برگه:تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، جلد اول.pdf/۵۱

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
انقلاب روسیه

ژاندارم و چریک و الوار و روستائیان دلیر اصفهان جای‌بجای با سپاهیان روس کرده‌اند خود داستانهای تاریخی و ملی است که باید جداگانه نوشته شود.

امـا بتهران ورود نکردند فقط صاحب‌منصبان روس و خانمهایشان و تک تک سرباز و سالدات وارد تهران میشدند و مراجعت میکردند.

کابینه مستوفی‌الممالک پس از استقرار قوای روس در همدان و اصفهان سقوط کرد و فرمانفرما رئیس‌الوزرا شد، بزودی او نیز سقوط کرد. سپهدار اعظم تنکابنی که طرف اعتماد روس و انگلیس بود رئیس الوزرا شد.

در حین حکومت سپهدار روسها در مرکز همه‌کاره بودند. باراتف حکومت میکرد و در تاریخ احمد شهریور اطلاعات زیادی از وقایع این دورهٔ ۱۹۱۶ ثبت است، که خواندنی است، از آنجمله گوید:

«روزی چند نفر زن روسی بفرح‌آباد رفته بودند و میخواستند وارد اندرون سلطنتی شوند و تماشا کنند، مردی روسی مست که از شهر دنبال زنان را گرفته بود رسیده و او نیز میخواهد وارد حرمسرای شاهی شود و کار بکشمکش کشیده و شاه رئیس‌الوزراء را احضار میکند و بفرمانده قشون روس خبر میدهند و انمرد را میبرند!»

☆ ☆ ☆

گفتیم که روسها مدتی بود که قصد مداخله در منطقهٔ نفوذ خود داشتند و بهمین علت حاضر نشدند بعد از جنگ قشون خود را از ایران بیرون ببرند و همین معنی باعث تزلزل بیطرفی ایران و فریاد مردم و جراید و مداخلهٔ عثمانی و هزاران جنجال دیگر شده و کار بمهاجرت کشیده و موجب مهاجمات سپاه عثمانی بهمدان گردیده بود.

در کابینهٔ سپهدار موفق شدند سندی از دولت ایران تحصیل نمایند و بموجب آن سند دولتین در امور مالی ایران بالخاصه بوسیلهٔ کمیسیون مختلط حق مداخله یافتند و گفته میشد که این قرارداد را تنها رئیس‌الوزرا و وزیر خارجه (صارم‌الدوله) امضا کرده و سایر وزرا موافق نبوده‌اند.

ریاست کمیسیون مختلط که معروف به «کمسیون میکس» بود بامسیو هنسنس بلژیکی بود که از خزانه‌داری مستعفی شد و ریاست این کمیسیونرا پذیرفت، خوشبختانه اتفاق تازهٔ افتاد و این قرارداد که صورت آنرا ذیلا مینگاریم عملی نشد:

صورت موافقت‌نامهٔ قرارداد ۱۹ ژویه و اول اوت ۱۹۱۶.

۲۴