مثل بمب ترکید و آواز انفجارش را دنیای آنروز شنید، و مخالفت از طرف دو همسایه بفور شروع گردید!
۳۸- وجهه خارجی امتیاز نفت
یادداشت‌های دولت شوروی:
روز ۲۳ ربیع‌الاول ۱۳۴۰ قمری برابر دوم قوس ۱۳۰۰ خورشیدی دو فقره یادداشت اعتراض‌آمیز که یکی از آنها تقریباً لحن اولتیماتوم را نیز داشت از طرف سفارت دولت شوروی بوزارت خارجه ایران فرستاده شد که اولی راجع بواگذاری امتیاز نفت شمال بکمپانی استاندارد اویل امریکائی و مفادش بقرار ذیل بوده است:
«بموجب فصل سیزدهم معاهده اخیر ایران و روسیه مورخ ۲۱ فوریه ۱۹۲۱ دولت ایران نباید امتیازات شمال را که دولت جمهوری روسیه بایران واگذار میکند بدیگری بدهد و چون امتیاز نفت شمال را یکی از کابینه‌های ادوار فترت به خوشتاریا که تبعهٔ گرجستان است طبق ورقه‌ای که صورت امتیازنامه داشته داده است بنا بر این معادن نفت شمال ایران چنانچه خود ملت و دولت ایران استخراج ننماید باید زیر خاک بماند.»
یاد داشت دوم راجع بتسریع تصویب مجلس شورای ملی ایران در معاهده دولتین ایران و شوروی بوده است.
قبل از اینکه جواب دولت ایران را ذکر نمائیم با توجه باین نکته و سوابق امر لازم است گفته شود اصولا چنین امتیازی (امتیاز خوشتاریا) از نخستین روز تحصیل بدون رسمیت بود و صورت قانونی نداشت زیرا یکی از کابینه‌های ادوار فترت در نتیجه فشار و تهدید و انواع ناملایمات و ناچاری با اطلاع باینکه امتیاز بدون تصویب مجلس شورای ملی بر خلاف اصل ۲۴ قانون اساسی است و از درجه اعتبار ساقط است اجباراً به خوشتاریا واگذار نمود.
پس از آن کابینه‌های بعد عدم اعتبار آن مراسله و امتیاز را بسفارت روس و سایر سفارتخانه‌های مقیم تهران اعلام نمودند حتی یکبار دیگر که همان کابینه روی کار آمد خوشتاریای مزبور هرچه تقاضای تجدید امتیازنامهٔ لغوشده را نمود کابینه مزبور حاضر نشد و الغای آنرا رسماً بسفارت دولت روسیه تزاری و بخود خوشتاریا اطلاع داد.
خوشتاریا پس از آنکه کاملا از طرف دولت ایران مأیوس شد باروپا مسافرت
