برگه:سبک‌شناسی، جلد ۱.pdf/۱۰۹

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی نشده‌است.
– ۷۷ –

- YV- بموجب نقل ابن الندیم ، در ایران چند قسم خط معمول بوده است ، وی از قول ابن المقفع گوید : ۔ ایرانیان هفت نوع خط داشته اند: ۱) خط دینی بود که آنرا «دین دفیریه» گویند و اوستا را بدان نویسند ۲ ) ویش د بیر به، و آن سیصد و شصت و پنج حرفست که کتب فراست (قیافه شناسی) و زجر ( تفال د تطیر ـ مروا و مرغوا ) و خر بر آ آب و طنین گوش واشارات چشم و ایماء و اشاره و چشمک و آنچه بدین ماند بدان خط نویسند ۳) خط دیگری که آنرا « کسنج - ظ : "ستک ، گویند و آن : بیست و هشت حرفست که بدان عهود و مواثیق و اقطاعات مینوشتند و نقش شهرهای شاهنشاهان پارس و طراز جامه و فرش و سکه دینار و درهم بدین خط بود . ۴ ) خط دیگر که آنرا - نیم کسنج - نیم ستکظ ، میگفتند ، و آن نیز بیست و لا هشت حرف است که که نامه های پزشکی - طب » و فلسفه را بدان مینوشتند. ه ) خط دیگری موسوم به « شاه دبیریه » بود که پادشاهان عجم میان خویش بدان سخن میگفتند ( کذا ؟ ) دور از مردم عامه ، وسائر طبقات کشور را هم از آموختن آن نهی میکردند زیرا برهیز داشتند که دیگری جز پادشاهان وملوک بدان واقف شده از آن راه بر اسرارشان وقوف یابد، وما آن خطرا ندیده ایم. ۶) کتاب رسائل و نامه ها ـ خطی بود که همه طبقات می نوشتند جز پادشاهان ، و نام آنه نامه د بیریه ،و « هام دبیر به ، ۳ بود و همانطور که بر زبان می گذشت نوشته میشد ۱ - ابن المقفع گوید: این قلم را احدی نمیداند و از ایرانیان هم امروز کسی بر موز آن خط واقف نیست و من از آماد مو بد پرسیدم گفت آری این خط مانند ترجمه ها نیست که در عربی مرسوم است ( ۱ ) الفهرست ص: ۲۰ طبع قاهر .. ۲- از این که خط مهرها و سکه هارا مخصوص بخط کتک دانسته معلوم میشود که مراد خط پهلوی کتیبه ساسانی است که صورت آن در جدول آمد ولی از کله گنج بنظر میرسد که این کلمه مدرب کستک باشد که ما امروز گشتک یا گشته گوئیم یعنی خط تغییر یافته و کشته و اگر این وجه تسمیه درست باشد بایستی خط تحریری ساسانی مراد باشد و اتفاقا نقوش سکه ها و مهرهایی که در اوخر ساسانی بدست ماست نیز این معنی را تایید میکند چه این نقوشغالبا بخط تحریری با نزدیک بدانست و تنها نکههای اوایل ساسانی با خط مقطع است. ۳ - ظاهراً «هماکدبیر په» یعنی خط همگانی و عمومی Y ۱