P.P خاطرات و خطرات خط سیر تبریز، خوی ماکو ،بایزید ایگدر فارس ارز ،روم طرابوزان، سامون و آنکارا است سفیر کبیر ایران به ماکو آمده همراه شد ۲۶ خرداد با تجلیلات شایسته و داد ورود به آنکارا اتفاق افتاد غازی و ارکان دولت در گار مقدم میهمانان محترم را استقبال کردند شامها و ناهارها با تشریفات مخصوص برگذار شد و نطقهای رسمی ایراد. روز ۳۰ خرداد در عمارت وزارت خارجه با حضور وزرای خارجه طرفین شاه و کمال پاشا مصاحبه واقع شد و توافق نظر حاصل، سپس به سیاست از میر و بذار پرداخته در اسلامبول در قصر دلمه باغچه نزول اجلال فرمودند. شاه در نطق خودشان میفرمایند بواسطه برداشتن خرافات مذهبی در مدت سلطنت من امیدوارم که هر دو ملت بعد از این با هم بايك روح صمیمت متقابل دست در دست داده منازل سعادت ترقی را طی خواهند کرد. جشن باشکوهی روی بسفر تنظیم یافت و شادمانیها شد ۱۷ تیرماه مراسم تودیع بعمل آمد ۱۸ مرداد ورود به تبریز واقع شد این مسافرت و کیفیت مجالس شاه را در خط تأسی صرف انداخت و تشبه به اروپائی اگر خرافات را به مذهبی وصف نکرده بودند بهش بود در مذهب اسلام خرافات نیست اگر چیزی هم داخل شده است بضرورت از مذاهب دیگر است دادگر عرض میکند ایران در ترقی از ترکیه پیش است ... شاه سخن او نطق شاه در موقع را قطع کرده میفرمایند من ترکیه را دیدم ) در چهار دیوار زینت و شرفیابی و کلا صفای طبیعی بساط خودنمائی) شما میخواهید باین اظهار نگذارید ایران جلو برود کوشش من اینست که ایرانرا در طریق ترقی و قبول تمدن جدید وارد کنم ) وای بر تمدن) آیا مردم حاضر تند خود را برای زندگی جدید حاضر نمایند ) رقص قصار شراب و فحشاء تا این اندازه هم که پیشرفتی نصیب ایران شده نتیجه اعمال زور و قدرت من است از عدلیه پیداست ) و همینکه این زور از میان رفت پیشرفت بهر نقطه ای که رسیده باشد متوقف خواهد ماند رژیم) یکنفره غیر از این نتیجه ندارد ( از این تاریخ آنچه شد حالا و مالا اسیاب امیدواری نبود . در فرنگ عادتی است که پنجاه سالگی و خصوص هفتاد و پنج سالگی را در جشن هزاره فردوسی خانواده ها جشن میگیرند و روز تولد را عیدی بجا میآورند، روز تولد ۲۰ مهر ۱۳۱۳ فرزندان نشاطی بر پا میکنند این رسم است که داعی به جشنهای صاله از فوت بزرگان شده است. درسته ۱۳۱۳ از فوت فردوسی هزار سالمی گذرد و در اروپا یکدو جشن از این قبیل گرفته شد بعضی را بفكر جشن تمام فردوسی انداخت و فردوسی از شعرای پارسی برازنده این متمام هست و نام او در همه ممالك معروف و ستوده است تحريك این فکر بیشتر او طرف تفی زاده شد و شاه هم از آنرو که پهلوی بروز کرده و تجدید دوره باستانی را وجهه نظر دارد به اقدام در این اثر شوقی ظاهر نمود . در حوت ۱۳۱۴ مجلس دولت را دعوت کرد که مخارج بنای مقبره فردوسی را در بودجه بگنجاند شروع ساختمان شد و تدارك جشن همه جا شهرت یافت از هر دیار مستشرقین معروف برای شرکت در جشن حاضر شدند و از ایشان پذیرائی شایان بعمل آمد نوبت آن شد تخمی که فردوسی کاشته بود بثمر رسد چنانکه خود پیش بینی کرده است از این پس نمیرم که من زنده ام که نخم سخن را پرا کند. ام -۱- اگر منظور از سخنهای بین سنی و شیعه است هنر ناصرالدین شاه بود اما در این دوره
ندانستم کدام خرافات از میان رفت فقط دیدیم که فحشاء قوياً بميان آمد
