سماع صوفیان بی غزل شور انگیز او گرم نشدی و مجلس می پرستان بی نُقْل سخن ذوق‌آمیز او رونق نیافتی[۱]،
| غزل سرائی حافظ بدان رسید که چرخ | نوای زهره برامشگری[۲] بهشت از یاد | |||||
| بداد داد سخن در غزل بدان وجهی | که هیچ شاعر از آنگونه داد نظم نداد | |||||
| چو شعر عذب روانش ز بر کنی گوئی | هزار رحمت حق بر روان حافظ باد | |||||
- ↑ متن مطابق نسخ قدیمه است، نسخ جدیده عبارت ذیل را اینجا علاوه دارند: بلکه
- ↑
در باء و ملک، تقوی ۲: قد رب هبوب الریح، هندی: قد هبوب الریح، اغلب نسخ چاپی: قد هبّ الریح،– این عبارت عیناً در زهر الآداب حصری قیروانی (در حاشیهٔ عقد الفرید ج ۱ ص ۱۲۱) مذکور است در وصف سرعت انتشار شعر که گویا مأخوذ از یکی از کتب ثعالبی باشد اینچنین: «اشعاره سارت مسیر الشمس و هبّت هبوب الرّیح و طبّقت تخوم الأرض و انتظمت الشّرق الی الغرب»،
چنین است صریحاً در نسخهٔ ملک، نسخ دیگر: و دب بیت المسیح، یا: ورب و هبت المسیح، یا: و دب بیت المال (کذا)، نسخ چاپی: و ذهب المسیح، «دبّ دبیب المسیح» یعنی نرم رفت مانند نرم رفتن مسیح، این تعبیر را و بعبارة اخری تشبیه سرعت انتشار امری یا خبری یا شعری را در اقطار عالم بنرم رفتن مسیح در جهان در موردی دیگر از نظم و نثر عربی یا فارسی بخاطر ندارم دیده باشم ولی معذلک وجهی و محملی میتوان برای آن توجیح نمود چه یکی از معانی کلمهٔ «مسیح» بمعنی وصفی در عربی مرد سیّاح و جهان‌پیماست و یکی از وجوه تلقّب حضرت عیسی بمسیح را نیز بعضی از علمای مسلمین همین معنی فرض میکرده‌اند، در تاج العروس گوید: «و من المجاز المسیح و هو الرّجل الکثیر السّیاحة قیل و به سمّی عیسی علیه السّلام لأنّه مسح الأرض بالسّیاحة و قال ابن السّید سمّی بذلک لجولانه فی الأرض و قال ابن سیده لأنّه کان سائحاً فی الارض» و اشتقاق این لفظ را نیز یا از سیاحت میگرفته‌اند بر وزن مفعل یا از مساحت بر وزن فعیل بمعنی فاعل (تاج العروس در م س ح)،–
مأخوذ است بدون شک ازین تعبیر مذکور در زهر الآداب (حاشیهٔ عقد الفرید ج۱ ص ۱۲۱) که او نیز ظاهراً از یکی از کتب ثعالبی نقل کرده: «شعره اسیر من الأمثال و اسری من الخیال»،
