برگه:تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، جلد اول.pdf/۶۶

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
تاریخ احزاب سیاسی ایران

معلوم نیست احمد شاه در اینمورد یا در مورد دیگر گفته است: اگر در سویس کلم‌فروشی کنم بهتر است تا در چنین مملکتی پادشاه باشم!...


۱۳ - سقوط وثوق‌الدوله

اختلاف بین شاه و دولت کوتاه نشد، شاه از سفر بازگشت، دولت هم در کار خود مستقر بود، اما باریک بینان دریافتند که کار قرارداد سست شده است، خاصه که دول متفقه مانند فرانسه و امریکا هم از قرارداد ایران و انگلیس ناراضی بودند، من خود از وزیر مختار امریکا در یکی از ملاقاتها شنیدم که میگفت : «قرارداد را بهم بزنید و دولت انگلیس را جواب بگوئید، آنوقت بدولت امریکا مراجعه کنید، قول میدهم هر قدر پول بخواهید بشما خواهند داد و مستشار هم میفرستند و مالیه و نظام و معادن شما را اداره خواهند کرد، وزیر مختار این خطابه را موقعی که سید محمد کمرهٔ و جمعی از ناراضیان در سفارت‌خانهٔ امریکا بملاقات سفیر رفته بودند بیان کرد و من خود نزد او بودم.

چنانکه گفتیم: آرمیتاژ اسمیت که یکی از رجال بزرگ و دانشمند انگلیس بود برای مطالعه در امور مالی ایران و تهیه و طرح وراندازها (پروژه)های مالی طلبیده شد و وارد ایران گردید و طرحهای مفید که غالب آنها بعدها مورد پسند دکتر میلسپو قرار یافت نوشت و تهیه دید و کار معاملات نفت و حسابهای پیچیده و عقب‌افتاده و اختلافات درهم و برهمی که با کمپانی نفت ایران و انگلیس در میان بود تحت مطالعهٔ او قرار گرفت و با مسافرتیکه بعد بلندن کرد و کار بمحاکمه با کارکنان کمپانی نفت کشید، آن اختلافاترا قطع و فصل نمود و تجدید نظری هم توسط آرمیتاژ اسمیت در تعرفهٔ کمرکی ایران بعمل آمد و روز ۱۹ جمادی‌الاخره ۱۳۳۸ تعرفه‌ای از تصویب کمیسیون مختلط انگلیس و ایران گذشت که بموجب آن تعرفه در سال تخمیناً پانزده کرور تومان و حداکثر بیست و پنج کرور عاید دولت ایران میشد.

در روز ۲۶ اینماه مطالعات کمیسیون مطالعه در امر نظام مرکب از افراد انگلیس و ایرانی تحت ریاست ژنرال دیکسن تمام شد و بموجب مطالعات مذکور قشون ایران ازین ببعد متحدالشکل خواهد بود و وعدهٔ آن بهشتاد هزار نفر بالغ خواهد گردید، احمد شهریور

۳۹