بابنیهٔ آنجا وارد ساختند، پس از دو ساعت مأمورین بندری ایران با بیرق سفید در قایقها نشسته بسوی ناوگان مهاجم شتافتند و علت بمبارانرا جویا شدند.
گازانوف نام دریاسالار جواب داد که ما بطلب کشتیها و مهمات دنیکین و اتباع او آمده‌ایم و نیز میل داریم نیروی انگلیس خاک ایرانرا تخلیه کند.
مأمورین تقاضای عدم تعرض کردند و مهلت خواستند تا با مرکز درین‌باب گفتگو کنند و دریاسالار مهلت داد، ولی چیزی نگذشت که یکعده قوای سرخ در دو فرسنگی مشرق غازیان پیاده شدند و بسوی غازیان پیشرفتن گرفتند.
نیروی انگلیس که بسرکردگی ژنرال دنسترویل تا باکو پیشرفت کرده و اکنون برشت عقب نشسته بود، و صلاح نمیدانست با قوای سرخ در ایران بمجادله برخیزد و از حیث مهمات و نفرات نیز خودرا ضعیف‌تر از حریف میدید و دولت ایران نیز چنین حقی باو نداده بود ـ از غازیان واپس نشست و بشهر رشت باز گشت و آنچه روس سفید آنجا بود با هر قدر مهمات که توانست با خود برشت بُرد و قوای سرخ بر اثر وی پیش آمده انزلی و غازیان را بدست گرفت، و عاقبت نیروی انگلیس و قوای قزاق ایران گیلان را تخلیه کرده بمنجیل و قزوین واپس آمدند.
☆ ☆ ☆
میرزا کوچک خان زعیم جنگلیان که در قریهٔ «پسیخان» پسخو کرده بود، فضا را خالی یافته وارد رشت گردید و با حزبیکه از بلشویکهای ایرانی و قفقازی و روسی سرانجام یافته بود اتحاد کرده ادارات را از مأمورین دولت خالی کرده خود متصرف گشت[۱]، و بزودی مازندران را نیز تصرف کرد و اعلان حکومت جمهوری داد و بخش نامه‌ای بسفارتخانها غیر از سفارت انگلیس فرستاد و دولت ایران را نظر بعقد قرارداد غیررسمی قلمداد کرد.
دولت ایران خود را دچار مخمصهٔ بزرگی میدید، من دو سال بود بارئیس‌الوزرا دربارهٔ پیشرفت دولت شوروی بحثها داشتم و بعد از وصول مواد ۱۸گانه که از طرف
- ↑ بعد در زمان حکومت مشیرالدوله ۱۸ ذیقعده میرزا کوچک خان با احسان‌الله خان در رشت زدوخوردی هم کرد و دستهٔ خود را برگرفته بجنگل پناه برد.
