و سرانجام کار چنین قومی از حیث فضل و ادب پیداست که چه خواهد بودن[۱]؟
خلاصه از مغول ببعد ادبیات مزدیسنا در ایران طوری نابود شد که میبایستی برای فرا گرفتن آداب و تحصیل علم بهندوستان رفته از برادران مهاجر خود کسب معلومات نمایند و حال هندوستانیان نیز با سوابق مذکور معلومست که چه بوده است. بنابراین دانش اوستا و زند از آن ببعد ترقی که نکرد سهل است بلکه روی بتنزل نهاد، هر چند رشتهٔ ارتباط را با مبدأ قدیم نگسستند اما از لحاظ ادبی در حال رکود و خمود ماند چنانکه در قرون بعد استفادهٔ کامل از ادبیات مزدیسنا برای خود آنها و طالبان علم سایر ملل کار آسانی نبود.
۳-شعوبیه یا آزادمردیه
خداوند در قرآن میفرماید: وجعلناکم شُعوباً و قَبائِلَ لتعارفوا[۲] و مردم جهانرا بشعوب و قبایل قسمت میکند و نیز پیغمبر اکرم (ص) نخوت جاهلیت و فخرفروشی اعراب و بالیدن به نیاکان و مفاخر نژادی را منع فرموده از قول خداوند میگوید: اِنّ اکرمکُم عِنْدَ اللهِ اَتّقَیکم[۳] اما بعد از اسلام که حکومت بدست بنی امیه افتاد بر خلاف این دستور العمل و برای استوار داشتن ریاست و پادشاهی در خانوادهٔ خود و استفاده از قوم عرب که مستعد بازگشت بزمان جاهلیت بود فخرفروشی را شعار خود و دیگر تازیان نمودند و بامر معاویّه اخبار و احادیث و اشعار ساختگی دربارهٔ قبایل عرب و نیاکان آنان مانند تُبَّعان جعل شد، و اصول تازهٔ اسلام برافتاد، و قبایل تازی بجای رأفت و مهربانی که در آغاز امر بمردم زیردست از رومی و ایرانی و نَبَطی و قبطی و غیره و غیره نشان داده بودند، خود را تنها بزرگ و
- ↑ روایاتی که ابوجفر نرشخی صاحب تاریخ بخارا و ابوریحان البیرونی در الآثار الباقیه و غیره قل کرده‌اند مدلل میدارد که در قرن چهارم هجری مجوس و زرتشتیان در ایران و خوارزم و بخارا و ماوراءالنهر وخراسان زیاد بوده‌اند از آنجمله ابوریحان در قانون مسعودی (نسخهٔ لندن ورق 2 - 14 بنقل گاه شماری در ایران قدیم تقی‌زاده ص ٣٦) میگوید «خمسه مسترقه در آخر آبان ماه.......... حالا در ایام دیالمه درفارس بآخر اسفندارمذماه ماه نقل داده شد بدون آنکه چهارماه کبیسه را اجرا کنند و جز در ممالک آنها رایج نشد زیرا اکثر مجوس خراسان امتناع کرده و آنرا قبول نکرده‌اند».
- ↑ قرآن سورهٔ حجرات آیهٔ ۱۴.
- ↑ قرآن سورهٔ حجرات آیهٔ ۱۴.
