز در این سفر همراه وی بود، لکن بعد بجهاتی از کرمان فرار کرد و در تهران دستگیر گردید و بامر آغا محمدخان کشته شد؛ و یکی از علل نیامدن ابراهیم خلیل‌خان بتهران، و تقاعد ورزیدنش، کشته شدن پسر عمش بود که سرانجام منجر به لشکرکشی آغا محمدخان به قره‌باغ و قفقاز گردید[۲] آغا محمدخان، در سال ۱۲۰۹ قمری، برای سرکوبی حکام و خوانین غیرمطیع قفقاز، متوجه آن سامان شد، در این تاریخ مهمترین خان متنفذ و مقتدر نواحی قفقاز، ابراهیم خلیل‌خان جوانشیر، رئیس قبیله اتوز ایکی، حاکم قره‌باغ بود، که بهیچوجه بدربار آغامحمدخان حاضر نمیشد، و هر بار برای عدم حضور خود بهانه‌هائی میتراشید، و آغا محمدخان هم از این موضوع بسیار خشمناک بود، تا اینکه سرانجام مجبور گردید که در همین سال، برای سرکوبی او، متوجه قره‌باغ گردد. پس از گذشتن
- ↑ Royaliste
- ↑ دستگیر شدن عبدالصمد بیک در منتظم ناصری جلد سوم صفحه ۵۷ در حدود تهران ذکر شده و ناسخ‌التواریخ در جلد اول قاجاریه صفحه ۳۷ در حدود آذربایجان و روضةالصفاء جلد نهم در حدود خمسه (زنجان) ذکر کرده‌اند. عبدالصمد بیک را بعضی از مورخین عموزاده و بعضی دیگر او را برادرزاده ابراهیم خلیل‌خان نوشته‌اند.
